Long covid en de invloed van voeding/gezonde levensstijl factoren

Marthe Janssens Silke Waegemans Julie Van Thielen
Persbericht

Is onze wereld echt ‘back to normal’ na de coronapandemie?

In december 2019 maakte het besmettelijke COVID-19-virus haar intrede in onze samenleving. Wereldwijd zorgde het virus voor enorme gevolgen en uitdagingen voor de mens. Nu, ongeveer drie jaar later, lijken onze levens terug naar normaal te gaan. Echter, is dat voor sommige patiënten, die een covidbesmetting hebben doorgemaakt, niet zo. Enkele van deze patiënten lijden aan langdurig aanslepende klachten, ook gekend als long covid. Er zijn al een aantal onderzoeken gevoerd naar de ziekte, maar er heerst nog steeds heel wat onwetendheid. Met ons onderzoek hebben we hier meer inzicht in proberen te krijgen.

COVID-19: where the story begins

COVID-19 is een infectieziekte, die wordt veroorzaakt door het SARS-CoV-2-virus (severe acute respiratory syndrome coronavirus 2). Nadat COVID-19 in december 2019 werd ontdekt in Wuhan, China, heeft het zich verspreid tot een wereldwijde pandemie. Naarmate dat het zich bleef verspreiden, begon het zich te muteren en ontstonden er varianten zoals de alfa-, bèta-, gamma-, delta- en omikronvariant. De ene was al besmettelijker dan de andere.

Bij besmetting kan het SARS-CoV-2-virus zich op verschillende manieren uiten. Sommige personen hebben geen last van symptomen, anderen kunnen milde verkoudheidssymptomen ondervinden of last hebben van ernstige symptomen zoals ademnood. Waarom dat de ene persoon zieker is van de besmetting dan de andere is niet gekend. Hoewel er al een aantal onderzoeken zijn gevoerd naar COVID-19 zijn er nog steeds onvoldoende overeenkomsten tussen deze onderzoeken om een patroon te zien en conclusies te trekken voor een aanwijsbare oorzaak.

Bovendien lijden sommige patiënten aan langdurig aanslepende klachten van COVID-19, ook gekend als long covid, en anderen niet.

Long covid: the aftermath

De meeste mensen die COVID-19 ontwikkelen, herstellen volledig, maar een deel van de patiënten houdt langdurige klachten over aan de besmetting. Dit ziektebeeld wordt long covid of Post-Acute Sequele of SARS-CoV-2- infection (PASC) genoemd en heeft een grote invloed op het dagelijkse functioneren.

We merken bij long covidpatiënten dat heel wat symptomen van COVID-19 blijven aanhouden nadat een persoon eigenlijk al zou moeten genezen zijn van de besmetting. Sommige symptomen kunnen na verloop van tijd verergeren of verbeteren. Ook komt het regelmatig voor dat nieuwe symptomen zich voordoen, zoals geheugenstoornissen (brain fogg) of concentratieproblemen.

Net zoals bij COVID-19 bestaan er voor long covid geen aantoonbare oorzaken. Volgens onderzoek spelen voedingsallergieën, intoleranties, vitamine- en mineralentekorten en darmproblematieken mogelijks een rol, maar er zijn onvoldoende overeenkomsten om duidelijke conclusies te trekken.

De invloed van voeding en gezonde levensstijl factoren

We merken dat longcovidpatiënten met heel wat onwetendheid zitten omtrent de ziekte en eventuele behandelingen. Terwijl ze nood hebben aan een antwoord op hun vragen en een effectieve behandeling voor hun blijvende fysieke en mentale klachten.

Met ons onderzoeksproject hebben we geprobeerd, via een online enquête, meer inzicht te krijgen in long covid en hierbij in kaart te brengen of voeding en gezonde levensstijl factoren een rol spelen bij de ontwikkeling en de behandeling van de ziekte. Uit onze literatuurstudie hebben we kunnen besluiten dat er mogelijke invloeden bestaan tussen long covid en voeding en gezonde levensstijl factoren. Kijkend naar de resultaten uit ons onderzoek zagen we dat sommige hiervan bij deze verbanden aansluiten. Onze steekproef bestond uit volwassen patiënten (>18 jaar), die minstens eenmaal besmet waren met COVID-19 en hieraan long covid hadden overgehouden. Doordat onze steekproef niet zo groot was, kunnen we dit niet gebruiken om definitieve conclusies te trekken.

