Interculturele Journalistiek: Hoe kan een maatschappelijke missie vertaald worden naar concrete richtlijnen?
Media moeten meer kleur bekennen
Interculturele richtlijnen leiden tot evenwichtigere berichtgeving en betere journalistiek
Interculturele journalistieke richtlijnen kunnen nieuwe zuurstof geven aan de bladenmarkt. Ze leiden tot nieuwe en onbekende verhalen, stimuleren de lezer om er met anderen over te praten, brengen nieuwe gezichten onder de aandacht, geven onbeperkte mogelijkheden tot interessante achtergrondverhalen. Dat blijkt uit de meesterproef Interculturele journalistiek van Joke Duponcheel.
De meesterproef behandelt een heel actueel onderwerp. Interculturaliteit in de media staat vandaag immers hoog op de beleidsagenda van minister Lieten. Interculturaliteit is evenwel niet enkel een vraag van minister Lieten, maar een maatschappelijke vereiste. Media hebben een grote verantwoordelijkheid in de beeldvorming van hun publiek en moeten zich hiervan bewust zijn in een samenleving die almaar multicultureler wordt. Een evenwichtige berichtgeving over alle bevolkingsgroepen, ook etnische-culturele minderheden, moet een journalistieke evidentie zijn. Interculturaliteit kan mainstream media ook een belangrijk commercieel voordeel bieden. Media die zich intercultureel profileren, willen de facto een brede groep en dus meer lezers bereiken. In een magazinemarkt die voor elke lezer vecht, kan interculturele profilering een belangrijke commerciële doelstelling zijn.
“Media moeten de diversiteit in onze samenleving weerspiegelen en inzetten op genuanceerde beeldvorming, in het bijzonder op de niet-stereotiepe beeldvorming van de kansengroepen in onze samenleving. Meer diversiteit binnen de media is dan ook voor mij een belangrijk aandachtspunt tijdens het komende jaar” Minister van Media, Ingrid Lieten, riep in haar beleidsbrief 2010-2011 en in haar slotspeech op de Staten-Generaal van de Media in mei 2011 de hele mediasector op om intercultureler te denken en de aandacht te verscherpen inzake beeldvorming over kansengroepen, waaronder etnisch-culturele minderheden. Ze vindt het de verantwoordelijkheid van de hele mediasector dat alle Vlamingen zich kunnen herkennen in het media-aanbod. Het gebruik van stereotiepe beelden en de afwezigheid van rolmodellen uit kansengroepen zorgt er volgens de minister namelijk voor dat etnisch-culturele minderheden zich nauwelijks of niet herkennen in de media. Lieten vindt het essentieel dat thema’s, ervaringen en invalshoeken van mensen uit kansengroepen goed en accuraat aan bod komen.
Lieten duidt op het belang van interculturaliteit in de media, maar reikt geen concrete oplossingen aan. Deze meesterproef onderzoekt daarom hoe magazines deze oproep zouden kunnen verwezenlijken. Het resultaat zijn 14 concrete interculturele journalistieke richtlijnen die magazineredacties moeten aanzetten intercultureel te denken en te werken. De voorgestelde interculturele journalistieke richtlijnen zijn het resultaat van literatuuronderzoek en raadpleging van primaire bronnen. Ze vormen samen een praktisch werkdocument waarmee je een breder publiek kunt aanspreken en de kwaliteit van de journalistieke verhalen kunt vergroten. Hoewel de interculturele journalistieke richtlijnen in aparte punten zijn opgesteld, leiden ze elk afzonderlijk niet tot interculturaliteit. De kracht zit in de toepassing van alle richtlijnen, die samen de interculturele formule van het magazine vormen. Een magazine dat intercultureel wil zijn, doet dit in elk nummer, op elke pagina, via elk artikel. Enkel op deze manier wordt interculturaliteit een vaste baken voor de lezer en geen gimmick.
De 14 journalistieke interculturele richtlijnen die in deze meesterproef worden geformuleerd kunnen een belangrijke stimulans zijn om redacties ervan te overtuigen gebruik te maken van de interculturele journalistieke richtlijnen. Journalisten laten zich niet zeggen waarover en hoe ze moeten schrijven. Toch is duidelijk dat zonder interculturele richtlijnen er ook geen interculturele journalistiek kan zijn. Zonder richtlijnen beroepen journalisten zich op hun buikgevoel of leggen er zich vooraf bij neer dat interculturaliteit onhaalbaar is. Interculturaliteit blijft dan steken in goede bedoelingen of interessante experimenten.
Geen dwang
Een belangrijk besluit uit de studie is dat interculturaliteit niet het uitgangspunt moet zijn om onderwerpen te selecteren, maar wel de bril en handelwijze waarop interessante onderwerpen worden behandeld en in beeld gebracht. Zoniet komt interculturaliteit over als een dwang, terwijl het een methode is om verrassend uit de hoek te komen. Interculturaliteit moet niet de eigenschap worden van een tijdschrift, maar de beeldvorming mee bepalen. Interculturaliteit mag de eigenschappen van een automagazine, interieurblad of glamourblad niet beïnvloeden, want dan haken lezers af. Vertrekkend vanuit het vertrouwde concept kunnen tijdschriften zich wel intercultureel profileren om nieuwe invalshoeken te vinden en een bredere doelgroep aan te spreken. Magazines kunnen zich intercultureel profileren door in het hele ontstaansproces, van nieuwsselectie tot vormgeving, bewust na te denken over alle keuzes.
Als minister Lieten haar doelstellingen wil bereiken om media intercultureler te maken, zal ze de journalisten er moeten van kunnen overtuigen dat interculturaliteit een meerwaarde biedt, tot betere journalistiek leidt en dus ook een positieve invloed zal hebben op de verkoopbaarheid van de journalistieke producten. Deze meesterproef wil een aanzet geven om werk te maken van een concreet actieplan, zodat over interculturaliteit in de media niet enkel wordt gepraat of met vallen en opstaan wordt geëxperimenteerd.
