De Vlaamse Boskaart: te kort door de bocht?

De commotie rond de Boskaart zit nog vers in het geheugen van de Vlaamse burger. Doordat de in 2017 gepubliceerde Boskaart op alle mogelijke vlakken faalde, werd de kaart zeer snel weer ingetrokken, met alle gevolgen van dien. Wat ging er mis?

Een opfrissing: de kaart met meest kwetsbare en waardevolle bossen in Vlaanderen (MKWB kaart), in de volksmond Boskaart genoemd, werd in het leven geroepen om alle zonevreemde bossen die als kwetsbaar en waardevol beschouwd worden te beschermen. Met zonevreemd wordt bedoeld: alle bossen die in het gewestplan niet de bestemming ‘bos’ of  ‘natuur’ hebben. In mei 2017 werd door het kabinet van minister Joke Schauvliege een eerste voorlopige versie van de kaart gepubliceerd en aan een openbaar onderzoek onderworpen. Tijdens dit openbaar onderzoek konden grondeigenaars de kaart raadplegen om te kijken of ze in het bezit zijn van een bos dat na definitieve vastlegging van de kaart beschermd zal worden en zodus een andere bestemming krijgt.

Een bestemmingswijziging heeft verregaande gevolgen zoals waardeverlies van de grond en het niet meer kunnen verkrijgen van bouwvergunningen voor grond die voorheen bouwgrond was. Er kwam dan ook zeer veel kritiek op de kaart. Veel mensen zagen immers hun spaarpotje in de vorm van grond in rook opgaan.

Redacteurs van het tijdschrift ‘Humo’ trokken met de Boswijzer, de kaart waarop de Boskaart gebaseerd is, op het terrein en schreven hun bevindingen neer in het artikel ‘De spookbossen van Vlaanderen: het leugenpaleis van Joke Schauvliege’. In dit artikel worden concrete voorbeelden aangehaald van fouten in de Boswijzer. Zo staan onder andere een aantal serres in de Mijlstraat in Duffel gekarteerd als bos, alsook de bomenrijen op de Italiëlei in Antwerpen, een attractie in Bobbejaanland en de villa van de Pfaffs. Dit artikel geeft duidelijk aan dat er technische fouten zitten in de Boswijzer die aan de basis van de MKWB kaart ligt. (Hertoghs, 2016)

In onze thesis werd de methodologie achter de opmaak van de Vlaamse Boskaart bestudeerd. We onderzochten welke fouten aanwezig zijn op de ingetrokken MKWB kaart en welke correcties uitgevoerd kunnen worden om dergelijke fouten te beperken. Het kaartbeeld van de ingetrokken MKWB kaart werd eveneens geoptimaliseerd zodat de kaart gemakkelijker te interpreteren is en beter overkomt bij de burger.

Stel je voor dat jij eigenaar bent van industrie-of bouwgrond die door de Boskaart als kwetsbaar en waardevol werd bestempeld, zou dit dan nog het geval zijn in de door ons geoptimaliseerde Boskaart?

De Vlaamse Boskaart (ANB, Nieuwe 'boskaart' , 2017)

De eerste indruk van de kaart (zie bovenstaande figuur) was meteen een zeer slechte, want fuchsia is niet meteen een kleur die wij met bos associëren. De op zijn minst ‘vreemde’ kleurkeuze terzijde, valt na inzoomen op de kaart op dat naast een aantal grote aaneengesloten oppervlakken vooral veel kleine snippers en vreemde vormen ingekleurd staan als waardevol bos.

​Enkele bossnippers op de Vlaamse Boskaart - bronnen: MKWB_selectie.shp (ANB, 2017), Adp.shp (Agiv, 2018)

Zoals altijd staat of valt een goede, juiste kaart met de correctheid van de basisgegevens en hier al ging de Boskaart de mist in. De Vlaamse Boswijzer ligt aan de basis van de Boskaart en bevat zeer veel fouten. De Boswijzer is een kaart, gemaakt op basis van luchtfoto’s, die alle Vlaamse bossen in kaart brengt. Voor de opmaak van deze kaart wordt alles wat groen ziet op de luchtfoto’s, een oppervlakte van meer dan een halve hectare heeft en hoger is dan 3m als bos beschouwd. Logisch dat we dus serres terugvinden op de kaart. Op de luchtfoto’s wordt de groene kleur van de plantjes in de serre herkend. Als de serre bovendien meer dan 3m hoog is en in een groen geheel ligt van samen meer dan een halve hectare, wordt ze gezien als bos. De selectie van bossen op de Boswijzer gebeurt dus automatisch, zonder menselijke interpretatie. De definitie die hier gebruikt wordt om de bossen in kaart te brengen is heel simplistisch en zonder verdere verfijning of correctie achteraf. Verder heeft het gebruik van luchtfoto’s ook zijn beperkingen. Denk maar aan straten waar de kruinen van bomen overhangen. In bovenaanzicht op een luchtfoto ziet ook het overhangende deel van de kruin ‘groen’. Op deze manier werden hele straten ingekleurd als bos op de Boswijzer. Dit zijn maar enkele voorbeelden van wat mis liep.

Uit deze kaart met alle Vlaamse “bossen”, werden op basis van een aantal criteria de meest kwetsbare en waardevolle bossen geselecteerd. Uit ons onderzoek blijkt dat de door de Vlaamse regering gebruikte criteria de best mogelijke zijn om op automatische wijze een selectie te maken en daarom werden zij overgenomen in onze thesis. De correcties die we hebben toegepast op de Boskaart, hadden vooral de maken met de technische uitvoering. Zo kunnen bijvoorbeeld gebouwen, straten en grote rivieren gewoonweg geen bos zijn. In de thesis werden eenvoudige oplossingen aangereikt om deze fouten op automatische wijze te elimineren. Voor de correcties werd eveneens een geautomatiseerd script uitgeschreven dat er voor zorgt dat het corrigeren van de kaart niet meer dan 10 minuten per gemeente in beslag neemt.

Dat boskap al jaren wereldwijd een groot probleem is, is geen geheim. Minister Schauvliege pakte dan ook al vroeg uit met de grote hoeveelheid aan bos die ze nu extra zou gaan beschermen. Dit klonk natuurlijk als muziek in de oren bij al wie van groen houdt en daarna naar de stembussen moest trekken. Doorheen het onderzoek wordt echter duidelijk dat de hoeveelheid waardevol en kwetsbaar zonevreemd bos door de vele fouten in de Boskaart ruim overschat werd. Een van de vragen die overblijft na deze masterproef is: Hoe komt het dat studenten zeer veel fouten uit de kaart kunnen filteren en ‘de politiek’ niet..? Zijn sommige van de fouten bewust achtergebleven in de kaart of is men gewoon te slordig geweest bij opmaak van de kaart omdat het snel moest gaan?