The Orient through a Western lens: Depiction of the Arab Spring revolutions in contemporary American fiction

De Arabische Lente in Amerikaanse fictie literatuur

Stel je voor: je bent schrijver, je zet je neer aan de schrijftafel en begint te piekeren over een mogelijk onderwerp voor je nieuwe boek. Waarover zal je schrijven? Een middeleeuws episch verhaal, een shakespeareaanse tragedie, misschien wel een meeslepende detective? Nog een andere mogelijkheid is putten uit het dagelijkse leven, schrijven over zaken die kort geleden plaatsvonden of nog steeds aan de gang zijn op het moment dat je als schrijver de pen op papier zet. Dat is exact wat de Amerikaanse auteurs David Lender en G. Willow Wilson deden in hun romans die de golf van revoluties in de Arabische wereld –beter bekend als de Arabische Lente- portretteren.

In de masterproef die ik schreef ter afronding van mijn opleiding Taal- en Letterkunde: Engels-Nederlands aan de UGent schreef ik over die twee romans, David Lenders Arab Summer en G. Willow Wilsons Alif the Unseen. Beide Amerikaanse romans geven een verschillend beeld van de Arabische Lente. Het is geen geheim dat er vandaag de dag heel wat vrees en vijandigheid bestaat tegenover verschillende islamitische groeperingen. De terreuraanslagen van 9/11, de heerschappij van de Taliban in het Oosten, de Belgische Syriëstrijders en de recentelijk brutaliteiten die door de terreurorganisatie Islamitische Staat worden verricht werken dergelijke sentimenten in de hand. We kunnen vandaag de dag de televisie of de radio niet aanzetten zonder alweer een nieuw gruwelverhalen over moslimextremisme te vernemen. Dit zorgt er echter voor dat de hele islamitische wereld in een slecht daglicht komt te staan en er zich heel wat vooroordelen over de moslimcultuur ontwikkelen. Sommige mensen durven weleens vergeten dat niet alle moslims dezelfde fundamentalistische ideeën voorstaan waardoor ze al snel om het even welke moslim met argwaan bekijken wanneer ze op de bus of op het vliegtuig stappen. 

Als student Taal- en Letterkunde vroeg ik mij daarom af hoe de islam en de moslimcultuur worden voorgesteld in hedendaagse Amerikaans fictie. Om die vraag te beantwoorden besloot ik twee Amerikaanse romans over de Arabische Lente te bestuderen. Door verschillende ongelukkige oorlogen in het Midden Oosten en niet het minst door de terroristische aanslagen van 9/11 bestaat er in de Verenigde Staten een zeker wantrouwen ten opzichte van de moslimgemeenschap. Moslims worden maar al te vaak geassocieerd met terroristen of oliebazen. Om die reden leek het mij interessant om te onderzoeken hoe twee Amerikaanse schrijvers de opeenvolging van opstanden in de Arabische wereld in beeld brachten. Gedurende de Arabische protesten pleitte de onderdrukte bevolking namelijk voor meer mensenrechten, politieke vrijheid en een democratischer regime, allemaal waarden die in de Verenigde Staten hoog in het vaandel worden gedragen. Bijgevolg, was het mijn doel om na te gaan of de vraag naar democratie en vrijheid het in de Amerikaanse fictie literatuur zou halen van de negatieve vooroordelen die bestaan rondom de moslimwereld of zouden de auteurs alsnog vervallen in een stereotiepe weergave van islam als de religie van jihadisten?   

Daarnaast besteedde ik heel wat tijd aan de rol die massacommunicatie speelde tijdens en voorafgaande de Arabische Lente. Televisie, radio, smartphones, Facebook en Twitter zijn in dergelijke mate geïntegreerd in onze maatschappij dat ze ook hun ingang hebben gevonden in de literaire wereld. Zowel David Lender als G. Willow Wilson vernoemen deze communicatiemiddelen meerdere malen in hun romans. De personages uit beide auteurs’ werken gebruiken deze communicatiemiddelen echter niet om gewoonweg af te spreken met vrienden of ’s avonds rustig te chatten met hun geliefde, maar als middelen om zich te verzetten tegen hun autoritaire regimes. Massacommunicatie stelt onderdrukte bevolkingen in staat om anoniem te protesteren in landen waar je wordt opgesloten door “afwijkende” meningen te uiten. Bovendien zijn de sociale media uitstekende werktuigen gebleken om op zeer korte tijd grootse betogingen in leven te roepen. In de masterproef ga ik na hoe de twee Amerikaanse auteurs het gebruik van dergelijke moderne communicatiemiddelen beschrijven, hoe het de Arabische bevolkingen heeft geholpen tijdens hun revoluties, maar ook hoe ze een gevaar kunnen vormen voor de burgers zelf.

Gedurende het schrijfproces heb ik enorm veel bijgeleerd over het verloop van de Arabische Lente, over islam en de moslimcultuur en de vooroordelen die hierover bestaan in het Westen. Ik heb ook gemerkt hoe Westerse auteurs zelf beïnvloed zijn door stereotiepen en hoe zij dergelijk stereotiepen in stand houden. Daarnaast heb ik nog beter leren inzien welke rol de moderne communicatiemiddelen spelen anno 2014, hoe zij gebruikt kunnen worden als een wapen om sociale hervormingen te bewerkstelligen, maar ook hoe zij misbruikt kunnen worden. Indien u als lezer ook meer te weten wil komen over deze onderwerpen, raad ik u zeer graag aan om mijn masterproef, The Orient through a Western lens: Depiction of the Arab Spring revolutions in contemporary American fiction, te lezen.