Dyscalculie binnen het ASO: Wat doen de leerkrachten; Wat zouden de vakleerkrachten kunnen doen?

Jozef Vanneste
Persbericht

Dyscalculie binnen het ASO: wat doen de leerkrachten?

image 615Jo Vanneste, leerkracht economie heeft zonet zijn educatieve master of lerarenopleiding met vrucht beëindigd. Voor zijn masterpoef heeft hij een onderzoek gedaan naar dyscalculie onder begeleiding van professor dr. Annemie Desoete van de UGent: “Dyscalculie binnen het ASO: wat doen de leerkrachten; wat zouden de vakleerkrachten kunnen doen?”

Het besluit luidt: dyscalculie is een leerstoornis waar leerkrachten weinig tot niets van kennen, laat staan dat ze iets concreets voor deze leerlingen doen. Hier willen we meer over weten.

Jo, wat is dyscalculie?

Het woord dyscalculie komt deels uit het Grieks: het voorvoegsel ‘dys’ duidt aan wat niet goed gaat, wat moeizaam loopt, wat zwaar en traag verloopt. ‘Calculie’ is afgeleid van het Latijnse ‘calculus’: steentje om mee te rekenen (op een telraam bijvoorbeeld). Dyscalculie betekent dus: zeer moeizaam leren rekenen, ondanks goede aanpak en zonder duidelijk aanwijsbare oorzaak.

Dyscalculie is een gevecht met getallen en bewerkingen.

Kan je een praktisch voorbeeld geven van dyscalculie?

Wel, normaal lezen we van links naar rechts: j-a spreken we uit als ‘ja’ en niet als ‘aj’ en o-p is ‘op’ en niet ‘po’. Hoe lezen wij cijfers? Wel, 18 is acht-tien, niet één-acht, hier lees je van rechts naar links, wat niet zo gemakkelijk is. In het Nederlands hebben we ook speciale ongeregelde getalwoorden: elf (niet één-tien); twaalf (niet twee-tien); dertien (niet tien-drie); veertien (niet tien-vier). Personen met dyscalculie draaien cijfers zoals 89 en 98 vaak om, of wisselen een 6 om met een 9. Nog een laatste voorbeeld: 5007 leest iemand met dyscalculie als vijfhonderdenzeven en schrijft vijfhonderdenzeven als 5007.

Over hoeveel leerlingen met dyscalculie per klas spreken we dan?
De kans is reëel dat er per klas één leerling is met dyscalculie. In België komt dyscalculie voor bij 2% tot 8% van de schoolkinderen.

Waarom schreef je hier een masterproef over?

Wel, één van mijn kinderen heeft dyslexie. Tijdens zijn schoolloopbaan was het een moeizame zoektocht naar hulpmiddelen. Vorig schooljaar (2020-2021) kreeg ik als leerkracht economie, samen met de andere desbetreffende leerkrachten, een e-mail bericht van de leerlingenbegeleiding dat er een leerling met dyscalculie in onze klas en dus in mijn lessen (economie) aanwezig was. Dyscalculie hebben en de richting Economie/Wiskunde5 volgen: voor mij een contradictio in terminis! Bij de vraag wat ik kon doen om die leerling te helpen, werd ik verwezen naar ‘een bestand’ die ergens op de schoolserver staat/stond (die ik nooit gevonden heb). Ik ben dan zelf gaan opzoeken hoe ik leerlingen met dyscalculie in het secundair onderwijs kan helpen om hen een ‘faire’ kans te bieden.

De opgedane ervaring met mijn zoon in het secundair onderwijs en de confrontatie met een leerling dyscalculie in mijn lessen economie, leiden tot de onderzoeksvraag van mijn masterproef:

Dyscalculie binnen het ASO.: Wat doen de leerkrachten; wat zouden de vakleerkrachten kunnen doen?

Ouders van leerlingen met leerstoornissen (dyslexie, dyscalculie) hebben het zeker ervaren: De moeizame zoektocht naar hulpmiddelen, de vele gesprekken met pedagogen, met goed menende schooldirecties, met goed menende leerlingenbegeleidingen en klassenraden. Die ouders ervaren dat de leerkrachten in het secundair onderwijs niet veel weten over dyslexie en nog minder over dyscalculie en zeker niet hoe zij een leerling met dyslexie/dyscalculie kunnen helpen met eenvoudige hulpmiddelen. Zij ervaren dat het uiteindelijk de leerkracht is die zelf beslist of zij/hij al dan niet faciliteiten aanbiedt om de leerlingen met dyslexie/dyscalculie een ‘faire’ kans te bieden.

