Receptieonderzoek naar Geronimo Stilton
In 2010 werd de verkoop van elektronische boeken in Vlaanderen geschat op 30 000 exemplaren. Dat is 0,21% van de boekenmarkt. Sinds de lancering van de Ipad in juli 2010 is de verkoop van e-boeken ongeveer verdrievoudigd. De verwachting is dat de verkoop van dit soort boeken, naar het voorbeeld van Nederland, in 2011 exponentieel zal toenemen. Elektronische boeken, én digitaal lezen, kent in Vlaanderen voorlopig dus nog weinig succes. De traditionele manier van lezen, met zwarte letters op wit papier, geniet nog steeds de voorkeur van volwassen boekenlezers. Bij kinderen lijkt de klassieke formule echter niet meer te werken. Een analyse van verkoopcijfers, uitleenlijsten en enquêtes lijkt dat te bevestigen.
De verkoop van kinderboeken nam de voorbije jaren wel toe, maar is vooral het gevolg van enkele bestsellers. Het succes van de verfilmde Twilightboeken van Stephenie Meyer in de leeftijdscategorie 12 –tot 18 en van de boekenmuis Geronimo Stilton in de categorie tot 12 jaar is de motor van de verkoopcijfers. Samen scoorden ze in 2009 met 11 titels in de top-20 en in 2010 met maar liefst 13. Daarnaast valt het op dat verschillende boeken in de kinderboekentop-20 van 2009 en 2010 gekoppelde zijn aan een CD of aan speelgoed.
Oudere generaties hebben de voorbije eeuw steeds herhaald dat de jeugd geen boeken meer leest. Dat wat niet anders bij de groeiende populariteit van strips, bij de introductie van de televisie, van spelconsoles en van het internet. Nochtans valt uit de verkoopcijfers niet af te leiden dat “de jeugd” daadwerkelijk minder boeken leest. Traditionele boeken, zwart op wit en zonder randfenomenen, zoals bioscoopfilms of CD’s, verliezen in de hedendaagse maatschappij wel aan populariteit. Kinderen zijn steeds vroeger getrained in visual literacy doordat ze bijvoorbeeld snel met een computer overweg kunnen. Boeken die alleen inspelen op de verbal literacy houden de aandacht van kinderen daardoor niet langer vast.
In deze scriptie werd de populariteit van Geronimo Stilton, de absolute bestseller van de voorbije jaren in de categorie tot 12 jaar, aan de hand van een receptieonderzoek onderzocht. Naast een theoretisch luik waarin onder meer de verschillende functies van kinderboeken aan bod komen, wordt de verklaring van het succes van de reeks gezocht via drie verschillende invalshoeken. Eerst worden de verkoopcijfers van Boek.be van de voorbije twee jaar geanalyseerd en worden de uitleenlijsten van drie Vlaamse hoofdbibliotheken, Hasselt, Brussel en Gent, van naderbij bekeken. Daarnaast komen meningen van volwassenen, via recensies en krantenartikels aan bod, alsook die van kinderen, via enquêtes.
De analyse van de verkoopcijfers en de uitleenlijsten bevestigt het grote succes van Geronimo Stilton. De boeken worden niet alleen erg vaak verkocht, maar worden ook enorm veel uitgeleend. In totaal zijn bij de drie onderzochte bibliotheken 66 verschillende titels beschikbaar, waarvan er in totaal 201 exemplaren beschikbaar zijn. Elke Stiltontitel is dus gemiddeld in drie exemplaren beschikbaar. Bovendien werd elk beschikbaar exemplaar (201) gemiddeld 12 keer uitgeleend in 2010. Gezien de uitleentermijnen (met verlengmogelijkheden) is dat enorm. Hoewel de verkoopcijfers en uitleenlijsten niets zeggen over het al dan niet gelezen zijn van een boek, tonen ze aan welke boeken populair zijn en welke niet.
