Eten, meten en weten (titel) Voeding en opvoeding bij moeders uit meer dan één windrichting: onderzoek in samenwerking met het Huis der Gezinnen

De invloed van cultuur op voedings- en eetgewoontes en gezondheid.

In de scriptie ‘Eten, meten en weten… Voeding en opvoeding bij moeders uit meer dan één windrichting: onderzoek in samenwerking met het Huis der Gezinnen’, komen verschillende thema’s aan bod. Het eindwerk is gekoppeld aan een stage in het Huis der Gezinnen. Dit is een organisatie die verschillende activiteiten opzet voor gezinnen met kinderen tussen 0 en 8 jaar. Drie maal per jaar organiseert men het (OP)voedingsproject ‘Lekker en Gezond’. Hier komen in hoofdzaak allochtone moeders uit Kuregem, een kansarme wijk in de gemeente Anderlecht, naar toe.

Het project ‘Lekker en Gezond’ streeft er naar om gezinnen bewust te maken van het belang van gezonde(re) voedingsgewoontes. De opzet is vroegtijdige vormen van obesitas en andere gezondheidsproblemen bij kinderen helpen te voorkomen, door hen van jongs af aan gezonde leef- en eetgewoonten aan te leren. Omdat de keuken nog heel vaak het domein is van de moeders richt de vormingsreeks zich in eerste instantie tot hen en trachten we hen zoveel mogelijk te sensibiliseren.

De vormingsreeks bestaat uit zes sessies, elke sessie behandelt een specifiek thematisch onderwerp. Deze thema’s zijn: algemene voedingsuitleg, babyvoeding, gezond ontbijt, de lunchbox, de warme maaltijd en het winkelbezoek waarbij stil gestaan wordt bij het leren lezen van etiketten. Als rode draad doorheen de verschillende sessies wordt de actieve voedingsdriehoek gebruikt. Hierbij worden de specifieke voedingswaren van het land van oorsprong van de ouders, niet uit het oog verloren. Daarnaast wordt er ook veel belang gehecht aan de hoeveelheden en de voedingsporties.

Elke sessie omvat een voedingsluik en een opvoedingsluik. Er wordt van start gegaan met het onthaal waarbij de moeders vertellen wat ze van de vorige sessie vonden. Dan wordt hen eveneens de vraag gesteld of ze bepaalde gerechten klaargemaakt hebben en iets veranderd hebben aan hun eetgewoonten. Hierna maakt men met z’n allen een gezonde schotel klaar en terwijl het gerecht suddert geeft de diëtiste haar voedingsuitleg. Achteraf wordt er samen gegeten, dit gezamenlijk moment vormt ook een rustpunt. Na de maaltijd volgt het opvoedingsluik. In dit luik worden er opvoedingstips meegegeven, belangrijk hierbij is dat er steeds de link gelegd wordt met het voedingsgedeelte bijv. ‘mijn kind lust geen groente, wat kan ik als ouder doen om m’n kind toch te doen eten’.

De vorming wordt in drie talen gegeven en aangezien sommige moeders de taal nog niet volledig beheersen gaat men steeds praktisch en visueel te werk. Dit gebeurt aan de hand van een rollenspel, aangepast didactisch materiaal, het samen koken en nog veel meer.

Als stagiaire nam ik deel aan dit (OP)voedingsproject, ik heb er vorming gegeven, heb geobserveerd en enquêtes afgenomen bij de deelneemsters. De moeders die ik ondervraagd heb waren van Marokkaanse, Turkse, Pakistaanse, Thaise, Malinese, Guinese en Guyanese afkomst. Al deze culturen komen in dit werk aan bod. Verder heb ik heel wat didactisch materiaal ontwikkeld op maat van de doelgroep.
 
De scriptie omvat een theoretisch en een onderzoeksgedeelte. Zo wordt er eerst en vooral stil gestaan bij invloeden zoals land van herkomst, cultuur en religie op de voedings- en eetgewoonten. Deze elementen kunnen niet los van elkaar gezien worden, ze zijn nauw met elkaar verbonden en bepalen wie je bent, hoe je leeft en wat je eet. In dit luik komen de typische ingrediënten en gerechten uit verschillende landen aan bod. Dit beschrijvend gedeelte biedt de lezer de mogelijkheid om meer vertrouwd te raken met de diverse keukens.

Daarnaast wordt de link gelegd tussen de verschillende eetculturen en het effect van deze specifieke voedingspatronen op de gezondheid. Het onderzoeksluik omvat de resultaten van de afgenomen enquêtes. Op basis hiervan worden voedingsgewoontes in kaart gebracht en kan men nagaan in welke mate deze van invloed zijn op de gezondheid van de deelneemsters. Hierbij gaat bijzondere aandacht naar de relatie origine – eetgewoontes. De enquêtes dienen ook als evaluatie van het effect van de vorming op de eetgewoonten van de deelneemsters. Op basis hiervan werden er specifieke aandachtspunten voor deze doelgroep geformuleerd, waar het Huis voor de komende vormingen rekening moet mee houden. Ook het didactisch materiaal dat ik voor deze vormingen vervaardigd heb, komt aan bod. Dit gebeurt aan de hand van foto’s van het materiaal met een korte bespreking en een evaluatie van het nut van deze hulpmiddelen.
 
Opmerkelijk is dat de vorming een positieve invloed heeft op hun voedingsgewoonten alsook op hun gezondheid. Positieve veranderingen zijn merkbaar op vlak van toegenomen variatie binnen de voedingsgroepen, regelmaat in het voedingspatroon, het in grotere mate gebruiken van volkoren producten, het beperken van vetstoffen, het vervangen van ongezonde snacks door gezonde tussendoortjes, grotere groenteconsumptie, regelmatiger drinken, enz. De fruitconsumptie, het gebruik van melkproducten en het uitoefenen van lichaamsbeweging daarentegen blijven opvallende aandachtspunten bij deze doelgroep. Toch is er nog een weg te gaan, voeding vervult ook bij deze doelgroep een belangrijke sociale functie. De familie en het goed zorgen voor elkaar zijn essentiële waarden die zich vaak vertalen in rijkelijke maaltijden. Zo zullen moslims nooit gasten ontvangen zonder hen zoete koekjes en zoete thee aan te bieden.

De positieve effecten zijn deels te danken aan het feit dat de doelgroep veel interesse toont voor gezonde voeding, dat men met vrouwengroepen werkt die elkaar ook onderling kunnen motiveren en dat de theorie steeds praktisch en visueel naar voor wordt gebracht. De moeders appreciëren ook enorm de sessies, ze leren er veel bij op voedings- en opvoedingsvlak, maken kennis met andere culturen en vergroten ook hun vriendenkring.

Verder toont het onderzoek aan dat de invloed van migratie eerder een negatief effect heeft: allochtonen nemen hoofdzakelijk de ongezonde voedingsgewoontes van het gastland over. Terwijl de voeding in hun land van herkomst veel soberder was, zullen ze hier sneller naar de ongezonde snacks en snoepjes grijpen. Deze twee aspecten, sociale functie – keuze voedingsmiddelen, maken het op hun beurt complexer en moeilijker om de deelneemsters gezondere voedingsgewoontes bij te brengen.

Deze scriptie kan met andere woorden een handig hulpmiddel zijn voor deskundigen die in de gezondheidssector werken en die in contact komen met allochtonen. De lezer krijgt de mogelijkheid om meer te weten te komen over de verschillende culturen en leefwijzen en de invloed hiervan op hun eetgewoontes. En aangezien we in een multicultureel land leven, is het ook voor de Belgische burger een aanrader. Om tolerantie, begrip en kennis hieromtrent te vergroten. We leven allemaal op één en dezelfde aardbol, zijn allemaal (gelijk)waardig en kunnen veel van elkaar leren.