Hoe heb je het onderzoek aangepakt?

We hebben een online enquête opgesteld en laten invullen door enerzijds leerkrachten van ASO-scholen en anderzijds door de leerlingenbegeleiding van diezelfde ASO-scholen. Het eerste resultaat toont aan dat in Vlaanderen de leerkrachten van het ASO secundair onderwijs beter vertrouwd zijn met de leerstoornis dyslexie dan met de leerstoornis dyscalculie. Veder bleek uit de bevraging dat er zelfs leerkrachten waren die helemaal geen idee hadden wat dyscalculie is. Slechts de helft (52%) van de leerkrachten in het onderzoek pasten wel wat aanbevelingen toe voor redelijke aanpassingen.

Waren de resultaten voor bijvoorbeeld wiskunde beter dan voor bijvoorbeeld Nederlands of geschiedenis?

Neen, de vakken waar dyscalculie leerlingen de meeste ondersteuning hadden kunnen gebruiken zijn helaas niet de vakken waar deze leerlingen de meeste ondersteuning hebben gekregen: minder dan de helft (48%) van de leerkrachten wiskunde en economie hebben die ondersteuning aangeboden. Dat de resultaten van het onderzoek eerder bedroevend waren is dan ook geen verrassing.

Wat zijn dan die mogelijkheden die leerkrachten kunnen bieden aan deze leerlingen?

Er bestaan heel wat mogelijkheden tot remediëring voor leerlingen. Die zijn samengevat onder “STICORDI-maatregelen of redelijke aanpassingen. STICORDI staat voor STimuleren, COmpenseren, Remediëren en Dispenseren.

Zijn deze STICORDI-maatregelen dan niet gekend?

Neen, deze “redelijke aanpassingen” zijn weinig tot niet gekend in het algemeen onderwijs. Enkele leerkrachten die er al dan niet toevallig oog voor hebben, passen het soms toe. Ook tijdens mijn lerarenopleiding werd hier met geen woord over gerept.

Het zijn uiteindelijk de vele gesprekken met vakleerkrachten in het ASO en het verwerken van de resultaten, die me motiveerden om een degelijk dyscalculie vademecum voor de leerkracht secundair onderwijs te schrijven, waar ik het belang van de voorgestelde redelijke aanpassingen aantoon voor iedere vakleerkracht: Dyscalculie binnen het ASO: wat zouden de vakleerkrachten kunnen doen?” Ik wil hier een lans breken om die maatregelen expliciet te integreren in de lerarenopleiding en verder te gaan dan enkel een theoretische opleiding over ‘differentiëren’.

Bibliografie

Alloway, T. (2014). Het werkgeheugen. Gerichte ondersteuning bij leerstoornissen. SWP Publishers.

Alloway, T. & Gathercole, S. E. (2011). De invloed van het werkgeheugen op het leren,
handelingsgerichte adviezen voor het basisonderwijs. SWP Publishers.

American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (Fifth Edition; DSM-5). Washington, DC: Author.

Attout, L., Salmon, E., & Majerus, S. (2015). Working Memory for Serial Order Is Dysfunctional in Adults With a History of Developmental Dyscalculia: Evidence From Behavioral and Neuroimaging Data. Developmental Neuropsychology, 40, 230-247. doi:10.1080/87565641.2015.1036993

Berends, I. E., & van Lieshout, E. (2009). The effect of illustrations in arithmetic problem-solving: Effects of increased cognitive load. Learning and Instruction, 19(4), 345-353. °https://doi.org/10.1016/j.learninstruc.2008.06.012.

Bulthé, J., Prinsen, J., Vanderauwera, J., Duyck, S., Daniels, N., Gillebert, C.R., De Smedt, B. (2019). Multi-method brain imaging reveals impaired representations of number as well as altered connectivity in adults with dyscalculia. NeuroImage, 423, 289-302. doi:10.1016/j.neuroimage.2018.06.012

Brunekreef, S. (2003). Dyscalculie, een verkennend onderzoek versie3.
http://sebastien.brunekreef.com/

Byrnes, J. P. (2020). The potential utility of an opportunity-propensity framework for understanding individual and group differences in developmental outcomes: A retrospective progress report. Developmental Review, 56, 100911. https://doi.org/10.1016/j.dr.2020.100911

