De digitale wereld: vriend of vijand vd dagbladsector?

De digitale wereld: vriend of vijand van de dagbladsector?

Charlotte Van Cauteren

Voor het behalen van mijn diploma van Licentiaat in de Communicatiewetenschappen ben ik op zoek gegaan naar de mogelijkheden en bedreigingen van de digitale wereld voor de dagbladsector. Want al is men in politieke en economische kringen heilig overtuigd van de heilzame werking van de Informatiemaatschappij, toch loopt de overgang naar een genetwerkte economie niet overal van een leien dakje. En dat zien we ook bij de dagbladsector, waar vele kranten moeten ploeteren om het hoofd boven water te houden en hun lezers niet te verliezen aan de toenemende concurrentie die plots van overal lijkt op te duiken

Een heilzame Informatiemaatschappij?

In onze samenleving wordt er ontzettend veel gespeculeerd over de komst van een Informatiemaatschappij (IM). Een blindelings geloof in de heilzame werking van de ontwikkeling van nieuwe Informatie –en communicatietechnologieën (ICT’s) vertaalt zich zowel op politiek vlak als op de Westerse markten in een doorgedreven liberaliserings –en privatiseringsbeleid, nieuwe businessstrategieën, reorganisaties, herstructureringen  en onderzoek naar de mogelijkheden van nieuwe technologieën en naar het consumentengedrag van de burgers in onze samenleving.

Wat echter vaak over het hoofd wordt gezien, is dat naast de nieuwe ICT’s en de vraag van de markt er ook rekening moet gehouden worden met de bedrijven in onze samenleving. Zij vormen namelijk een belangrijke katalysator in de verdere ontwikkeling van een welvarende gemeenschap. Vele bedrijven en ondernemingen missen echter vaak de boot of gaan over kop door de hoge investeringen die moeten gemaakt worden. Andere schieten dan weer te kort in de knowhow en kennis van de verschillende toepassingen die voor handen zijn, om nieuwe mogelijkheden met beide handen te kunnen grijpen

De dagbladsector revisited

Eén van de sectoren in die bedrijfswereld, die toch wel een prominente plaats inneemt in de Informatiemaatschappij als het gaat om het verzamelen, selecteren, verwerken en verspreiden van informatie, is de dagbladsector. De krant blijkt al sinds jaar en dag een onvervangbaar medium met een specifieke rol als ‘watchdog’ over de regerings- en private activiteiten. De krant vormt tevens een ‘platform’ voor het politieke debat met een brede maatschappelijke participatie. En ook de ruime verspreiding van uitgebreide informatie, commentaar en duiding is een belangrijke troef in het vrijwaren van haar unieke positie in het steeds veranderende medialandschap. Toch hebben ook kranten vandaag te kampen met de mogelijkheden en de bedreigingen van ICT’s. Meer bepaald, is het vooral het internet dat, net zoals vele technologische doorbraken die eraan vooraf zijn gegaan, de dagbladsector op haar grondvesten doet daveren.

Met de eindscriptie, die ik moest schrijven voor het behalen van het diploma van Licentiaat in de Communicatiewetenschappen aan de Vrije Universiteit Brussel, heb ik daarom getracht te onderzoeken wat de belangrijkste bedreigingen en mogelijkheden waren van het internet voor de dagbladindustrie en wat de interne sterkten en zwakten zijn van deze sector, opdat kranten hun rol als democratisch forum en watchdog zouden kunnen blijven vervullen binnen de veranderende economie.

Naast een diepgaand literatuuronderzoek, heb ik mijn kennis gehaald uit een uitgebreide casestudie van de internetsite van de Financieel Economische Tijd, Tijdnet. Enerzijds verschafte een enquête bij 4620 Tijdnetgebruikers en een aantal interviews bij een tiental onder hen, inzicht in de plus –en minpunten van het product. Anderzijds ben ik veel te weten gekomen over de interne werking van de website en de externe mogelijkheden en bedreigingen van het internet voor de dagbladsector, dit door twee diepte-interviews met de hoofdredacteur en de coördinator van Tijdnet.

Tijdnet aan de top?

