“Composietvullingen kunnen de gezondheid schaden”: De waarheid over lekkend bisfenol-A
“Composietvullingen kunnen de gezondheid schaden”: De waarheid over lekkend bisfenol-A
Witte tandvullingen schadelijk voor de gezondheid?
U kent vast wel die oude, grijze tandvullingen?! Die lelijke vullingen die tandartsen vroeger maakten wanneer iemand een gaatje in een tand of kies had. Gelukkig vullen tandartsen tegenwoordig de gaatjes met een wit materiaal en gaat u na de behandeling naar huis met een bijna onzichtbare vulling in de tand of kies. Maar u gaat ook naar huis met een vulling die misschien schadelijk is voor de gezondheid!
Wanneer u nu een gaatje heeft in een tand of kies, dan vult de tandarts dat gaatje met een wit, tandkleurig materiaal. Het tandkleurige materiaal wordt ‘composiet’ genoemd. Het grote voordeel van composiet is de kleur, waardoor de vullingen bijna onzichtbaar zijn. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt echter dat het composiet misschien schadelijk is voor de gezondheid. Uit composietvullingen kan namelijk de giftige stof bisfenol-A lekken en zo in het lichaam terecht komen.
Tandheelkundig composiet
Het composiet kan door de tandarts op verschillende manieren worden gebruikt. Composiet wordt vooral gebruikt om gaatjes te vullen. Composiet wordt ook gebruikt om gaatjes te voorkomen door het aan te brengen in de groeven op het kauwvlak van de kiezen. Dit laatste wordt sealen genoemd. Tijdens het vullen en sealen is het composiet nog zacht. Hierdoor kan de tandarts een juiste vorm geven aan de vulling. Wanneer het composiet in de juiste vorm is gebracht, wordt het composiet uitgehard. Het composiet is een mengsel van verschillende bestanddelen. Eén van die bestanddelen kan het giftige bisfenol-A zijn.
Bisfenol-A
Bisfenol-A (of bisphenol-A, afgekort tot BPA) is een kunsthars dat in veel kunstharsmaterialen en plastics voorkomt. Zo kan BPA voorkomen in plastic flessen, babyflessen, voedselverpakkingen en bakjes om voedsel in te bewaren. BPA kan ook voorkomen in elektrische apparaten, medische hulpmiddelen en ook in tandheelkundig composiet. BPA komt dus in veel producten in onze leefomgeving voor. BPA kan uit deze producten vrijkomen door lekkage van BPA. Zo kan BPA bijvoorbeeld uit voedselverpakkingen lekken en in het voedsel terecht komen. Via het voedsel krijgt de mens BPA in het lichaam. De mens wordt elke dag blootgesteld aan BPA en krijgt iedere dag een kleine hoeveelheid BPA binnen in het lichaam.
Gezondheidsrisico’s
Uit proefdieronderzoek blijkt dat BPA bij langdurige inname van zeer kleine hoeveelheden diverse effecten zou kunnen hebben op de gezondheid van de mens. Bij proefdieren wordt bijvoorbeeld gezien dat BPA een invloed heeft op het ontstaan van obesitas en kanker. Ook is uit proefdieronderzoek gebleken dat BPA een schadelijke invloed heeft op de genen, op gedragsontwikkeling en op de seksuele ontwikkeling.
Loop ik risico?
De genoemde risico’s van BPA op de gezondheid van de mens zijn voornamelijk afgeleid uit onderzoek bij proefdieren. Het is nog niet duidelijk wat nu precies de gevolgen zijn van BPA op de gezondheid van de mens. Waarschijnlijk is het langdurig blootgesteld worden aan lage doses BPA schadelijk voor de gezondheid. Het is echter ook niet duidelijk of de schadelijke effecten al optreden bij de hoeveelheden BPA die de mens gemiddeld per dag binnen krijgt. Om zeker te zijn heeft de Europese voedselveiligheidsautoriteit (EFSA) in januari 2015 de maximaal toegelaten dosis BPA per kilo lichaamsgewicht per dag verlaagd. Er zijn echter wetenschappelijke onderzoeken beschikbaar waaruit blijkt dat BPA al schadelijk is bij hoeveelheden BPA die nog kleiner zijn dan de maximale dosis van de EFSA! Het is dus erg onduidelijk wat nu de veilige maximale dosis BPA per dag is.
