Is er ruimte voor seksualiteit en intimiteit in woonzorgcentra?

Inleiding

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat er nood is aan vorming en opleiding voor personeelsleden in woonzorgcentra met betrekking tot het omgaan met seksualiteit en intimiteit bij bewoners. Vanuit deze vaststelling besluiten we een aantal interviews af te nemen bij personeelsleden uit de verzorgende en verpleegkundige discipline. We willen via kwalitatief onderzoek de noden en ervaringen met betrekking tot intimiteit en seksualiteit bevragen en in kaart brengen.

We maken een inhoudelijke analyse van de interviews en koppelen deze bevindingen terug naar de literatuurstudie en naar de resultaten van het onderzoek van Van Houdenhove, Messelis en Van Velthoven (2016).

We willen tot een werkmodel komen waarin we belangrijke praktijkgerichte aspecten van seksualiteitsbeleving in woonzorgcentra naast elkaar zetten. Enerzijds willen we door middel van de interviews te weten komen hoe personeelsleden omgaan met seksualiteit en intimiteit bij bewoners. We willen nagaan in hoeverre ze nood ervaren aan het uitbouwen van een visie en beleid in het woonzorgcentrum met betrekking tot dit thema. Anderzijds wensen we meer duidelijkheid te creëren over de nood aan opleiding.

Vanuit de resultaten van de literatuurstudie en het kwalitatief onderzoek willen we handvatten aanreiken voor het ontwikkelen van vorming en opleiding in woonzorgcentra.

Theoretisch kader

Door middel van een beknopte literatuurstudie worden de begrippen seksualiteit en intimiteit bij ouderen gekaderd. De visie van de World Health Organization (WHO, 2015) is hierbij een goed uitgangspunt: seksualiteit is een centraal aspect van de mens gedurende het hele leven.

Vervolgens beschrijven we de seksuele levensloop, seksualiteit op oudere leeftijd en de factoren die dit beïnvloeden.

Nadien komt de plaats van seksualiteit in een woonzorgcentrum aan bod, met onder meer aandacht voor de attitude van hulpverleners, de nood aan vorming en training en het belang van een seksualiteits- en intimiteitsbeleid in woonzorgcentra.

Daarnaast bespreken we enkele bestaande instrumenten en organisaties die zich toespitsen op dit thema.

Praktijk

Enerzijds bestaat het praktijkgedeelte eruit om tien personeelsleden van de verzorgende en verpleegkundige discipline in een woonzorgcentrum te interviewen. We vragen hen naar hun ervaringen en noden met betrekking tot dit thema. De resultaten hiervan koppelen we terug naar de literatuurstudie. Anderzijds schrijven we een aanzet tot een vorming uit voor personeelsleden in woonzorgcentra.

Onderzoek

We kiezen ervoor om interviews af te nemen bij tien personeelsleden uit de verzorgende en verpleegkundige discipline van woonzorgcentrum De Foyer vzw.

We leggen de link met enkele elementen uit de literatuurstudie. De gegevens van deze interviews worden eveneens teruggekoppeld naar de conclusies uit het onderzoek van Van Houdenhove, Messelis en Van Velthoven (2016).

Vervolgens schrijven we, op basis van de resultaten van de literatuurstudie en het onderzoek, een aantal doelstellingen en handvatten uit voor het ontwikkelen van een vorming voor medewerkers van woonzorgcentra over omgaan met seksualiteit en intimiteit bij bewoners.

Resultaat

Uit de literatuur blijkt dat er nood is aan een seksualiteits- en intimiteitsbeleid in woonzorgcentra, en dat vorming en training van hulpverleners een must is. Uit het kwalitatief onderzoek komt naar voor dat ook in de betreffende woonzorgcentra nog geen werk gemaakt werd van een seksualiteits- en intimiteitsbeleid. Er zijn geen duidelijke afspraken over hoe men met dit onderwerp moet omgaan. Men handelt vaak vanuit het buikgevoel. Bij de helft van de deelnemers is er vraag naar bijscholing en opleiding over dit thema.

Op basis van de literatuurstudie en het kwalitatief onderzoek ontwikkelde ik een vorming voor medewerkers van woonzorgcentra over het thema seksualiteit en intimiteit bij bewoners.

Discussie

Wanneer men het heeft over seksualiteit bij ouderen, wordt vaak gedacht aan grensoverschrijdend gedrag. Dit gevoel had ik ook bij de interviews. Men heeft het automatisch over grenzen wanneer men praat over seksualiteit en intimiteit. Dit zijn vaak de eigen grenzen, maar we moeten ook de grenzen van de bewoner en de medebewoners bewaken. Het is belangrijk om hier aandacht aan te besteden. Daarnaast dient men duidelijk te maken dat seksualiteit bij ouderen ruimer is dan dit ongepast ‘probleem’gedrag. Dit vooroordeel heerst nog sterk, en vereist opleiding en kennis over de seksualiteitsbeleving van ouderen.

Men moet bij het organiseren van vorming en training over dit thema erover waken dat men ouderen niet gaat over-seksualiseren, maar dat men de oudere de kans geeft om uiting te geven aan zijn/haar seksualiteit, zonder hiervoor onder druk te staan. Daarom is het belangrijk de oudere zelf te bevragen. De randvoorwaarde hiervoor is dat ouderen zich veilig voelen in hun omgeving, inspraak hebben en voelen dat er naar hen geluisterd wordt. Hierbij is de attitude van het personeel en de visie van het woonzorgcentrum bepalend.