Website voor en door personen met afasie en hun omgeving

Als een vis in een aquarium       

In december 2006 belandde een man met afasie in de cel en vervolgens in een gesloten asielcentrum omdat hij niet kon zeggen wie hij was. De politie beschouwde hem als een illegale Rus. Dit jammerlijke voorval illustreert dat afasie nog veel te weinig gekend is.

Afasie tast de mens aan in zijn meest authentieke functie. Immers, wat is er meer vanzelfsprekend dan ‘spreken’ en onze gedachten en gevoelens uiten in ‘woorden’. Men schat dat er in België meer dan 20.000 personen met afasie zijn. Afasie is weinig bekend bij het grote publiek omdat veel patiënten door het communicatieprobleem in een sociaal isolement belanden. Afasie is een verworven taalstoornis die veroorzaakt wordt door een hersenletsel, meestal een beroerte. Het begrijpen en het uiten van gesproken en geschreven taal zijn hierbij gestoord. De articulatie van woorden en de algemene intelligentie zijn normaal. De persoon beseft dus zeer goed wat hem overkomt, wat vaak aanleiding geeft tot frustratie. Op www.levenmetafasie.be beschrijft een persoon met afasie het als volgt : ‘De eerste weken voelde ik mij als een vis in een aquarium. Vissen happen en er komt niks uit. Dat was bij mij ook zo.’

Mensen die niet weten wat afasie is, reageren dikwijls ongepast. Personen met afasie noemen tal van situaties waarin zij stuiten op onbegrip. Ze worden soms aanzien voor dronkaard of ze worden als kleine kinderen behandeld, omdat ze niet goed uit hun woorden kunnen komen. Hoog tijd dus om de stem van personen met afasie te laten horen. Dit was dan ook het uitgangspunt bij het ontwerpen van de website www.levenmetafasie.be, een project dat ondersteund werd door de Vlaamse afasievereniging.

Naast algemene uitleg over wat afasie is, worden er veertien positief-realistische getuigenissen van personen met afasie weergegeven. De personen met afasie vertellen niet alleen hun eigen verhaal, ze geven ook tips over hoe mensen volgens hen moeten omgaan met afasie. Aangezien deze personen allemaal taalproblemen hebben, werden hun verhalen en tips meestal samen met de studenten logopedie opgesteld. Sommige personen schreven hun verhaal zelf. Op die manier draagt de website bij aan de sensibilisering voor de afasieproblematiek.

Daarnaast is de website ook bedoeld voor personen met afasie en hun omgeving. Zij kunnen op de website herkenning en steun vinden in de getuigenissen. Lotgenotencontact wordt mogelijk gemaakt, doordat iedereen via mail een getuige kan contacteren. Op die manier krijgen personen met afasie de kans tot sociale interactie. Dit is belangrijk omdat zij vaak geïsoleerd geraken. Mensen slaan minder snel een babbeltje met een persoon met afasie. Een gesprek gaat immers vaak trager dan voorheen en als gesprekspartner moet je een extra inspanning leveren om de persoon te begrijpen en jezelf verstaanbaar te maken. Bijna alle personen met afasie getuigen dat zij veel ‘vrienden’ verloren zijn door hun afasie. Het internet biedt mogelijkheden om te converseren en deel te nemen aan het sociale leven en de maatschappij. Het zijn net deze zaken die voor personen met afasie niet meer zo vanzelfsprekend zijn.

Toch is toegang tot internet voor personen met afasie niet steeds vanzelfsprekend. Toegankelijkheid wordt vaak geïnterpreteerd in termen van fysieke toegankelijkheid. Zo kan de toegang tot een gebouw mogelijk gemaakt worden voor rolstoelgebruikers door een helling of lift te voorzien. Voor personen met afasie is het niet de fysieke, maar de communicatieve toegankelijkheid die de grootste barrière vormt. Zij kunnen bijvoorbeeld problemen hebben om de gebruiksaanwijzing van een microgolfoven te begrijpen, doordat deze veel te complex is. Als men korte en actieve zinnen zou gebruiken en de gebruiksaanwijzing zou voorzien van pictogrammen, dan zouden personen met afasie deze wel kunnen begrijpen. Ook websites zijn vaak niet toegankelijk.

De website www.levenmetafasie.be werd qua visueel design, taal en navigatie zoveel mogelijk ‘afasievriendelijk’ gemaakt. Het leesinhoudelijke taalbegrip wordt bevorderd door het gebruik van een groot en gestandaardiseerd lettertype, voldoende witruimte en ondersteuning van tekst door relevante illustraties. De algemene informatie over afasie bevat zo min mogelijk lange en passieve zinnen en laagfrequente en polysyllabische woorden, referenten van voornaamwoorden worden verduidelijkt en metaforen vermeden. De navigatie is eenvoudig doordat de organisatie van de website zeer voorspelbaar is. De navigatiebalk blijft steeds zichtbaar boven- en onderaan. In het linkerframe staan alle links, in het rechterframe verschijnt de tekst. Om te differentiëren tussen verschillende pagina’s binnen een website, heeft elke rubriek een andere achtergrondkleur. Er is ook een sitemap voorzien op de website. Een sitemap is de inhoudsopgave van een website, die een overzicht geeft van alle rubrieken. Door deze aanpassingen kunnen gebruikers gemakkelijk vinden wat ze zoeken.

De website moest toegankelijk zijn voor een zo breed mogelijk publiek. Daarom werden, naast de afasievriendelijke aanpassingen, ook de richtlijnen van het W3C (World Wide Web Consortium) toegepast. Deze internationale organisatie stelt richtlijnen voorop om websites toegankelijk te maken. Zo zijn bijvoorbeeld alle illustraties en foto’s voorzien van een beschrijvende alt-tekst. De alt-tekst geeft een beknopte omschrijving van wat er te zien is op de afbeelding. Dit is belangrijk voor blinden en slechtzienden die een screenreader gebruiken. Een screenreader zal die omschrijving laten horen. Als er geen alt-tekst gebruikt wordt, zal de screenreader de naam van het bestand of alleen het woord ‘Image’ lezen. Ook werd de muiscontrole vergemakkelijkt door de knoppen en links groot genoeg te maken. Op de website staan geen afleidende banners, reclames of logo’s. Zo is het voor een persoon met een leesstoornis niet moeilijker om de navigatiebalk te lokaliseren en te gebruiken.

Uit een evaluatie blijkt dat personen met afasie gemakkelijk met de website kunnen werken en de informatie begrijpen. De website www.levenmetafasie.be is dus een toegankelijke informatiebron voor iedereen die getroffen wordt door afasie en voor het grote publiek. De website draagt bij aan de sensibilisering voor de afasieproblematiek en maakt lotgenotencontact mogelijk. Een persoon met afasie motiveerde haar deelname aan het project als volgt : ‘Om anderen meer open te zijn met elkaar spreken.’