Byrnes, J. P., & Miller, D. C. (2007). The relative importance of predictors of math and science achievement: An opportunity–propensity analysis. Contemporary Educational Psychology,              32(4), 599–629.

https://doi.org/10.1016/j.cedpsych.2006.09.002

Byrnes, J. P., & Wasik, B. A. (2009). Factors predictive of mathematics achievement in kindergarten, first and third grades: An opportunity–propensity analysis. Contemporary Educational         Psychology, 34(2), 167–183. https://doi.org/10.1016/j.cedpsych.2009.01.002

Ceulemans, A., Vancayseele, N., Desoete, A., Van Leeuwen, K., & Hoppenbrouwers, K. (2012).
STICORDI en het recht op redelijke aanpassingen bij leerstoornissen in het secundair onderwijs [Rapport 29]. Steunpunt Welzijn, Volksgezondheid en Gezin.

Cito. (2014). Het afnemen van toetsen bij leerlingen met dyscalculie, www.Achtergrondinfopo.cito.nl.

Claes, B. (2016). Ijsbergdidactiek. http://www.leerstudio.be/leerstudio/ijsbergdidactiek/

De Bondt, A. & De Braeckeleer, N. (2014). De dyscalculie survivalgids. Abimo - Pelckmans

Desoete, A. (2005). Dyscalculie in de klas: aanpak in het S.O. In: Handboek Leerlingenbegeleiding 2
Afl. 9
. Wolters-Plantijn.

Desoete, A., Baccarne, B.,  Robaeyst, B., Duthoo, W., Haenebalcke, A., Lissens, F., Al Asmar, M.,
Wilems, D., & Brysbaert, M. (2020).  Slagen met dyscalculie in het hoger onderwijs Borgerhoff & Lamberigts — Owl Press

Desoete, A., Roeyers, H., & De Clercq A. (2004). Children with mathematics learning disabilities in
Belgium. Journal of Learning Disabilities, 37, 50-61.

De Ruyck, F., & Desoete, A. (2010). STICORDI - Wat werkt? Logopedie, 23(4), 38-42.

De Visscher, A., & Noël, M.P. (2014). Arithmetic facts storage deficit: The hypersensitivity-tointerference in memory hypothesis. Developmental Science, 17, 434-424. doi:10.1111/desc.12135

De Visscher, A., Noël, M.P., Pesenti, M., & Dormal, V. (2018). Developmental Dyscalculia in Adults: Beyod Numerical Magnitude Impairment. Journal of Learning Disabilities, 51, 600-611. doi:10.1177/0022219417732338

Geary, D.C. (2004). Mathematics and learning disabilities. Journal of learning Disabilities, 37, 4-15.

Gersten, R., Chard, D. J., Jayanthi, M., Baker, S. K., Morphy, P., & Flojo, J. (2009). Mathematics
Instruction for Students With Learning Disabilities: A Meta-Analysis of Instructional Components. Review of Educational Research, 79(3), 1202-1242. °https://doi.org/10.3102/0034654309334431.

Ghesquière, P. (2014). Actualisering van het standpunt in verband met de praktijk van attestering voor kinderen met een leerstoornis in het gewoon onderwijs. In P. Ghesquière, A. Desoete, & C. Andries (Eds.), Zorg dragen voor kinderen en jongeren met leerproblemen. Handvatten Voor Goede Praktijk (pp. 11–19). Leuven: Acco.

Ginsburg, H.P. (1997). Mathematics learning disabilities: a view from developmental psychology.
Journal of Learning Disabilities, 30, 20-33.

Grigorenko, E. L., Fuhs, L. S., Willcutt, E. G., Compton, D. L., Wagner, R. K., & Fletcher, J. M. (2019).
Understanding, Educating and Supporting Children With Specific Learning Disabilities: 50 Years of Science and Practice. American Psychological Association. Vol. 75, No 1, 37-51. http://dx.doi.org/10.1037/amp0000452

Hennin, M., Desoete, A., & Ceulemans, A. (2012-2013). Effectiviteit van STICORDI-maatregelen bij leerlingen met dyscalculie. Universiteit Gent, Gent.

Krishnakumar, P., Geeta, M. G., & Palat, R. (2006). Effectiveness of individualized education program
for slow learners. Indian journal of pediatrics, 73(2), 135-137. °https://doi.org/10.1007/bf02820203.

Manalo, E., Bunnell, J. K., & Stillman, J. A. (2000). The use of process mnemonics in teaching students
with mathematics learning disabilities. Learning Disability Quarterly, 23(2), 137-156. °https://doi.org/10.2307/1511142.

