Scriptiebank overzicht

Schrijver zonder hand: Blaise CendrarsWanneer de oorlog uitbreekt in augustus 1914 voelt de Zwitserse schrijver en dichter Blaise Cendrars – een pseudoniem voor Frédéric Sauser – een sterke drang om zich als vrijwilliger aan te melden bij het Légion Etrangère. Deze afdeling van het Franse leger trekt sympathisanten aan van allerlei nationaliteiten; met hen gaat Cendrars ten strijde tegen het Duitse leger. In september 1915 wordt Cendrars getroffen: zijn rechterarm moet tot aan de elleboog worden geamputeerd.

Stemmen van de waarheid in een doodgezwegen oorlogTijdens de acht jaar durende Frans-Algerijnse oorlog heeft de Franse literatuur de leugenachtige communicatie van de overheid en haar censuur doorbroken. Sociale media mogen dan wel in periodes van vergelijkbare polarisering censuur zo goed als onmogelijk maken, op hun beurt zorgen ook zij voor framing die evenzeer correcte informatie en het vormen van een gefundeerde mening bemoeilijkt. Kan ook nu literatuur een tegenwicht bieden?Plus jamais ça ! Met deze bijna mythische leuze zetten de Fransen een nieuw tijdperk in.

Bevoorrading als oorlogswapenLandschap en logistiek tijdens de Joodse Oorlog (66-74) In april 2014 claimde de Syrische president Bashar al-Assad aan de winnende hand te zijn in de Syrische Burgeroorlog, nadat zijn troepen erin geslaagd waren vitale bevoorradingslijnen van de rebellen af te sluiten. Hoewel we ondertussen allemaal weten dat deze aankondiging voorbarig was, speelt de mogelijkheid om een leger te kunnen voorzien van levensmiddelen inderdaad een cruciale rol in oorlogen nu en vroeger.

« La guerre continue dans ta tête, mais c’est fini ! » [1] De ‘gueule cassée’ van roman naar film in La chambre des officiersLandschappen gevuld met littekens van kraters, prikkeldraad en verdord gras. Moedige, maar vermoeide soldaten in vochtige loopgraven. Verbeten gevechten, die vaak op voorhand al verloren zijn. Het zijn maar enkele van de beelden die de Eerste Wereldoorlog bij ons oproept. Minder zichtbaar dan deze verschrikkingen zijn echter de gewonden: in de hospitalen zijn honger, koude en modder immers voorgoed verleden tijd.

De vertaling van verloren stemmenTweede Wereldoorlog, Keulen, januari 1941. De kelder van het Gestapohoofdkwartier te Keulen zit voller dan ooit. De gevangenen zitten tegen elkaar aan gedrukt en zoeken naar een laatste adem om hun laatste boodschap neer te pennen. Met spijkers, vingernagels en stukken steen krassen ze een laatste uitroep van liefde, angst of hoop in de muren van hun cel.

Multiculturele samenleving leidde tot gemengde namen “Verschillende culturen samen in één land, kan dat wel werken?” “Ze zullen zich nooit aanpassen, ze willen hun cultuur aan ons opdringen.” Uitspraken zoals deze zijn vandaag alomtegenwoordig. Door de huidige vluchtelingenproblematiek treedt het debat over de multiculturele samenleving opnieuw volop op de voorgrond. Onze situatie is echter niet zo uniek als het gros van de berichtgeving suggereert. In het verleden blijkt het samen voorkomen van verschillende tradities geen uitzondering geweest te zijn.

Tumor geasscocieerde Macrofagen: de achillespees van een tumorInleidingWe zijn in staat het oppervlak van pluto te fotograferen, dodelijke infectieziektes uit te roeien met een simpel vaccinspuitje en nog steeds sterven jaarlijks 8.2 miljoen mensen aan kanker. Is kanker de onoverkomelijke prijs die we betalen als multicellulair organisme of is het gewoon tijd voor een andere aanpak?Kanker en het immuunsysteemKankercellen zijn lichaamseigen cellen die de controle over hun celdeling verloren zijn.

Golf van diefstallen overspoelt België tijdens de Eerste WereldoorlogRien de plus immoralisant que la Guerre?“Er zijn geen kolen meer. De bomen worden allemaal afgezaagd en gestolen. Wat gaat er nog allemaal gebeuren in deze wrede oorlog?”Waar Cortvrindt, april 1917.Diefstal. Het is een fenomeen dat altijd en overal voorkomt. In oorlogssituaties nog net dat tikkeltje meer dan in vredestijd, zo blijkt.