Uit de onderzoeken bij proefdieren komt wel duidelijk naar voren dat de schadelijke effecten voornamelijk optreden tijdens de groei en ontwikkeling. Het is belangrijk om te weten dat de foetus tijdens de zwangerschap via de moeder ook BPA binnen krijgt. Het is zelfs zo dat de gezondheidseffecten voornamelijk optreden bij dieren die als foetus of vlak na de geboorte zijn blootgesteld aan BPA. Voor zwangere vrouwen, foetussen, baby’s, kinderen en pubers zijn de risico’s van blootstelling aan BPA vermoedelijk het grootst.
Bisfenol-A uit tandvullingen
BPA kan in kleine hoeveelheden voorkomen in composietvullingen. Tijdens en vlak na het plaatsen van een composietvulling lekt er soms wat BPA uit het composiet in het speeksel. Langere tijd na plaatsen kan BPA ook uit composiet lekken door slijtage van het composiet. Via het speeksel komt BPA in het lichaam terecht.
Uit wetenschappelijk onderzoek bij mensen is gebleken dat er tot 24 uur na het plaatsen van een composietvulling relevante hoeveelheden BPA uit de vulling lekken en in het lichaam terecht komen. Wanneer er meerdere, grote composietvullingen of sealings geplaatst worden, benadert deze hoeveelheid BPA de maximaal toegelaten dosis BPA per dag van de EFSA. Bij kinderen kan deze maximale dosis zelfs overschreden worden. Tijdens de eerste 24 uur na het plaatsen van een vulling komt er dus veel BPA in het lichaam terecht. Na de eerste 24 uur lekken er slechts nog kleine hoeveelheden BPA uit de vullingen. Het is echter niet duidelijk hoeveel BPA er na de eerste 24 uur nog uit de vullingen lekt en in het lichaam terecht komt.
Is een vulling gevaarlijk?
Voor zo ver nu bekend is, zorgen composietvullingen niet voor een langdurige blootstelling aan een gevaarlijke dosis BPA. Maar zo lang het niet duidelijk is wat nu precies een gevaarlijke dosis BPA is, kan dit niet met zekerheid gezegd worden. Het is dus ook niet met zekerheid te zeggen dat de composietvullingen niet gevaarlijk zijn voor de gezondheid!
Wat nu?
Zo lang het niet volledig zeker is dat composietvullingen niet schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid, moet de lekkage van BPA uit de vullingen zo veel mogelijk beperkt worden. Hiervoor kan de tandarts een aantal maatregelen nemen:
· Composiet gebruiken dat geen of bijna geen BPA bevat
· Het composiet zo goed mogelijk uitharden waardoor er minder BPA uit kan lekken
· Na de behandeling de vulling goed schoonmaken door te spoelen met water of door de vulling te polijsten
U kunt nu aan uw tandarts vertellen hoe hij uw volgende, tandkleurige vulling zo veilig mogelijk kan plaatsen!
Referentielijst
1. Staples CA, Dorn PB, Klecka GM, O'Block ST, Harris LR. A review of the environmental fate, effects, and exposures of bisphenol A. Chemosphere. 1998;36(10):2149-73.
2. Geens T, Aerts D, Berthot C, Bourguignon JP, Goeyens L, Lecomte P, et al. A review of dietary and non-dietary exposure to bisphenol-A. Food and chemical toxicology : an international journal published for the British Industrial Biological Research Association. 2012;50(10):3725-40.
3. Geens T, Goeyens L, Covaci A. Are potential sources for human exposure to bisphenol-A overlooked? International journal of hygiene and environmental health. 2011;214(5):339-47.
4. Kang JH, Kondo F, Katayama Y. Human exposure to bisphenol A. Toxicology. 2006;226(2-3):79-89.
5. Schug TT, Janesick A, Blumberg B, Heindel JJ. Endocrine disrupting chemicals and disease susceptibility. The Journal of steroid biochemistry and molecular biology. 2011;127(3-5):204-15.
6. DiVall SA. The influence of endocrine disruptors on growth and development of children. Current opinion in endocrinology, diabetes, and obesity. 2013;20(1):50-5.
7. Diamanti-Kandarakis E, Bourguignon JP, Giudice LC, Hauser R, Prins GS, Soto AM, et al. Endocrine-disrupting chemicals: an Endocrine Society scientific statement. Endocrine reviews. 2009;30(4):293-342.
8. Rettberg JR, Yao J, Brinton RD. Estrogen: a master regulator of bioenergetic systems in the brain and body. Frontiers in neuroendocrinology. 2014;35(1):8-30.
