Wat is de essentie van communicatiewetenschappen?
Kunnen communicatiewetenschappers communiceren?
Communicatiewetenschappers hebben geen taal
Laten we hiervoor de communicatiespecialisten en –professoren eens aan het woord laten. “We komen tot het probleem of communicatiewetenschappen een wetenschap is: ze is geen wetenschap” (prof. dr. M. Campos, Canada). “Ik hou niet van het begrip communicatiewetenschappen. Ten eerste omdat dat heel beladen is en ten tweede omdat er veel mensen van andere disciplines er op neerkijken” (prof. dr. H. Verstraeten, België). “Wanneer de wetenschap van communicatie bestaat, zal deze heel veel mensen kunnen helpen. Maar het probleem is: hoe is deze wetenschap te ontwikkelen?” (prof. dr. V.P. Sharan, India). Deze citaten lichten reeds een tipje van de sluier op: via een analyse van 30 diepte-interviews komen we te weten dat communicatiespecialisten en –professoren over geen enkele taal beschikken om met elkaar te communiceren. Of zoals prof. dr. H. Ten Haaf uit België zegt: “het veld van communicatie is zo breed geworden dat wij niet meer met elkaar kunnen communiceren”.
Studenten leren niet effectief communiceren
Niet minder dan 83 % van de specialisten zijn bovendien ontevreden met de huidige verstarde onderwijsstructuur, die het onderricht van effectieve communicatie onmogelijk zou maken. Effectieve communicatie betekent volgens de meeste specialisten niet het domweg van buiten blokken van stapels cursussen (waarvan we achteraf slechts 10 % van herinneren), maar wel interactief lesgeven. Spijtig genoeg maakt ons systeem van massa-educatie, waar de studenten met honderden tegelijkertijd in de aula zitten, dat haast onmogelijk. De specialisten verlangen niet enkel interactief, maar ook zingevend onderwijs dat de ecologische en de humanitaire context centraal plaatst. Bovendien benadrukken alle ondervraagde Indiërs de noodzaak om praktische lessen over gezondheid, emoties en meditatie in het lessenpakket op te nemen. Indien we mogen aannemen dat deze wensen (interactief en zingevend onderwijs dat zich toespitst op de emotionele en mentale gezondheid van de student) voorkomen bij alle communicatiespecialisten en –professoren, dan weten we dat er nog zeer veel werk aan de winkel is. Waar kunnen we van start gaan?
De ontwikkeling van een algemene taal
Met deze eindverhandeling werd getracht om een taal voor de communicatiewetenschappen op punt te zetten. Deze taal baseert zich op recente neurobiologisch inzichten die het menselijke bewustzijn opsplitst in drie dimensies: (1) de Intelligentie Quotiënt (IQ; rationele, logische communicatie) (2) de Emotionele Intelligentie Quotiënt (EQ; emotionele, lichamelijke communicatie) en (3) de Spirituele Intelligentie Quotiënt (SQ; spirituele, zingevende communicatie). Maar wat hebben deze dimensies met communicatiewetenschappen te maken? Zeer veel, want er is een duidelijk verband tussen IQ, EQ, SQ en gangbare communicatietheorieën (Laswell, Schramm, …) waardoor de deur naar een algemene taal op een kier komt staan. We zouden bijvoorbeeld ook kunnen zeggen dat IQ de basis is van statistiek, EQ van de psychologie, en SQ van de gehanteerde waardesystemen in deze studiedomeinen. Het blijkt dat de algemene taal, zoals in de eindverhandeling gedetailleerd is uitgewerkt, een zeer nuttig instrument is om talrijke domeinen van communicatie (journalistiek, media, internet, …) onder dezelfde noemer te plaatsen. Maar voorlopig zitten we nog met het probleem dat deze taal nog niet algemeen aanvaardt is.
Een interculturele dialoog als oplossing?
Eén van de doelstellingen van de eindverhandeling ‘Wat is de essentie van communicatiewetenschappen?’ is het opstarten van een interculturele dialoog tussen communicatiewetenschappers, -specialisten en geïnteresseerden. De drijvende kracht achter deze dialoog is niet alleen (1) de constructie van een algemene taal en (2) de verbetering van het onderricht van communicatie, maar vooral (3) de meer dan 30 volledig uitgeschreven diepte-interviews die een schat aan informatie bevatten voor al wie zich in communicatie interesseert, hetzij het om tv, media, journalistiek, psychologie, filosofie (…) of culturele diversiteit gaat. Talrijke Belgische, Canadese en Indische specialisten waren, ter opstarting van een interculturele dialoog, reeds zo bereidwillig om hun adressen vrij te geven. Nu komt het er alleen nog maar op aan om … te communiceren!