Een verloren meesterwerk van Rogier Van der Weyden gereconstrueerdRond 1436 kreeg de bekende schilder Rogier Van der Weyden de opdracht om vier grote schilderijen te maken voor het Brusselse stadhuis. Het duurde een aantal jaren vooraleer de kunstenaar de werken voltooide maar nadien werden ze de trots van Brussel, enkel vergelijkbaar met het Lam Gods van Jan Van Eyck in Gent.  Het is moeilijk voor te stellen dat het Lam Gods niet meer zou bestaan maar voor de schilderijen van Van der Weyden is dit helaas het geval.

De vergeten psychiatrische patiëntAf en toe krijgen we het op ons bord via een documentaire: psychiatrische zorg in een ontwikkelingsland. Vorig jaar zond Vranckx een shockerende reportage uit over psychiatrische instellingen in Mexico. Later dat jaar toonden zijn nomades even schrijnende beelden over geestelijke gezondheidzorg in Oost-Congo. Het is de logica zelve: leven in een geweldadige, onzekere context kan angst, post-traumatische stress, depressie en zelfs psychose veroorzaken.

De Nederlandse leger en vloot film (1917)In een tijd waarin we via YouTube en Twitter het bewegende beeld letterlijk in onze broekzak hebben, lijkt het bijna ondenkbaar dat het nog maar honderd jaar geleden is dat de eerste Nederlandse overheidsfilm in de bioscopen verscheen.De leger en vloot film Holland Neutraal draaide in de eerste helft van 1917, enwas, voor zover bekend, de eerste poging van de Nederlandse regering om via bewegend beeld naar haar bevolking te communiceren.

De Blauwe soldaten van Haller: strijders, patriotten, volkshelden.We schrijven het jaar 1917. Al drie lange jaren houdt een bloedig conflict de wereld in een nietsontziende wurggreep. De relatieve politieke stabiliteit van de laatste decennia lijkt meer dan ooit een vaag idee uit het verleden. Bondgenootschappen van weleer zijn verbroken en van vrede is er nog lang geen sprake. Het Europese continent is het belangrijkste strijdtoneel van deze ‘Groote oorlog’. Aan het westelijk front heeft het conflict al zeer snel het karakter van een vastgeroeste stellingenoorlog verworven.

WOI: EEN VERHAAL VAN "WILSKRACHTIGE MANNEN EN MEDELIJDENDE VROUWEN”?De officiële herdenking van de Eerste Wereldoorlog ging in België van start op 4 augustus 2014, honderd jaar na de Duitse inval. Toch worden we al meer dan een jaar overladen met stapels boeken over de Eerste Wereldoorlog, affiches van musea die hun erfgoed voor de gelegenheid in een “Eerste Wereldoorlog-jasje” hebben gestoken, uitnodigingen voor musicals, reclame voor TV-series, tot zelfs interactieve websites en apps.

Oorlog zonder Wapens: Studentenverzet aan de Palestijnse UniversiteitAan de Universiteit van Birzeit, in de Westelijke Jordaanoever, wordt bij het begin van elke les het register van studenten overlopen. De professor noemt jouw naam en je antwoordt, zoals het ook in België en alle vier uithoeken van de wereld gaat. Maar in de bezette Palestijnse Gebieden blijft dat antwoord al te vaak uit. Studenten worden op weg naar school aan controleposten opgehouden door het Israëlisch leger of simpelweg gevangen genomen.

“Zorg goed voor jezelf”Acute opvang na verkrachting faaltSlachtoffers van verkrachting kunnen in ons land geen beroep doen op professionele en gecoördineerde crisishulpverlening die in andere landen wel voorhanden is. Dit verkleint de pakkans van de daders en vergroot het risico op ernstige en blijvende gezondheidsklachten bij de slachtoffers.In 2013 registreerde de politie in ons land 3284 aangiften van verkrachting, waarvan 212 groepsverkrachtingen. Volgens de recentste Veiligheidsmonitor - een enquête van de politie bij de bevolking - zou dat maar één tiende van het werkelijke aantal zijn.