9. Hengstler JG, Foth H, Gebel T, Kramer PJ, Lilienblum W, Schweinfurth H, et al. Critical evaluation of key evidence on the human health hazards of exposure to bisphenol A. Critical reviews in toxicology. 2011;41(4):263-91.
10. Kuzbari O, Peterson CM, Franklin MR, Hathaway LB, Johnstone EB, Hammoud AO, et al. Comparative analysis of human CYP3A4 and rat CYP3A1 induction and relevant gene expression by bisphenol A and diethylstilbestrol: Implications for toxicity testing paradigms. Reproductive Toxicology. 2013;37:24-30.
11. Erler C, Novak J. Bisphenol a exposure: human risk and health policy. Journal of pediatric nursing. 2010;25(5):400-7.
12. Boas M, Feldt-Rasmussen U, Main KM. Thyroid effects of endocrine disrupting chemicals. Molecular and cellular endocrinology. 2012;355(2):240-8.
13. Keri RA, Ho SM, Hunt PA, Knudsen KE, Soto AM, Prins GS. An evaluation of evidence for the carcinogenic activity of bisphenol A. Reproductive toxicology (Elmsford, NY). 2007;24(2):240-52.
14. Van Landuyt KL, Nawrot T, Geebelen B, De Munck J, Snauwaert J, Yoshihara K, et al. How much do resin-based dental materials release? A meta-analytical approach. Dental materials : official publication of the Academy of Dental Materials. 2011;27(8):723-47.
15. Kloukos D, Pandis N, Eliades T. In vivo bisphenol-A release from dental pit and fissure sealants: A systematic review. Journal of Dentistry. 2013;41(8):659-67.
16. Kingman A, Hyman J, Masten SA, Jayaram B, Smith C, Eichmiller F, et al. Bisphenol A and other compounds in human saliva and urine associated with the placement of composite restorations. Journal of the American Dental Association. 2012;143(12):1292-302.
17. Pulgar R, Olea-Serrano MF, Novillo-Fertrell A, Rivas A, Pazos P, Pedraza V, et al. Determination of bisphenol A and related aromatic compounds released from Bis-GMA-based composites and sealants by high performance liquid chromatography. Environmental health perspectives. 2000;108(1):21-7.
18. Mazzaoui SA, Burrow MF, Tyas MJ, Rooney FR, Capon RJ. Long-term quantification of the release of monomers from dental resin composites and a resin-modified glass ionomer cement. Journal of Biomedical Materials Research. 2002;63(3):299-305.
19. Dutch Cochrane Collaboration. Available from: http://dcc.cochrane.org/.
20. PubChem Compound Database ; CID=6623 [Internet]. National Center for Biotechnology Information. 2014 [cited 17/04/2015]. Available from: http://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/6623.
21. Huang YQ, Wong CK, Zheng JS, Bouwman H, Barra R, Wahlstrom B, et al. Bisphenol A (BPA) in China: a review of sources, environmental levels, and potential human health impacts. Environment international. 2012;42:91-9.
22. Beronius A, Ruden C, Hakansson H, Hanberg A. Risk to all or none? A comparative analysis of controversies in the health risk assessment of Bisphenol A. Reproductive toxicology (Elmsford, NY). 2010;29(2):132-46.
23. Jancova P, Anzenbacher P, Anzenbacherova E. Phase II drug metabolizing enzymes. Biomedical papers of the Medical Faculty of the University Palacky, Olomouc, Czechoslovakia. 2010;154(2):103-16.
24. Volkel W, Colnot T, Csanady GA, Filser JG, Dekant W. Metabolism and kinetics of bisphenol a in humans at low doses following oral administration. Chemical research in toxicology. 2002;15(10):1281-7.
25. Atkinson JC, Diamond F, Eichmiller F, Selwitz R, Jones G. Stability of bisphenol A, triethylene-glycol dimethacrylate, and bisphenol A dimethacrylate in whole saliva. Dental Materials. 2002;18(2):128-35.
26. U.S. Environmental Protection Agency: Endocrine Disruption: State of the Science Non-Monotonic Dose Response Paper 2015. Available from: http://epa.gov/ncct/edr/non-monotonic.html.
27. World Health Organization (WHO) :BISPHENOL A (BPA) Current state of knowledge and future actions by WHO and FAO. 2009.
28. U.S. Environmental Protection Agency (EPA): The 4 Step Risk Assessment Process 2015. Available from: http://www.epa.gov/risk/dose-response.htm.