Wat nu?

Door de nog lopende onderzoeken en beperkte inzichten rond het COVID-19-virus hopen we met ons onderzoek de aanzet te geven tot een verder en ruimer onderzoek naar de mogelijke invloeden van voeding en gezonde levensstijl factoren op long covid. Via die weg kunnen longcovidpatiënten eindelijk de informatie en behandeling krijgen die ze nodig hebben en waar ze al zo lang op aan het wachten zijn. Door ons onderzoek in de piek van de pandemie te voeren, kregen we onze resultaten zo actueel mogelijk. Daarnaast was ons onderzoek één van de eersten die het verband tussen long covid en voeding en gezonde levensstijl factoren onderzocht.

We hopen hiermee meer aandacht te krijgen voor de longcovidpatiënten en een aanzet te geven tot een betere voorlichting van deze ziekte.

 

Marthe Janssens, Silke Waegemans en Julie Van Thielen

Bibliografie

Ackermann, M., Verleden, S., Kuehnel, M., Haverich, A., Welte, T., Laenger, F., . . . Jonigk, D. (2020, juli 9). Pulmonary Vascular Endothelialitis, Thrombosis, and Angiogenesis in Covid-19. Opgehaald van nejm.org: https://www.nejm.org/doi/10.1056/NEJMoa2015432

Agentschap Zorg & Gezondheid. (z.d.). COVID-19: hygiëne en beschermingsmateriaal. Opgehaald van zorg-en-gezondheid.be: https://www.zorg-en-gezondheid.be/covid-19-hygiene-en- bescherming

Agentschap Zorg & Gezondheid. (z.d.). Sneltesten en zelftesten (antigeentesten). Opgehaald van zorg- en-gezondheid.be: https://www.zorg-en-gezondheid.be/sneltesten-en-zelftesten- antigeentesten

Agentschap Zorg en Gezondheid. (z.d.). Bijwerkingen COVID-19-vaccinatie . Opgehaald van laatjevaccineren.be: https://www.laatjevaccineren.be/bijwerkingen-covid-19-vaccinatie

Banu, N., Algosaibi, A., Alhazza, K., Al Janbi, L., Ali, M., & Ahmad, A. (2021, december 13). Prevalence of Long-term Post COVID-19 Symptoms and Blood Group Correlation. Opgehaald van jyoungpharm.org: https://www.jyoungpharm.org/sites/default/files/tmp/JYoungPharm-13-4- 400.pdf

Barazzoni, R., Bischoff, S., Busetto, L., Cederholm, T., Chourdakis, M., Cuerda, C., . . . Boirie, Y. (2021, mei 11). Nutritional management of individuals with obesity and COVID-19:ESPEN expert statements and practical guidance. Opgehaald van ncbi.nlm.gov: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8110326/

Belgisch Antigifcentrum. (z.d.). Is paracetamol veilig? Opgehaald van antigifcentrum.be: https://www.antigifcentrum.be/geneesmiddelen/paracetamol-veilig

Belgium.be. (2020, maart 24). Coronavirus: versterkte maatregelen. Opgehaald van belgium.be: https://www.belgium.be/nl/nieuws/2020/coronavirus_versterkte_maatregelen

Belgium.be. (z.d.). Vaccinatie. Opgehaald van info-coronavirus.be: https://www.info- coronavirus.be/nl/vaccinatie/

Bossaert, J. (2021, oktober 11). Belgische onderzoekers doen opmerkelijke ontdekking: bepaalt voeding of u ernstig ziek wordt van Covid-19? Het Laatste Nieuws. Opgehaald van https://www.hln.be/medisch/belgische-onderzoekers-doen-opmerkelijke-ont…- voeding-of-u-ernstig-ziek-wordt-van-covid-19~adcd294a/

Bradley, M., Perez-Vilar, S., Chillarige, Y., Dong, D., Martinez, A., Weckstein, A., & Dal Pan, G. (2022, april 8). Systemic Corticosteroid Use for COVID-19 in US Outpatient Settings From April 2020 to August 2021. Opgehaald van jamanetwork.com: https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2791078

Brems, P. (2021, november 21). Steeds meer medicijnen kunnen verhinderen dat je zwaar ziek wordt na coronabesmetting: zo werken ze. VRT Nieuws, pp. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/11/19/medicijnen-tegen-covid/.