Wat een oorlogsmuseum met je doet: de Groote Oorlog in bezoekersperspectief Eén keer binnen krijg ik een heleboel indrukken tegelijk: ik merk dat er erg weinig in de ruimte aanwezig is. Ik bedoel: ik kan alles in quasi één oogopslag zien. (…) Het gebouw is heel modern en dat voelt goed aan: er is licht van buiten en er is plaats om te zitten. Wanneer ik me op de bankjes zet, kijk ik aan de ene kant uit op foto’s van soldaten en (…) aan de overkant [op] een gedicht van Erwin Mortier. Ik probeer me erop te concentreren en het te lezen, maar begrijp nog niet goed wat er staat.

 Een stapel soldatenlijken, vergezeld van vier mannen die strak in de camera staren. Je kan er niet naast kijken. Evenmin kon het lezerspubliek van het Franse magazine Le Miroir dat tijdens de Eerste Wereldoorlog, waarin bovenstaande foto toen verscheen. En hoewel de zwarte kant van de oorlog duidelijk naar voor komt, omschreef Le Miroir de foto niet als een gruwelbeeld. De titel boven de foto vertelde de Franse lezer immers dat de Duitsers enorme verliezen hadden geleden. Het doel was dus niet om de lezer dus niet choqueren, maar te overtuigen van de Franse overwinning.

Norbert Laude (1888-1974). Leven in teken van de kolonieOp 30 juni 1960 vierde de centraal Afrikaanse staat Congo het einde van zijn koloniale periode. Als lid van verschillende prestigieuze koloniale instellingen was Norbert Laude uitgenodigd op de onafhankelijkheidsceremonie in Kinshasa. Laude was echter met wrange gevoelens naar Congo afgereisd.  Al sinds het begin van de twintigste eeuw had hij zich gedreven ingezet om de kolonie en zijn inwoners naar een ‘Europees niveau’ van beschaving te leiden.

Het verhaal van een populaire drank en haar bijzondere grondstof in de Groote Oorlog“C’est la seule industrie encore en vie sur la territoire belge.” Meer woorden had Jean-François Maes (1873-1957), Commissaris-Generaal van de Regering voor de Burgerlijke Bevoorrading in het Onbezette België, niet nodig om de productie, de handel en de consumptie van bier tijdens de Eerste Wereldoorlog te omschrijven.

Internationale gemeenschap vergeet vrouwelijke kindsoldatenWoorden schieten te kort voor de gruwel die ongeveer 250 000 kindsoldaten anno 2014 dagelijks meemaken. Uit recent onderzoek is daarenboven gebleken dat ongeveer 120 000 van deze kinderen meisjes zijn die een verscheidenheid van taken uitoefenen, waaronder ook het meevechten aan de frontlinie.

Geen werk van mannen alleen - De rol van de vrouw in de verovering van het Azteekse rijkDoor Silke LeenenEen denkopdracht voor u, beste lezer: haal u een oorlog voor de geest. Het kan zijn dat u nu aan één van de vele hedendaagse gewapende conflicten denkt of misschien een grote veldslag uit het verleden. Aan welk tafereel uit welke eeuw u nu denkt kan ik niet voorspellen, maar ik durf wel met zekerheid te stellen dat de hoofdpersonages in de verscheidene associaties aan een oorlog steevast mannelijk waren. Het lijkt dus dat we een voornamelijk mannelijk beeld hebben van het oorlogsgebeuren.

Hongerige soldaten: de strijd om voedsel in Caesars leger"Erst kommt das fressen, dann die Moral". Dit bekende citaat van Bertolt Brecht weerspiegelt de inhoud van dit onderzoek. Deze bachelorscriptie neemt u terug mee in de tijd, naar de Romeinse periode. Er wordt op een bondige en toegankelijke manier toegelicht op welke manieren Julius Caesar zijn troepen van proviand voorzag tijdens zijn campagne tegen Pompeius (48 vC-45VC).

‘Mensen zijn zo vervangbaar als een plastic tas’Laten we dit artikel eens beginnen met iets dat ogenschijnlijk niet zo veel met mijn masterproef te maken heeft: het is crisis in Israël. Gaza bestookt het land met raketten die evenveel aanrichten als speldenprikjes en Israël geeft mokerslagen terug die dit kleine Palestijnse gebied in een hel op aarde veranderen. Lag ik een week geleden nog op het strand in Tel Aviv, is dat strand vandaag de dag opnieuw veranderd in een doelwit waar de sirenes meermaals per dag bombardementen aankondigen. Het Midden-Oosten lijkt eens te meer over te koken.