29. U.S. Environmental Protection Agency (EPA): Reference Dose (RfD): Description and Use in Health Risk Assessments 1993. Available from: http://www.epa.gov/iris/rfd.htm.
30. Tyl RW, Myers CB, Marr MC, Sloan CS, Castillo NP, Veselica MM, et al. Two-generation reproductive toxicity study of dietary bisphenol A in CD-1 (Swiss) mice. Toxicological sciences : an official journal of the Society of Toxicology. 2008;104(2):362-84.
31. Tyl RW, Myers CB, Marr MC, Thomas BF, Keimowitz AR, Brine DR, et al. Three-generation reproductive toxicity study of dietary bisphenol A in CD Sprague-Dawley rats. Toxicological sciences : an official journal of the Society of Toxicology. 2002;68(1):121-46.
32. vom Saal FS, Hughes C. An extensive new literature concerning low-dose effects of bisphenol A shows the need for a new risk assessment. Environmental health perspectives. 2005;113(8):926-33.
33. Wozniak AL, Bulayeva NN, Watson CS. Xenoestrogens at picomolar to nanomolar concentrations trigger membrane estrogen receptor-alpha-mediated Ca2+ fluxes and prolactin release in GH3/B6 pituitary tumor cells. Environmental health perspectives. 2005;113(4):431-9.
34. Welshons WV, Nagel SC, vom Saal FS. Large effects from small exposures. III. Endocrine mechanisms mediating effects of bisphenol A at levels of human exposure. Endocrinology. 2006;147(6 Suppl):S56-69.
35. Hunt PA, Susiarjo M, Rubio C, Hassold TJ. The bisphenol A experience: a primer for the analysis of environmental effects on mammalian reproduction. Biology of reproduction. 2009;81(5):807-13.
36. Goodman JE, McConnell EE, Sipes IG, Witorsch RJ, Slayton TM, Yu CJ, et al. An updated weight of the evidence evaluation of reproductive and developmental effects of low doses of bisphenol A. Critical reviews in toxicology. 2006;36(5):387-457.
37. Arnich N, Canivenc-Lavier MC, Kolf-Clauw M, Coffigny H, Cravedi JP, Grob K, et al. Conclusions of the French Food Safety Agency on the toxicity of bisphenol A. International journal of hygiene and environmental health. 2011;214(3):271-5.
38. U.S. Food and Drug Administration: Updated Review of Literature and Data on Bisphenol A (CAS RN 80-05-7) 2014. 06-06-2014:[Available from: http://www.fda.gov/downloads/Food/IngredientsPackagingLabeling/FoodAdditivesIngredients/UCM424011.pdf.
39. U.S. Food and Drug Administration: 2014 Updated safety assessment of Bisphenol A (BPA) for use in food contact
applications. 2014. 17-06-2014:[Available from: http://www.fda.gov/downloads/NewsEvents/PublicHealthFocus/UCM424266.pdf.
40. European Food Safety Authority (EFSA): Scientific Opinion on the risks to public health related to the presence of bisphenol A (BPA) in foodstuffs: PART II - Toxicological assessment and risk characterisation: EFSA; 2015. Available from: http://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/doc/3978part2.pdf.
41. European Food Safety Authority (EFSA): No consumer health risk from bisphenol A exposure. 2015.
42. Braun JM, Hauser R. Bisphenol A and children's health. Current opinion in pediatrics. 2011;23(2):233-9.
43. Vom Saal FS, Nagel SC, Coe BL, Angle BM, Taylor JA. The estrogenic endocrine disrupting chemical bisphenol A (BPA) and obesity. Molecular and cellular endocrinology. 2012;354(1-2):74-84.
44. Thayer KA, Heindel JJ, Bucher JR, Gallo MA. Role of environmental chemicals in diabetes and obesity: a National Toxicology Program workshop review. Environmental health perspectives. 2012;120(6):779-89.
45. Haighton LA, Hlywka JJ, Doull J, Kroes R, Lynch BS, Munro IC. An evaluation of the possible carcinogenicity of bisphenol A to humans. Regulatory toxicology and pharmacology : RTP. 2002;35(2 Pt 1):238-54.
46. Maffini MV, Rubin BS, Sonnenschein C, Soto AM. Endocrine disruptors and reproductive health: the case of bisphenol-A. Molecular and cellular endocrinology. 2006;254-255:179-86.
47. Soto AM, Vandenberg LN, Maffini MV, Sonnenschein C. Does breast cancer start in the womb? Basic & clinical pharmacology & toxicology. 2008;102(2):125-33.
48. Fernandez SV, Russo J. Estrogen and xenoestrogens in breast cancer. Toxicologic pathology. 2010;38(1):110-22.
49. Jenkins S, Betancourt AM, Wang J, Lamartiniere CA. Endocrine-active chemicals in mammary cancer causation and prevention. The Journal of steroid biochemistry and molecular biology. 2012;129(3-5):191-200.
50. Kundakovic M, Champagne FA. Epigenetic perspective on the developmental effects of bisphenol A. Brain, behavior, and immunity. 2011;25(6):1084-93.
51. Pearce EN, Braverman LE. Environmental pollutants and the thyroid. Best practice & research Clinical endocrinology & metabolism. 2009;23(6):801-13.
52. Shelnutt S, Kind J, Allaben W. Bisphenol A: Update on newly developed data and how they address NTP's 2008 finding of "Some Concern". Food and chemical toxicology : an international journal published for the British Industrial Biological Research Association. 2013;57:284-95.
53. Golub MS, Wu KL, Kaufman FL, Li LH, Moran-Messen F, Zeise L, et al. Bisphenol A: developmental toxicity from early prenatal exposure. Birth defects research Part B, Developmental and reproductive toxicology. 2010;89(6):441-66.
54. De Moor RGJ. Restauratieve Tandheelkunde: Syllabus ten behoeve van de studenten 3e Bachelor Tandarts Universiteit Gent. Deel III2012.
55. Keulemans F. Restauratieve Tandheelkunde I: Materiaalwetenschappen2012.
56. McCabe JF, Walls AWG. Applied Dental Materials. Ninth Edition: Blackwell Munksgaard; 2008. p. 195-244.
57. Noda M, Komatsu H, Sano H. HPLC analysis of dental resin composites components. J Biomed Mater Res. 1999;47(3):374-8.
58. Watanabe M, Hase T, Imai Y. Change in the bisphenol A content in a polycarbonate orthodontic bracket and its leaching characteristics in water. Dental materials journal. 2001;20(4):353-8.
59. Zimmerli B, Strub M, Jeger F, Stadler O, Lussi A. Composite materials: composition, properties and clinical applications. A literature review. Schweizer Monatsschrift fur Zahnmedizin = Revue mensuelle suisse d'odonto-stomatologie = Rivista mensile svizzera di odontologia e stomatologia / SSO. 2010;120(11):972-86.
60. Willems G, Lambrechts P, Braem M, Celis JP, Vanherle G. A classification of dental composites according to their morphological and mechanical characteristics. Dental materials : official publication of the Academy of Dental Materials. 1992;8(5):310-9.
61. Durner J, Obermaier J, Draenert M, Ilie N. Correlation of the degree of conversion with the amount of elutable substances in nano-hybrid dental composites. Dental Materials. 2012;28(11):46-53.
62. Polydorou O, Konig A, Hellwig E, Kummerer K. Long-term release of monomers from modern dental-composite materials. European journal of oral sciences. 2009;117(1):68-75.
63. Polydorou O, Trittler R, Hellwig E, Kummerer K. Elution of monomers from two conventional dental composite materials. Dental Materials. 2007;23(12):1535-41.
64. Imai Y, Watanabe M, Ohsaki A. Analysis of major components and bisphenol A in commercial Bis-GMA and Bis-GMA-based resins using high performance liquid chromatography. Dental materials journal. 2000;19(3):263-9.
65. Sideridou ID, Achilias DS. Elution study of unreacted Bis-GMA, TEGDMA, UDMA, and Bis-EMA from light-cured dental resins and resin composites using HPLC. Journal of Biomedical Materials Research Part B-Applied Biomaterials. 2005;74B(1):617-26.
66. Carmichael AJ, Gibson JJ, Walls AW. Allergic contact dermatitis to bisphenol-A-glycidyldimethacrylate (BIS-GMA) dental resin associated with sensitivity to epoxy resin. British dental journal. 1997;183(8):297-8.
67. Munksgaard EC, Freund M. Enzymatic hydrolysis of (di)methacrylates and their polymers. Scandinavian journal of dental research. 1990;98(3):261-7.
68. Larsen IB, Munksgaard EC. Effect of human saliva on surface degradation of composite resins. Scandinavian journal of dental research. 1991;99(3):254-61.
69. Koin PJ, Kilislioglu A, Zhou M, Drummond JL, Hanley L. Analysis of the degradation of a model dental composite. Journal of dental research. 2008;87(7):661-5.