Castanares-Zapatero, D., Kohn, L., Dauvrin, M., Detollenaere, J., Maertens de Noordhout, C., Primus- de Jong, C., . . . Van den Heede, K. (2021). Behoeften en opvolging van patiënten met

96

langdurige COVID. Opgehaald van kce.fgov.be: https://kce.fgov.be/sites/default/files/atoms/files/KCE_344A_Langdurige… df

Cheung, N., Treffers, E., Snijder, E., & Kroes, L. (2020, juni 26). SARS-CoC-2 en andere coronavirussen bij mens en dier. Opgehaald van nvmm.nl: https://www.nvmm.nl/ntmm/artikeloverzicht/juni- 2020/thema-covid-19-sars-cov-en-andere-coronavirussen-bij-mens-en-dier/

Ciotti, M., Ciccozzi, M., Terrinoni, A., Jiang, W.-C., Wang, C.-B., & Bernardini, S. (2020, juli 9). The COVID-19 pandemic. Opgehaald van tandofline.com: https://www.tandfonline.com/doi/epub/10.1080/10408363.2020.1783198?need…

Coronavirus COVID-19. (2022). Coronavirus in cijfers en kaarten. Opgehaald van coronaviruscovid19.be: https://www.coronaviruscovid19.be/coronavirus-cijfers

Davis, H. (2021, maart 5). Long COVID Research: Findings & Recommendations uit de WHO webinar: Post COVID-19 condition: A webinar to expand our understanding of this condition. Opgehaald van who.int: https://cdn.who.int/media/docs/default-source/health-care-readiness---p…- covid-19-condition/long-covid_-who-presentation-hannah.pdf?sfvrsn=dcd75c2c_5

De Groote, W. (2021, oktober 6). Introduction to Rehabilitation for Post COVID-19 Condition uit de WHO webinar: Expanding our understanding of post COVID-19 condition web series: Rehabilitation Care. Opgehaald van who.int: https://cdn.who.int/media/docs/default- source/health-care-readiness---post-covid-19-condition/introduction-to-rehabilitation-for-post- covid-19-condition_wouterdegroote0a26c42e-244b-4d32-a9c3- 4b45c03e949b.pdf?sfvrsn=39ec8256_5

De Maeseneer, W. (2020, augustus 3). De coronacijfers vergeleken met de eerste golf: waar staan we vandaag? VRT Nieuws, pp. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/07/24/de-coronacijfers- vergeleken-met-de-eerste-golf-waar-staan-we-va/.

De Smet, D., De Smet , K., Herroelen, P., Gryspeerdt, S., & Martens, G. (2020, mei 1). Vitamin D deficiency as risk factor for severe COVID-19: a convergence of two pandemics. Opgehaald van medrxiv.org: https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.05.01.20079376v2

Décary, S. (2021, oktober 6). Care Models for Long COVID/Post COVID-19 Condition A Rapid Systematic Review uit de WHO webinar: Expanding our understanding of post COVID-19 condition web series: Rehabilitation Care. Opgehaald van who.int: https://cdn.who.int/media/docs/default- source/health-care-readiness---post-covid-19-condition/simon-d%C3%A9cary_model-of- rehab-care.pdf?sfvrsn=51ded7f2_5

D'Hoore, J. (2021, februari 19). Welke coronavarianten zijn er? De Tijd. Opgehaald van https://www.tijd.be/dossiers/coronavirus/welke-coronavarianten-zijn-er/…

Diaz, J. (2021, oktober 6). WHO update: post COVID-19 condition Clinical case definition and updat on clinical activities uit de WHO webinar: Expanding our understanding of post COVID-19 condition web series: Rehabilitation Care. Opgehaald van who.int: https://cdn.who.int/media/docs/default-source/health-care-readiness---p…- condition/pcc_case-definition-and-update_intro_diaz_final.pdf?sfvrsn=2e0238cd_5

97

Falzone, L., Gattuso, G., Tsatsakis, A., Spandidos, D., & Libra, M. (2021, april 12). Current and innovative methods for the diagnosis of COVID-19 infection (review). Opgehaald van spandidos-publications.com: https://www.spandidos- publications.com/10.3892/ijmm.2021.4933/download

Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten. (2020, mei 16). Coronavirus: paracetamol blijft de eerste keuze bij koorts en pijn. Opgehaald van fagg.be: https://www.fagg.be/nl/news/coronavirus_paracetamol_blijft_de_eerste_ke… _pijn

Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten. (2020, mei 15). Goed gebruik van zuurstof bij COVID-19 patiënten na ontslag uit het ziekenhuis of verblijvende in woonzorgcentra. Opgehaald van covid-19.sciensano.be: https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&… ed=2ahUKEwjI27WprIf4AhWFNewKHYoYDGoQFnoECAsQAw&url=https%3A%2F%2Fcovid- 19.sciensano.be%2Fsites%2Fdefault%2Ffiles%2FCovid19%2FCOVID- 19_Goed_gebruik_van_O2_ziekenhuisontslag_en_z

Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg. (2020, december 20). Paxlovid (nirmatrelvir+ritonavir). Opgehaald van kce.fgov.be: https://kce.fgov.be/nl/paxlovid- nirmatrelvirritonavir

Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg. (2021, juni 1). Ambulante zorg voor Covid-19 patiënten in het kader van de verzadiging in Belgische ziekenhuizen. Opgehaald van kce.fgov.be: https://kce.fgov.be/sites/default/files/atoms/files/Decision-aid- Worrisome%20patient-NL_01062021.pdf

Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg. (2021, oktober 26). Hoe kunnen patiënten met langdurige COVID geholpen worden? Opgehaald van kce.fgov.be: https://kce.fgov.be/nl/hoe- kunnen-pati%C3%ABnten-met-langdurige-covid-geholpen-worden

Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg. (2022, april 4). Leidraad voor de medicamenteuze behandeling van COVID-19. Opgehaald van kce.fgov.be: https://kce.fgov.be/sites/default/files/2022-04/LeidraadCOVIDGPs-NL.pdf

Federale Overheidsdienst Volkgsgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. (2022, mei 5). Covid-19. Opgehaald van health.belgium.be: https://www.health.belgium.be/nl/covid-19-0

Gezond België. (z.d.). COVID-19 impact. Opgehaald van gezondbelgie.be: https://www.gezondbelgie.be/nl/gezondheidstoestand/covid-19-crisis/covi…

Gezondheid en Wetenschap. (2020, december 12). Zijn mensen met bloedgroep A vatbaarder voor een corona-infectie? Opgehaald van gezondheidenwetenschap.be: https://www.gezondheidenwetenschap.be/gezondheid-in-de-media/zijn-mense…- bloedgroep-a-vatbaarder-voor-een-corona-infectie#article-detail-wrapper

Gezondheid en wetenschap. (2021, september 22). Coronavirusinfecties: covid-19. Opgehaald van gezondheidenwetenschap.be: https://www.gezondheidenwetenschap.be/richtlijnen/covid-19

Gezondheidsraad Nederland. (2022, februari 14). Langdurige klachten na COVID-19. Opgehaald van gezondheidsraad.nl:

98

https://www.gezondheidsraad.nl/binaries/gezondheidsraad/documenten/advi… 4/advies-langdurige-klachten-na-covid-19/advies-Langdurige-klachten-na-COVID-19.pdf

Global Nutrition Report Stakeholder Group. (2020, augustus 4). Global Nutrition Report: Action on equity to end malnutrition. Opgehaald van globalnutritionreport.org: https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&ved=2ahU… EiJP4AhXsg_0HHe6RDSsQFnoECAkQAQ&url=https%3A%2F%2Fglobalnutritionreport.org%2F documents%2F566%2F2020_Global_Nutrition_Report_2hrssKo.pdf&usg=AOvVaw2a80PWMf5 DbjsHmL9u5kuJ

Hafizah Zamli, A. (2021, oktober 6). Interventions for rehabilitation of post covid-19 condition uit de WHO webinar: Expanding our understanding of post COVID-19 condition web series: Rehabilitation Care. Opgehaald van who.int: https://www.who.int/news- room/events/detail/2021/10/06/default-calendar/expanding-our-understanding-of-post-covid- 19-condition-web-series-rehabilitation-care