Er moet wel opgemerkt worden dat Uitgeversbedrijf Tijd een speciale plaats inneemt op de Vlaamse mediamarkt, aangezien dit het enige uitgeversbedrijf is dat zich specialiseert in het verzamelen, selecteren, verwerken en verspreiden van financieel economische informatie. Daarmee bekleedt het in Vlaanderen meteen een monopoliepositie in een nichemarkt voor bedrijven, beleggers, zakenlui en meerwaardezoekers.

In het kielzog van de IM kunnen we stellen dat Uitgeversbedrijf Tijd zich stevig heeft uitgebouwd tot een multimediaal mediahuis. Door gezamenlijke databases wist het een totaal informatie –en kennisaanbod te integreren via verschillende distributiekanalen. En met een doorgedreven digitalisering (Eurobench.com, Tijdnet, Tijd Archief, SmS, Vision 2000 en Portfolio) trachten ze bij de groep Tijd iedere klant op een gepersonaliseerde manier te dienen. Deze dubbele strategie, waarbij de traditionele druktechnologie en de informatie- en communicatietechnologie hand in hand gaan, heeft ervoor gezorgd dat Uitgeversbedrijf Tijd vandaag nog steeds een sterke positie bekleedt binnen de Vlaamse dagbladsector. Maar al lijkt dit een zeer voordelige positie, toch zien we dat ook de groep Tijd te maken krijgt met de gevaren en mogelijkheden van de IM. De website van dit bedrijf Tijdnet blijkt namelijk nog steeds niet rendabel te zijn. Ondanks alle inspanningen gedurende zijn zesjarig bestaan haalt de site, zoals vele andere sites, nog steeds geen winst uit zijn waaier van producten en diensten.

En toch blijkt uit het onderzoek dat Tijdnet een goed voorbeeld is van een succesvolle strategie om het hoofd te kunnen bieden aan de bedreigingen van de digitale wereld. De technische kostefficiëntie, de projectmatige communicatie op de Tijdnetvergadering, het professionalisme van het personeel, de nichemarkt waarin het zich bevindt, de naam en faam van de FET, de nieuwe projecten die er worden ondernomen om de lezers nog beter van dienst te zijn, alles draagt er toe bij dat Tijdnet vandaag een leider is in het maken en verspreiden van financieel-economische informatie op maat van het internet.

Zure appelen

Waar zitten dan de zure appelen? Wel, de markt zit momenteel in een depressie, er zijn te weinig adverteerders en sponsors, de concurrentie van nieuwe spelers op het terrein blijft maar doorwegen en de lezers zijn nog steeds niet bereid om te betalen voor informatie op het internet. En dit weegt ook op alle andere websites van kranten. Toch zijn nog niet alle kansen verloren. Kranten hebben namelijk, zoals eerder vermeld, een stapje voor op andere sectoren in het verzamelen, selecteren, verwerken en presenteren van informatie. En zoals blijkt uit dit onderzoek ligt de heilzame redding voor kranten in een geïntegreerde businessstrategie. Wie niet alleen rekening houdt met de vraag –en aanbodzijde op de markt, maar ook met zijn eigen interne sterkten en zwakten en de externe mogelijkheden en bedreigingen en daar voldoende op anticipeert, kan nieuwe kansen vroegtijdig opmerken en met beide handen grijpen. Kranten zouden hun focus moeten verleggen van het geprinte medium naar het zuiver selecteren, verwerken en presenteren van informatie willen ze hun functies als watchdog en democratisch forum in de digitale wereld behouden.

Het onderzoek dat ik gedaan heb, werd toegespitst op de dagbladsector. Maar eigenlijk zou deze oefening ook voor andere sectoren gemaakt moeten worden. Elke tak in de bedrijfssector heeft wel een belangrijke rol te vervullen in de verdere ontwikkeling van onze samenleving. Daarom zou elke sector of elk bedrijf de oefening voor zichzelf moeten maken. Zo kunnen bedrijfssectoren vermijden dat ze nodeloos zouden gaan lijden onder de komst van de Informatiemaatschappij, gewoon omdat men ze niet begrijpt.

Het mag trouwens, en ook in de dagbladsector, niet bij deze ene oefening blijven. Dergelijk onderzoek is slechts een momentopname, terwijl onze wereld voortdurend aan het evolueren is.