70. Polydorou O, Hammad M, Konig A, Hellwig E, Kummerer K. Release of monomers from different core build-up materials. Dental Materials. 2009;25(9):1090-5.
71. Ortengren U, Wellendorf H, Karlsson S, Ruyter IE. Water sorption and solubility of dental composites and identification of monomers released in an aqueous environment. Journal of oral rehabilitation. 2001;28(12):1106-15.
72. Hamid A, Hume WR. A study of component release from resin pit and fissure sealants in vitro. Dental materials : official publication of the Academy of Dental Materials. 1997;13(2):98-102.
73. Ferracane JL. Elution of leachable components from composites. Journal of oral rehabilitation. 1994;21(4):441-52.
74. Polydorou O, Beiter J, Konig A, Hellwig E, Kummerer K. Effect of bleaching on the elution of monomers from modern dental composite materials. Dental materials : official publication of the Academy of Dental Materials. 2009;25(2):254-60.
75. Altintas SH, Usumez A. Evaluation of monomer leaching from a dual cured resin cement. Journal of biomedical materials research Part B, Applied biomaterials. 2008;86(2):523-9.
76. Tanaka K, Taira M, Shintani H, Wakasa K, Yamaki M. Residual monomers (TEGDMA and Bis-GMA) of a set visible-light-cured dental composite resin when immersed in water. Journal of oral rehabilitation. 1991;18(4):353-62.
77. Komurcuoglu E, Olmez S, Vural N. Evaluation of residual monomer elimination methods in three different fissure sealants in vitro. Journal of oral rehabilitation. 2005;32(2):116-21.
78. Imai Y, Komabayashi T. Elution of bisphenol A from composite resin: a model experiment. Dental materials journal. 2000;19(2):133-8.
79. Sevkusic M, Schuster L, Rothmund L, Dettinger K, Maier M, Hickel R, et al. The elution and breakdown behavior of constituents from various light-cured composites. Dental materials : official publication of the Academy of Dental Materials. 2014.
80. Olea N, Pulgar R, Perez P, OleaSerrano F, Rivas A, NovilloFertrell A, et al. Estrogenicity of resin-based composites and sealants used in dentistry. Environmental health perspectives. 1996;104(3):298-305.
81. Arenholt-Bindslev D, Breinholt V, Preiss A, Schmalz G. Time-related bisphenol-A content and estrogenic activity in saliva samples collected in relation to placement of fissure sealants. Clinical oral investigations. 1999;3(3):120-5.
82. Fung EY, Ewoldsen NO, St Germain HA, Jr., Marx DB, Miaw CL, Siew C, et al. Pharmacokinetics of bisphenol A released from a dental sealant. Journal of the American Dental Association (1939). 2000;131(1):51-8.
83. Sasaki N, Okuda K, Kato T, Kakishima H, Okuma H, Abe K, et al. Salivary bisphenol-A levels detected by ELISA after restoration with composite resin. Journal of Materials Science-Materials in Medicine. 2005;16(4):297-300.
84. Joskow R, Barr DB, Barr JR, Calafat AM, Needham LL, Rubin C. Exposure to bisphenol A from bis-glycidyl dimethacrylate-based dental sealants. Journal of the American Dental Association (1939). 2006;137(3):353-62.
85. Zimmerman-Downs JM, Shuman D, Stull SC, Ratzlaff RE. Bisphenol A blood and saliva levels prior to and after dental sealant placement in adults. Journal of dental hygiene : JDH / American Dental Hygienists' Association. 2010;84(3):145-50.
86. Kang YG, Kim JY, Kim J, Won PJ, Nam JH. Release of bisphenol A from resin composite used to bond orthodontic lingual retainers. American journal of orthodontics and dentofacial orthopedics : official publication of the American Association of Orthodontists, its constituent societies, and the American Board of Orthodontics. 2011;140(6):779-89.
87. Han DH, Kim MJ, Jun EJ, Kim JB. Salivary Bisphenol-A Levels due to Dental Sealant/Resin: A Case-Control Study in Korean Children. Journal of Korean Medical Science. 2012;27(9):1098-104.
88. Rudney JD, Ji Z, Larson CJ. The prediction of saliva swallowing frequency in humans from estimates of salivary flow rate and the volume of saliva swallowed. Archives of oral biology. 1995;40(6):507-12.
89. Watanabe S, Ohnishi M, Imai K, Kawano E, Igarashi S. Estimation of the total saliva volume produced per day in five-year-old children. Archives of oral biology. 1995;40(8):781-2.