De mythe van de francs-tireurs: De Belgisch-Duitse historicicommissie te Leuven van 1956 tot 1958.Als u in Leuven bent, bezoekt u zeer waarschijnlijk de grote universiteitsbibliotheek op het Ladeuzeplein. Hoewel dit gebouw eeuwenoud oogt, dateert de bouw pas van de jaren twintig van de vorige eeuw. Deze bibliotheek verving namelijk de in 1914 afgebrande universiteitsbibliotheek in de Naamsestraat. De brand die de toenmalige bibliotheek aan de Naamsestraat tijdens de Eerste Wereldoorlog verwoestte (1914-1918), is tot op de dag van vandaag nog onderdeel van de Leuvense herinnering.

 EEN DOEKJE VOL… CONFLICT, WOI EN VREDE IN DE KLASDit jaar is er heel wat te doen rond de herdenking van WOI. Het is dan ook honderd jaar geleden dat deze gruwel plaatsvond. Het is belangrijk dat er reeds op jonge leeftijd aandacht wordt besteed aan deze gebeurtenis, want deze mag nooit vergeten worden. De kleuterklas mag hierbij niet over het hoofd gezien worden.WOI is een gebeurtenis die heel wat losmaakt bij mensen, zowel jong als oud.

Tussen Congreskolom en IJzertoren: conflicterende herdenkingen van de Groote OorlogDe Eerste Wereldoorlog was een conflict dat op nooit eerder geziene schaal de gehele burgerbevolking bij een oorlog betrok. Na afloop begon de zoektocht naar een manier om om te gaan met het extreme verlies dat alle betrokkenen tekende. Of het nu ging om winnaars of verliezers, iedereen had in deze oorlog dierbaren verloren. Daarom zocht men een gepaste wijze om deze ‘Groote Oorlog’ en haar slachtoffers te gedenken.

 WO I door de ogen van een kind.Vrijdag 31 juli 1914"Het is een warme zomeravond met de belofte van een zonnig weekend.Het valt zelfs ons, de kinderen, op dat er onrust is.De mensen komen op straat om in groepjes besprekingen te houden. We horen ze spreken over oorlog, soldaten, mobilisatie. Onze aandacht gaat naar iets anders: de grote vakantie die we op 1 augustus krijgen, wat ons op voorhand zielsgelukkig maakt." (Alfons Vander Heyden, 9 jaar)Om een 'complex' thema als WO I aan te brengen bij lagere schoolkinderen moet je enkele belangrijke zaken in acht nemen.

Femmes Fatales? Vrouwen in het Israëlische legerIsraël is het enige land ter wereld met een dienstplicht voor zowel mannen als vrouwen. Maar terwijl in België aan het begin van de jaren 90 voor het eerst een vrouwelijke gevechtspiloot  haar vleugels kreeg, moest Alice Miller in Israël rond diezelfde periode een rechtszaak aanspannen om pilote te mogen worden. Het wordt nu gezien als een mijlpaal in het openstellen van militaire functies voor vrouwen. Of het pad naar meer gelijkheid voor mannen en vrouwen daardoor echt geëffend is, blijft de vraag.

Klassieke motieven in 20e-eeuwse oorlogspoëzie: het falen van literaire traditie in oorlogstijdEen literair motief wordt klassiek genoemd als schrijvers het gebruiken door de eeuwen heen. Bekende voorbeelden zijn de mythe (thema) en het sonnet (vorm). Beiden bestaan reeds vele honderden jaren in de Europese culturele traditie en hebben inspirerend gewerkt voor diverse auteurs doorheen verschillende tijdvakken van de literatuur. Maar blijven deze literaire vaste waarden ook overeind in oorlogstijd?

 “Joseph Kony beroemd… en dan ?”Het Lord’s Resistance Army (LRA), een Oegandese rebellenbeweging en onder leiding van de krijgsheer Joseph Kony, is ondertussen al meer dan 25 jaar actief is, eerst in Oeganda, maar nu 5 jaar ook in Centraal-Afrikaanse Republiek, Zuid-Soedan en Noordoost Congo. Dit conflict werd tot voor kort tot één van de meest vergeten conflicten ter wereld gerekend.