Heesakkers, H., van der Hoeven, J., Corsten, S., Janssens, I., Ewalds, E., Simons, K., . . . Zegers, M. (2022, februari 4). Clinical Outcomes Among Patients With 1-Year Survival Following Intensive Care Unit Treatment for COVID-19. Opgehaald van jamanetwork.com: https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2788504

Hoge Gezondheidsraad. (2021, januari). Vitamine D, zink en covid-19. Opgehaald van health.belgium.be:

https://www.health.belgium.be/sites/default/files/uploads/fields/fpshea… _hgr-9620_vitd_zn_covid_vweb.pdf

Hömberg, V. (2021, oktober 6). Post COVID Management options uit de WHO webinar: Expanding our understanding of post COVID-19 condition web series: Rehabilitation Care. Opgehaald van who.int: https://www.who.int/news-room/events/detail/2021/10/06/default- calendar/expanding-our-understanding-of-post-covid-19-condition-web-series-rehabilitation- care

Huang, Y., Pinto, M., Borelli, J., Mehrabadi, M., Abrihim, H., Dutt, N., . . . Downs, C. (2021, februari 25). COVID Symptoms, Symptom Clusters, and Predictors for Becoming a Long-Hauler: Looking for Clarity in the Haze of the Pandemic. Opgehaald van scholarworks.iupui.edu: https://scholarworks.iupui.edu/handle/1805/25711

Huyghebaert, P. (2021, december 6). Waar komt de omikronvariant vandaan en hoe lang gaat die al rond? "Mogelijk al een jaar of langer". VRT Nieuws. Opgehaald van https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/12/06/omikron-vroeger-in-het-land/

Inada-Kim, P. M. (2021, augustus 3). The battle for lives will be won at Home uit de WHO COVID-19 Case Management Webinar Series. Opgehaald van who.int: https://www.who.int/docs/default- source/coronaviruse/covid-19-case-management/2_england_covid-19-monitoring-at- home.pdf?sfvrsn=97bc7f95_7

James, P., Ali, Z., Armitage, A., Bonell, A., Ceramin, C., Drakesmith, H., . . . Prentice, A. (2021, juli 1). The Role of Nutrition in COVID-19 Susceptibility and Severity of Disease: A Systematic Review. Opgehaald van pubmed.ncbi.nlm.nih.gov: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33982105/

99

Jochems, A., & Joosten, F. (2018). Coëlho Zakwoordenboek der Geneeskunde 33e druk. Springer Media B.V.

Kumar, P., Kumar, M., Bendi, O., Gupta, M., Kumar, S., Jaiswal, G., . . . Jamwal, S. (2021, juni 10). Role of vitamins and minerals as immunity boosters in COVID-19. Opgehaald van link.springer.com: https://link.springer.com/article/10.1007/s10787-021-00826-7

Kuodi, P., Gorelik, Y., Zayyad, H., Wertheim, O., Beiruti Wiegler, K., Abu Jabal, K., . . . Edelstein, M. (2022, januari 17). Association between vaccination status and reported incidence of post- acute COVID-19 symptoms in Israel: a cross-sectional study of patients tested between March 2020 and November 2021. Opgehaald van medrxiv.org: https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2022.01.05.22268800v2

KVDS. (2022, februari 2). Langdurige Covid komt minder vaak voor bij wie volledig gevaccineerd is. Het Laatste Nieuws. Opgehaald van https://www.hln.be/wetenschap-en-planeet/langdurige-covid- komt-minder-vaak-voor-bij-wie-volledig-gevaccineerd-is~a61fe9dc/

Liu, Q., Wing Yan Mak, J., Su, Q., Kit Yeoh, Y., Chung-Yan Lui, G., So Shan Ng, S., . . . C Ng, S. (2022, januari 26). Gut microbiota dynamics in a prospective cohort of. Opgehaald van gut.bmj.com: https://gut.bmj.com/content/gutjnl/71/3/544.full.pdf

Manolis, A. S., Manolis, A. A., Manolis, T., Apostolaki, N., & Melita, H. (2021). COVID-19 infection and body weight: A deleterious liaison in a J-curve relationship. Opgehaald van pubmed.ncbi.nlm.gov: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34799284/

