Tienerzwangerschap in Colombia: een uitdaging voor het gezin en de samenleving
Tienerzwangerschap in Colombia: een uitdaging voor gezin en samenleving!
Momenteel woon ik twee jaar in Colombia en in die tijd heb ik de kans gekregen om verschillende reizen te maken naar diverse uithoeken van dit Zuid-Amerikaanse land. Steeds weer werd ik getroffen door de aanwezigheid van erg jonge moeders in het straatbeeld. Dit zag ik nadien bevestigd door harde cijfers uit de literatuur: in het jaar 2010 waren in Colombia 19,5 % van de meisjes tussen 15 en 19 jaar zwanger of reeds mama.
Een kritisch onderzoek naar de problematiek rond tienerzwangerschap in dit land drong zich op. Vertrekkend vanuit persoonlijke interesse en in het licht van mijn eindproef voor de Bachelor Gezinswetenschappen ging ik op zoek naar antwoorden op volgende vragen: (i) welke zijn de gevolgen van een tienerzwangerschap?; (ii) welke factoren leiden tot het grote percentage tienerzwangerschappen in Colombia en hoe kunnen we deze oorzaken indelen?; en (iii) zijn er haalbare strategieën om deze problematiek (oorzaak – gevolg) aan te pakken?
De antwoorden zijn voornamelijk gebaseerd op diepgaande persoonlijke interviews met achttien Colombiaanse vrouwen die op jonge leeftijd moeder zijn geworden. Deze vrouwen leven op het platteland en behoren tot de lagere klasse. Eén vrouw, An, vormt de hoofdcase van deze studie. Zij kreeg een eerste kind op 15-jarige, een tweede op 20-jarige en een derde op 22-jarige leeftijd en dit telkens met een andere man. Aan de hand van gesprekken en observatie werd zij (en haar familie) gedurende twee jaar bijna dagelijks opgevolgd.
Algemeen stelde ik volgende zaken vast: (i) de leeftijd van de eerste zwangerschap schommelt tussen 13 en 20 jaar; (ii) het gaat bijna steeds om een ongeplande zwangerschap; (iii) meestal hebben de jonge meisjes zeer vroeg in hun relatie seksuele activiteit en wordt daarna ook snel overgegaan tot een samenwoonst; (iv) in bijna alle gevallen is de papa meerderjarig en de vrouw minderjarig; (v) bijna steeds loopt de relatie op de klippen kort na de geboorte van het kind; (vi) veel vrouwen denken na over het gebruiken van een voorbehoedsmiddel, doch slechts enkele gebruiken voorbehoedsmiddelen in de praktijk; (vii) alle vrouwen zijn ervan overtuigd dat een zwangerschap op tienerleeftijd beter vermeden wordt; (viii) alle vrouwen geven te kennen dat elk kind hun persoonlijk geluksgevoel verhoogt.
Alle geïnterviewde vrouwen vinden het dus beter om een tienerzwangerschap zoveel mogelijk te voorkomen. Om deze gedachte te staven, verwijzen ze naar allerlei negatieve effecten, zoals het vroegtijdig afbreken van de studies en het daardoor moeilijker vinden van werk. Een kind zorgt volgens hen ook voor minder kansen, minder persoonlijke ontwikkeling en enkele vrouwen halen aan dat een zwangerschap een zware belasting is voor het mentaal en fysisch nog niet rijpe lichaam van de tiener.
Volgende factoren hebben volgens mijn respondenten een grote invloed op de prevalentie van tienerzwangerschap: (i) geen of slechte seksuele voorlichting; (ii) weinig tot geen grenzen binnen de opvoeding; (iii) geen kennis en/of gebruik van voorbehoedsmiddelen; (iv) alcoholmisbruik bij de jongeren; (v) weinig communicatie en/of geen vertrouwensrelatie tussen ouders en kinderen; (vi) het taboe bij ouders omtrent alles wat te maken heeft met het seksuele leven van hun kinderen; (vii) de sterke invloed van de media, die relaties heel rooskleurig voorspiegelt en die seksuele relaties door het gebruik van expliciete beelden als het ware aanmoedigt; (viii) eigenschappen die typisch zijn voor een adolescent in groei, zoals willen leven op het moment zelf en nog niet in staat zijn om toekomstgericht te denken.
Meer dan de helft van de tienermoeders uit dit onderzoek (10 op 18 vrouwen) zijn vroegtijdige schoolverlaters. Dit bevestigt wat reeds is beschreven in de literatuur, namelijk dat het voortijdig verlaten van school kan worden beschouwd als één van de belangrijkste knelpunten en uitdagingen rond de problematiek van tienerzwangerschap.
Degelijke en betere opvoeding en vorming – op school, via de gezondheidszorg en thuis - zijn volgens mij de sleutel om de problematiek rond tienerzwangerschap in Colombia aan te pakken. Eerst en vooral is de school een belangrijke plaats om adolescenten te bereiken en zo verantwoordelijk gedrag en empowerment te stimuleren. In de tweede plaats is ook de toegang van de geïnterviewde vrouwen tot de gezondheidszorg erg beperkt of onbestaand. Wanneer er toch gezondheidszorg aanwezig is, is die in afgelegen streken beneden alle peil. Ten derde laat de opvoeding thuis vaak te wensen over. In Colombia is het vaak zo dat er weinig of niet gecommuniceerd wordt tussen ouders en kinderen, laat staan over dergelijke ‘moeilijke’ onderwerpen.
Ik besluit dat het belangrijk is te erkennen dat tieners seksuele relaties hebben en te beseffen dat dit niet abnormaal is. Indien men seksuele activiteit en relaties verbiedt zonder enige verdere uitleg of zonder enige voorlichting, dan kan dit leiden tot situaties zoals bij An. Deze vrouw werd op jonge leeftijd elk contact met haar vriendje verboden door haar ouders, zonder enige uitleg of voorlichting. Toch bleef ze haar liefje zien en uiteindelijk werd ze zwanger op 15-jarige leeftijd. Hoewel confronterend, is dergelijke situatie in Colombia een heel herkenbaar feit. Wil dit land, in volle ontwikkeling, ook iets doen aan het problematisch hoge prevalentiecijfer van tienerzwangerschappen, dan is het niet meer dan logisch dat meer en betere opvoeding en vorming gegeven wordt vooral aan die duizenden meisjes zoals An, in arme, rurale gebieden. In deze gebieden is de problematiek rond tienerzwangerschap immers het meest zorgwekkend.
In bijlage enkele tabellen en foto’s.