Typerend voor het genre jeugdliteratuur is dat de boeken niet gekocht worden door de eigenlijke doelgroep, met name door de kinderen zelf, maar wel door volwassenen. Jonge kinderen kunnen bijvoorbeeld niet alleen naar de boekhandel, maar krijgen ook weinig informatie over boeken. Metateksten, zoals recensies, richten zich immers bijna altijd tot volwassenen. Gezien de hoge verkoopcijfers valt dan ook af te leiden dat de metateksten over de boeken van Geronimo Stilton erg positief zijn.
Uit de analyse van de artikels en recensies van volwassen blijkt echter het tegendeel. Literaire critici en recensenten onthalen de boeken over het algemeen erg slecht. De humor wordt bijvoorbeeld erg flauw bevonden en de personages stereotiep. Bovendien zijn er, de hoge verkoopcijfers in acht genomen, weinig beschikbare metateksten over de boeken van Geronimo Stilton. Het is erg ongewoon dat een kinderboekenreeks die zo negatief beoordeeld wordt door volwassenen zo goed verkoopt. De Nederlandse Kinderjury bekroonde bovendien ook al een boek uit de reeks en in Vlaanderen ging het Stiltonboek Fantasia lopen met de titel van mooiste kinderboek allertijden.
Om na te gaan of de verkochte en ontleende boeken daadwerkelijk gelezen worden door kinderen, zijn enquêtes afgenomen in een basisschool. Van de 113 ondervraagde kinderen tussen 7 –en 12 jaar oud weten er 112 wie Geronimo Stilton is. Van die 112 heeft maar liefst 90,8% (103) al één of meer boeken van Stilton gelezen. Ook de zusterserie rond Thea Stilton scoort goed. De reeks wordt door de respondenten ook erg positief beoordeeld. De randverschijnselen, zoals de musical, de tekenfilmserie en de merchandising zijn ook in trek. Van de 9 respondenten die nog nooit een boek van Geronimo Stilton hebben gelezen, is er slechts één die nog nooit de tekenfilms heeft gezien. Hieruit blijkt opnieuw dat boeken die gelinkt worden aan televisie of aan muziek meer kans hebben op succes.
Het contrast tussen de mening van volwassenen en die van kinderen kan verklaard worden vanuit het probleem van de dubbele canon. Volwassenen hechten meer belang aan de eerste canon, die bestaat uit klassiekers, en kinderen meer aan de tweede, die bestaat uit nieuwere populaire boeken. Bovendien hebben de boeken van Geronimo Stilton enkele troeven in huis die ervoor zorgen dat de mening van literaire critici en recensenten als het ware overruled wordt door de kinderen zelf. Uit de enquêtes is bijvoorbeeld gebleken dat de geurboeken uit de Fantasiareeks veruit het populairst zijn. De geuren worden door het merendeel van de respondenten als grootste troef van de Stiltonreeks beschouwd. Daarnaast zorgt de marketingstrategie, waarbij de reeks als leesproject gepresenteerd wordt, ervoor dat de boeken de goedkeuring krijgen van ouders en scholen. Geronimo Stilton kon daardoor makkelijk in scholen infiltreren. “Kan de leesbevorderingstaak worden overgelaten aan een triviale muis?”, vragen sommigen zich af. Voor de volledige verklaring van het succes: zie de scriptie! En wat digitaal lezen uit de eerste alinea betreft. De mogelijkheden voor kinderboeken lijken erg groot. Verschillende uitgevers toonden al interesse voor zogenaamde fundels, een combinatie tussen, lezen, leren en spelen. Kinderen lazen het voorbije decennium waarschijnlijk minder op de traditionele manier, maar ze lazen door het digitaal lezen wel niet minder. Dat zal de komende jaren niet anders zijn. Geronimo Stilton sprong mee op de digitale kar. Via de website www.geronimostilton.com kunnen nu al verschillende applicaties en elektronische boeken worden gedownload.