Martinez-Colon, G., Ratnasir, K., Chen, H., Jiang, S., Zanley, E., Rustagi, A., . . . McLaughlin, T. (2021, oktober 25). SARS-CoV-2 infects human adipose tissue and elicits an inflammatory response consistent with severe COVID-19. Opgehaald van biorxiv.org: https://www.biorxiv.org/content/10.1101/2021.10.24.465626v1

Mensura. (2022, mei 2). Long Covid: een uitdaging voor gezondheidszorg én voor werkgevers. Opgehaald van mensura.be: https://www.mensura.be/nl/blog/long-covid

Merino, J., D Joshi, A., H Nguyen, L., R Leeming, E., Mazidi, M., A Drew, D., . . . T Chan, A. (2021, september 14). Diet quality and risk and severity of COVID-19: a. Opgehaald van cambridge.org: https://www.cambridge.org/core/journals/british-journal-of- nutrition/article/nutrition-and-covid19/9EE33479C2E9310EA59ABE0103550360

Needham, D. (2021, februari 9). Post-Intensive Care Syndrome (PICS) uit de WHO webinar Post COVID- 19 condition: A webinar to expand our understanding of this condition. Opgehaald van www.who.int: https://cdn.who.int/media/docs/default-source/health-care-readiness---p…- covid-19-condition/dale-needham_09.02.21-for-pdf-on-who-website-.pdf?sfvrsn=f1051f02_5

Okyere, S., Ackora Prah, J., & Osei Fokuo, M. (2022, januari 26). A model of COVID-19 with underlying health condition using fraction order derivative. Opgehaald van arxiv.org: https://arxiv.org/pdf/2201.11659.pdf

Parasher, A. (2021, mei 5). COVID-19: Current understanding of its pathophysiology, clinical presentation and treatment. Opgehaald van pmj.bmj.com: https://pmj.bmj.com/content/postgradmedj/97/1147/312.full.pdf

100

Patel, P., DeCuir, J., Abrams, J., Campbell, A., Godfred-Cato, S., & Belay, E. (2021, september 22). Clinical Characteristics of Multisystem Inflammatory Syndrome in Adults. Opgehaald van jamanetwerk.com: https://jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen/fullarticle/2784427

Post Covid Patiëntenvereniging Nederland. (z.d.). Weer in conditie na corona. Opgehaald van postcovidnl.nl: https://www.postcovidnl.nl/ondersteuning/herstel-na-corona/weer-conditi…- corona

Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu Nederland. (2021, december 02). Verspreiding SARS-CoV- 2. Opgehaald van rivm.nl: https://www.rivm.nl/coronavirus-covid-19/verspreiding

Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu Nederland. (2022, april 19). De ziekte COVID-19. Opgehaald van rivm.nl: https://www.rivm.nl/coronavirus-covid-19/ziekte

Rozenberg, R. (2021, november 2). Het long-COVID syndroom: feiten en hypotheses. Opgehaald van rozenbergsport.nl: https://rozenbergsport.nl/gezondheid/long-covid/

Sarcoïdose Belangenvereniging Nederland. (2019, juli 17). Woordenlijst: Hypercalciurie. Opgehaald van Sarcoïdose Belangenvereniging Nederland: https://sarcoidose.nl/woordenlijst/hypercalciurie/

Sciensano. (2021, decemeber 13). Covimpact studie: Long covid en de lichamelijke, psychische en sociale gevolgen. Opgehaald van sciensano.be: https://www.sciensano.be/sites/default/files/report_final_edited_nl.pdf

Sciensano. (2022, juni 3). Belgium Covid-19 Epidemiological Situation. Opgehaald van datastudio.google.com: https://datastudio.google.com/embed/u/0/reporting/c14a5cfc-cab7- 4812-848c-0369173148ab/page/tpRKB

Sciensano. (2022, mei 26). Belgium COVID-19 Epidemiological Situation. Opgehaald van datastudio.google.com: https://datastudio.google.com/embed/u/0/reporting/c14a5cfc-cab7- 4812-848c-0369173148ab/page/tpRKB

Sciensano. (2022, juni 2). Covid-19: wekelijks epidemiologisch bulletin (3 juni 2022). Opgehaald van covid-19.sciensano.be: https://covid-19.sciensano.be/sites/default/files/Covid19/COVID- 19_Weekly_report_NL.pdf

Sciensano. (2022, april). Tiende Covid-19-Gezondheidsenquête. Opgehaald van sciensano.be: https://www.sciensano.be/sites/default/files/report10_covid-19his_nl_fi…