Mimikowski, M. (2019). Dyscalculie en rekenproblemen 20 obstakels en hoe ze te nemen. Boom

Onderwijs Vlaanderen. (s.d.). Redelijke aanpassingen. https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/redelijke-aanpassingen

Newman, R. (1996). Focus on Learning Problems in Mathematics. Summer & Fall edition 1996.
Center for Teaching/Learning of Mathematics. p. 48-116.

Opitz, E. M., Freesemann, O., Prediger, S., Grob, U., Matull, I., & Hussmann, S. (2017). Remediation for Students With Mathematics Difficulties: An Intervention Study in Middle Schools. Journal of Learning Disabilities, 50(6), 724-736. °https://doi.org/10.1177/0022219416668323.

Pameijer, N., van Beukering, T., De Lange, S., Schulpen, Y., & Van de Veire, H. (2010). Handelingsgericht werken in de klas. De leerkracht doet ertoe. Acco.

Pantziara, M., & Philippou, G. N. (2014). Students’ Motivation in the Mathematics Classroom. Revealing Causes and Consequences. International Journal of Science and Mathematics Education,              13(S2), 385–411. https://doi.org/10.1007/s10763-013-9502-0

Primi, R., Ferrão, M. E., & Almeida, L. S. (2010). Fluid intelligence as a predictor of learning: A longitudinal multilevel approach applied to math. Learning and Individual Differences, 20(5), 446–451. https://doi.org/10.1016/j.lindif.2010.05.001

Roth, B., Becker, N., Romeyke, S., Schäfer, S., Domnick, F., & Spinath, F. M. (2015). Intelligence and school grades: A meta-analysis. Intelligence, 53, 118–137. https://doi.org/10.1016/j.intell.2015.09.002

Ruijssenaars, A; Van Luit, J.& Van Lieshout, E. (2004). Rekenproblemen en dyscalculie. Lemniscaat

Sanders -Rosbergen, B. (2016). De grote rol van het werkgeheugen bij het leren.
https://www.smartonderwijs.nl/

Saunders, M., Lewis, P., & Thornhill, A. (2016). Research methods for business students.
Harlow: Pearson.

Scheiris, J., & Desoete, A. (2008). De prevalentie van enkele specifieke ontwikkelings- en gedragsstoornissen en hun comorbiditeit. Signaal, 62, 4–14. 

Singer, E. (2008). Coping with Academic Failure, A Study of Dutch Children with Dyslexia. Dyslexia, 14(4), 314-333. °https://doi.org/10.1002/dys.352.

Speld, N. (2016). Visualisation and the Concrete Pictorial Abstract Approach.
http://www.speld.org.nz/downloads/1%20Visualisation%20&%20the%20Concrete%20Pictorial%20Abstract%20Approach.pptx

Steinmayr, R., & Spinath, B. (2009). The importance of motivation as a predictor of school achievement. Learning and Individual Differences, 19(1), 80–90. https://doi.org/10.1016/j.lindif.2008.05.004

Toll, S.W.M., Van der Ven, H.G., Kroesbergen, E.H., & Van Luit, J.E.H. (2011). Executive functions as predictors of math learning disabilities. Journal of Learning Disabilities, 44, 521-532.

doi:10.1177/0022219410387302

Unia. (2016). Met een handicap naar de school van je keuze.

Van Luit, J.E.H. (2018). Dit is Dyscalculie. Houten: Uitgeverij Lannoo Campus.

VVKSO (2015). Leerlingen met (een vermoeden van) dyslexie/dyscalculie in het secundair onderwijs.
M-VVKSO-2013-038

Wang, A. H., Shen, F., & Byrnes, J. P. (2013). Does the Opportunity–Propensity Framework predict the early mathematics skills of low-income pre-kindergarten children? Contemporary Educational Psychology, 38(3), 259–270.

https://doi.org/10.1016/j.cedpsych.2013.04.004

Wilson, A.J., Andrewes, S.G., Struthers, H., Rowe, V.M., Bogdanovic, R., & Waldie, K.E. (2015).

Dyscalculia and dyslexia in adults: Cognitive bases of comorbidity. Learning and Individual Differences, 37, 118-132. doi:10.1016/j.lindif.2014.11.017

Universiteit of Hogeschool
Educatieve Master Economische wetenschappen
Publicatiejaar
2021
Promotor(en)
Professor Annemie Desoete
Kernwoorden
Share this on: