Romelu Lukaku is een Rode Duivel en geen ‘Belg in buitenspel’

De Vlaamse sportpers bestempelt Rode Duivels als Romelu Lukaku, Marouane Fellaini en Divock Origi nauwelijks als voetballers van buitenlandse afkomst. Zo blijkt uit een onderzoek dat de masterstudenten journalistiek Dries Mombert en Godfried Roelant dit jaar voerden aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB). Bovendien speelt aanvoerder Vincent Kompany een belangrijke rol in de manier waarop kranten als De Standaard en Het Laatste Nieuws Rode Duivels met een migratieachtergrond beschrijven.

Wanneer de Rode Duivels de grasmat betreden, verdwijnen integratieproblemen en communautaire strubbelingen binnen onze samenleving voor even naar de achtergrond. Op zo’n dagen staat de Belgische bevolking als een blok achter de natie. De ontgoocheling was dan ook groot wanneer ‘onze jongens’ deze zomer op het Europees kampioenschap in Frankrijk werden uitgeschakeld in de kwartfinales. Tegenstander Wales maakte brutaal een einde aan de droom van onder anderen De Bruyne, Witsel en Hazard om zich na de finale in Parijs de beste van Europa te mogen noemen.

De gouden (multiculturele) generatie

De pers was hard voor de ‘gouden generatie’ voetballers, die volgens hen een unieke kans had laten liggen. Een term die meermaals gebruikt werd in de aanloop naar het WK in Brazilië in 2014. België had zich toen na twaalf jaar afwezigheid eindelijk nog eens weten te plaatsen voor een groot toernooi.  De Belgen speelden goed, maar strandden in de kwartfinales tegen voetbalgrootheid Argentinië. De Standaard en Het Laatste Nieuws loofden achteraf de kwaliteiten van de spelers en zagen de toekomst rooskleurig in. Over de multiculturele samenstelling van de nationale ploeg werd bijna met geen woord gerept. Toch is het opvallend hoe tussen 2002 en 2014 steeds meer spelers met een migratieachtergrond hun debuut maakten voor de Rode Duivels.

In de selectie voor het WK van 2002 in Japan en Zuid-Korea vinden we slechts twee spelers met buitenlandse roots terug: Branko Strupar en Emile Mpenza. Verder bestond de nationale ploeg hoofdzakelijk uit spelers met ‘Belgisch’ klinkende namen als Nico Van Kerckhoven, Eric Van Meir en Bart Goor. De komst van centrale verdediger en kapitein Vincent Kompany in 2004 betekende een breuk met het verleden. Vanaf dan groeide het aantal Rode Duivels met een migratieachtergrond snel. De kern tijdens de kwalificatiecampagne voor het WK in Zuid-Afrika in 2010 telde gemiddeld zeven à acht spelers van vreemde afkomst. Een getal dat op weg naar Brazilië bijna verdubbelde.

Alle Duivels gelijk voor de pers

De evolutie naar een multiculturele nationale voetbalploeg is overduidelijk. Maar heeft die trend ook een impact gehad op de geschreven Nederlandstalige sportverslaggeving in Vlaanderen? Om op die vraag een passend antwoord te kunnen geven, analyseerden Mombert en Roelant 726 artikels uit Het Laatste Nieuws en De Standaard. Ze gingen daarbij op zoek naar overheersende beelden of ‘frames’ in de berichtgeving. Het stelde hen in staat na te gaan hoe de Vlaamse pers Rode Duivels van buitenlandse afkomst beschreef tussen 2002 en 2014. Uit de resultaten blijkt dat zowel kwaliteitskrant De Standaard als populaire krant Het Laatste Nieuws dit haast op identieke wijze doen.

Zo is de afkomst van de Rode Duivels met een migratieachtergrond van weinig belang. In 23,5% van de artikels zijn de voetbalkwaliteiten van de spelers doorslaggevend. Over de afkomst van de voetballers wordt bijna niet geschreven. In de meeste sportverslagen (58,8%) is van framing zelfs geen sprake. Toch zijn er voor beide kranten sporadische verwijzingen terug te vinden naar de vreemde roots van bepaalde Rode Duivels. Moussa Dembélé werd in De Standaard vergeleken met ‘een sierlijke panter’ en Axel Witsel werd in Het Laatste Nieuws geprezen omwille van zijn ‘Afrikaanse souplesse’. Heel uitzonderlijk werd er ook een negatieve link gelegd tussen een speler en zijn buitenlandse afkomst. Zo was Branko Strupar begin jaren 2000 wel vaker het kind van de rekening bij slechte prestaties van de nationale ploeg. Zijn Kroatische oorsprong werd dan net iets meer benadrukt in de verslaggeving.

Fenomeen Kompany

Het ontbreken van (negatieve) dominante frames over Rode Duivels met een migratieachtergrond zou wel eens te wijten kunnen zijn aan de acties van het fenomeen Kompany. Binnen de Belgische (sport-)pers staat de perfect tweetalige kapitein symbool voor een multicultureel België dat werkt. Niet alleen de pers, maar ook de bevolking ziet hem als een held. Een voorbeeld hiervan is de WK-kwalificatiewedstrijd tegen Servië in juni 2013, waarin hij met een gebroken oogkas bleef voetballen tot het bittere eind.

De cultstatus van Kompany heeft zonder twijfel een positief effect gehad op de manier waarop er in ons land gekeken wordt naar Rode Duivels van vreemde origine. Heel wat spelers werden hierdoor veel sneller beschouwd als een volwaardig deel van het team, in plaats van weggekeken te worden als Belgen in buitenspel.