Sciensano. (z.d.). Coronavirus Covid-19. Opgehaald van covid-19.sciensanco.be: https://covid- 19.sciensano.be/nl/procedures/aanpak-van-mogelijke-en-bevestigde-covid-gevallen

Tabacof, L. (2021, oktober 6). Rehabilitation management of autonomic dysregulation in Post Covid- 19 Condition uit de WHO webinar: Expanding our understanding of post COVID-19 condition web series: Rehabilitation Care. Opgehaald van who.int: https://cdn.who.int/media/docs/default-source/health-care-readiness---p…- condition/tabacof---rehabilitation-management-of-autonomic-dysregulation-in-post-covid-19- condition-(2)1319ff32-f594-4c92-a685-dd1d59658d4e.pdf?sfvrsn=c0c5e9db_5

Tops, N. (2021, juni 17). Is een gebrek aan vitamine K een oorzaak van ernstige Covid-19-symptomen? Huisarts legt het belang van de vitamine uit. Het Laatste Nieuws, pp.

101

https://www.hln.be/nina/is-een-gebrek-aan-vitamine-k-een-oorzaak-van-er…- symptomen-huisarts-legt-het-belang-van-de-vitamine-uit~af2e431b/.

Universitair Ziekenhuis Antwerpen. (2021, juli 12). Long COVID-19 - Wat als je niet zomaar geneest? Opgehaald van uza.be: https://www.uza.be/long-covid-19-wat-als-je-niet-zomaar-geneest

Universitair Ziekenhuis Gent. (2022, maart 2). Slaaphygiëne. Opgehaald van uzgent.be: https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&ved=2ahU… af35T4AhVIPewKHYoPBiUQFnoECCUQAQ&url=https%3A%2F%2Fwww.uzgent.be%2Fsites% 2Fdefault%2Ffiles%2Fdocuments%2Fslaaphygi%25C3%25ABne.pdf&usg=AOvVaw3-7gfUt- uwz-QIHS9fLjfw

UZ Leuven. (2021, mei 17). Ondervoeding. Opgehaald van uzleuven.be: https://www.uzleuven.be/nl/endocrinologie/voeding-en-dieet/ondervoeding

Van Ierssel, S., Dauby, N., Bottieau, E., Huits, R., Wyndham-Thomas, C., & Van Loock, R. (2022, april). INTERIM CLINICAL GUIDANCE FOR ADULTS WITH CONFIRMED COVID-19 IN BELGIUM. Opgehaald van covid-19.sciensano.be: http://covid- 19.sciensano.be/sites/default/files/Covid19/COVID-19_InterimGuidelines_Treatment_ENG.pdf

Vlaams Instituut Gezond Leven. (2017). Voedingsdriehoek. Opgehaald van gezondleven.be: https://www.gezondleven.be/themas/voeding/voedingsdriehoek

Vlaams Instituut Gezond Leven. (2020, december 15). De impact van obesitas, chronische ziekten en leefstijl op ons immuunsysteem bij COVID-19. Opgehaald van gezondleven.be: https://www.gezondleven.be/nieuws/de-impact-van-obesitas-chronische-zie…- op-ons-immuunsysteem-bij-covid-19

Vlaams Instituut Gezond Leven. (2020, april 17). Hoe preventieve gezondheidszorg levens redt tijdens een pandemie. Opgehaald van gezondleven.be: https://www.gezondleven.be/nieuws/hoe- preventieve-gezondheidszorg-levens-redt-tijdens-een-pandemie

Vlaams Instituut Gezond Leven. (z.d.). Bewegen: hét geheime wapen tegen COVID-19. Opgehaald van gezondleven.be: https://www.gezondleven.be/themas/beweging-sedentair- gedrag/bewegingsdriehoek/waarom-is-bewegen-gezond/bewegen-h%C3%A9t-geheime- wapen-tegen-covid- 19#:~:text=Beweeg%20in%20een%20natuurlijke%20omgeving,behoud%20je%20langer% 20je%20veerkracht.

Vlaams

Instituut Gezond Leven. (z.d.). Ondergewicht en ondervoeding. Opgehaald van gezondleven.be: https://www.gezondleven.be/themas/voeding/voedingsadvies-op- maat/gezondheidstoestand/ondergewicht-en-ondervoeding

Vrije Universiteit Brussel. (2021, december 14). Covid long : la majorité des patients présentent un système nerveux hypersensible. Opgehaald van uzbrussel.be: https://www.uzbrussel.be/fr/home/-/asset_publisher/8YmW6ErOnrxi/content…- van-long-covid-pati%C3%ABnten-vertonen-een-overgevoelig-zenuwstelsel/maximized

W., A. (2022, juni 2). Langdurige coronaklachten treffen een derde van de besmette Belgen . Het Laatste Nieuws, pp. https://www.hln.be/binnenland/langdurige-coronaklachten-treffen-een- derde-van-de-besmette-belgen~ad3c8d27/.

102

Wierdsma, N., Kruizenga, H., Konings, L., Krebbers, D., Jorissen, J., Joosten, M.-H., . . . Weijs, P. (2021, april 20). Poor nutritional status, risk of sarcopenia and nutrition related complaints are prevalent in COVID-19 patients during and after hospital admission. Opgehaald van ncbi.nlm.nih.gov: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8056328/

World Health Organization. (2020, januari 10). Coronavirus disease (COVID-19). Opgehaald van who.int: https://www.who.int/health-topics/coronavirus#tab=tab_1

World Health Organization. (2020, september 2). WHO updates clinical care guidance with corticosteroid recommendations. Opgehaald van who.int: https://www.who.int/news- room/feature-stories/detail/who-updates-clinical-care-guidance-with-corticosteroid- recommendations

World Health Organization. (2021, oktober 6). A clinical case definition of post COVID-19 condition by a Delphi consensus. Opgehaald van who.int: https://apps.who.int/iris/rest/bitstreams/1376291/retrieve

World Health Organization. (2021, december 16). Coronavirus disease (COVID-19): Post COVID-19 condition. Opgehaald van who.int: https://www.who.int/news-room/questions-and- answers/item/coronavirus-disease-(covid-19)-post-covid-19-condition

World Health Organization. (2021, december 16). Coronavirus disease (COVID-19): Post COVID-19 condition. Opgehaald van who.int: https://www.who.int/news-room/questions-and- answers/item/coronavirus-disease-(covid-19)-post-covid-19-condition

World Health Organization. (2021, augustus 4). COVID-19 Case Management Webinar Series: Home based and Community care models for mild and moderate COVID-19. Opgehaald van who.int: https://who.zoom.us/rec/play/0iOBDyGSP6hofvikjHgLXueoXp9mn3n6gLkLerimxt… SF61iXAfQ2BQ8pmzFYKPeDhOSrw.HyV92Jus3BwUqofR?continueMode=true&_x_zm_rtaid=W UeWnQ0QQqm85c5lNYyF5A.1653142369489.0480d52fdf090212c766ca0a7e912bf1&_x_zm_r htaid=904

World Health Organization. (2021, februari 9). Post COVID-19 condition: A webinar to expand our understanding of this condition. Opgehaald van who.int: https://www.who.int/news- room/events/detail/2021/02/09/default-calendar/webinar-post-covid-19-condition

World Health Organization Europe. (2020, juni 6). Support for rehabilitation: self-management after COVID-19-related illness. Opgehaald van euro.who.int: https://www.euro.who.int/en/health- topics/Life-stages/disability-and-rehabilitation/publications/support-for-rehabilitation-self- management-after-covid-19-related-illness,-2nd-ed

Xie, Y., & Al-Aly, Z. (2022, maart 21). Risks and burdens of incident diabetes in long COVID: a cohort study. Opgehaald van ncbi.nlm.nih.gov: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8937253/

Zelfzorg Covid-19. (2021, april 01). Kortademig en moe na COVID-19. Opgehaald van zelfzorgcovid19.nl: https://zelfzorgcovid19.nl/kortademig-en-moe-na-covid-19/

Zelfzorg Covid-19. (z.d.). Invloed van nutriënt tekorten op virusinfecties. Opgehaald van zelfzorgcovid- 19.nl: https://zelfzorgcovid19.nl/

Universiteit of Hogeschool
Organisatie en management met afstudeerrichting Health Care
Publicatiejaar
2022
Promotor(en)
Katrien Verhoeven & Erika Vanhauwaert
Kernwoorden
Share this on: