Radicaal feminisme, pornografie, prostitutie en globalisering. Een onderzoek naar de relatie en de invloed van pornografie op het individu en de samenleving.
What you want is what you get? Over de invloed van pornografie op de samenleving
Wim Slabbinck
Porno heeft in de laatste honderd jaar een opvallende evolutie doorgemaakt. Van een eerder marginale mediavorm heeft het zich ontwikkeld tot een omvangrijke, heterogene en harde economische sector. Pornografie is privaat bekend maar publiek onbemind. Bepaalde stijl- en vormaspecten van de pornografie zijn bovendien chic geworden en worden door handige marketingjongens gebruikt om allerhande zaken aan de man te brengen.
Waarom bekijkt iemand porno? Het eenvoudige antwoord is dat men porno bekijkt om seksuele opwinding te genereren. In essentie betekent porno het visualiseren van seksuele verhoudingen. Maar waarom raakt iemand opgewonden door pornografie? In mijn proefschrift stelde ik dat hedendaagse mannelijke pornografie voornamelijk een geconstrueerde fantasie van de man vormgeeft. De vrouw die daarin opgevoerd wordt, is vaak niet meer dan een plastic playmate. Zij is altijd orgastisch, meestal ondergaand en bezit een constante seksuele honger. De man geeft, de vrouw ontvangt.
Wat je ziet is dus niet wat je krijgt: de pornovrouw is niet gelijk aan ‘de’ werkelijke vrouw. Maar waarom kicken vele mannen dan toch op die vrouw?
Misschien omdat de vrouw in vele opzichten de mans gelijke is geworden. Vrouwen hebben zich in de laatste eeuw – voornamelijk in het westen – van de notie ontdaan als zouden zij eigendom zijn van de man. De meeste mannen zijn zich daar ook van bewust. Gelukkig maar!
Ze verkreeg dezelfde rechten, waardoor de man, of hij dat nu graag had of niet, zijn machtspositie heeft moeten delen met de vrouw. Dat wil echter niet zeggen dat de culturele connotaties die het in-bezit-nemen van de vrouw reflecteren verdwenen zijn. Sommige mannen hebben dan ook nood aan een scenario die aan deze seksuele en maatschappelijke verhouding appelleert. Mijn hypothese stelt dat pornografie daar handig op inspeelt. Porno zet de onderdrukte wens van de man in een onderdanige vrouw om in een concreet, verkoopbaar product. Porno is echter niet enkel populair omdat het daar naar refereert. Het is bijvoorbeeld ook populair omdat het juist dat toont wat niet mag gezien worden.
Mannelijke porno zouden we in dit opzicht kunnen omschrijven als een gecommercialiseerde, geconstrueerde en vrij nostalgische fantasie over de vrouw. Omdat de kijker uit is op het bekijken van een onderdrukte wens, is de herhaling in het genre dan ook zo doeltreffend. Het doelpubliek is niet uit op pientere plotwisselingen of dramatische dialogen, dat bewijst het feit dat er gemiddeld slechts een twaalftal minuten naar porno wordt gekeken (Corliss R., The Time when Porno was Chic, The Times, 29 maart 2005). De man waant zich – al is het maar eventjes – de koning te rijk. Wanneer de kijker bevredigd is, valt de behoefte om de film verder te bekijken weg.
Een andere verschijningsvorm van hetzelfde verlangen vinden we in het sekstoerisme. De derdewereldprostituee herbevestigt de man in zijn dominantie over vrouwen. Zij zijn altijd en overal tegen een lage prijs beschikbaar. Sommige westerse mannen houden ervan om naar derdewereldlanden te trekken omdat ze voelen dat de geijkte orde tussen genders en ‘rassen’ er zich herstelt in de door hen gewenste orde. Hij gaat er met andere woorden op zoek naar een vrouw die nog ‘echt’ is of zoals men het in de sekstoeristische gids Travel and the Single Male poneert, een vrouw die niet feministisch geaffecteerd is.
Wat mannelijke én vrouwelijke sekstoeristen vooral delen, is een raciale kijk op het lichaam van de Ander. De ander is een object van genot dat door de westerling kan aangewend worden om tegen een schappelijke prijs zijn of haar eigen fantasieën te verwezenlijken. Een westerse fantasie die met de internationale mantel der liefde in de derde wereld wordt bevredigd.
Weinig mensen schrikken zich nog een bult bij het bekijken van pornografie. De klassieke porno à la Emanuelle is zo goed als sociaal aanvaard. Porno is aan het mainstreamen. Seksshops zijn bijvoorbeeld langzamerhand ook deel gaan uitmaken van het grootstedelijke straatbeeld.
De benadrukking van bepaalde zachtere themata van porno werd namelijk chic. Dit is een evolutie die startte begin de jaren ’70. Op een ludieke e-quiz heb je bijvoorbeeld de keuze. Zijn de weergegeven personen pop- of pornosterren? Het antwoord ligt voor de hand: sinds Madonna bestaat er eigenlijk geen demarcatie meer. Seks en porneske connotaties verkopen.
Pornografie fuseert echter ook met andere formats. Zo ontwikkelt er zich stilletjes aan een sfeer van pornotainment. Deze evolutie maakt aanstalten om te breken met de gangbare definities van pornografie maar ook met datgene wat een gedeelde seksuele beleving typeert.
Vivid Entertainment’s sekspak
Vivid Entertainment heeft bijvoorbeeld een eerste waarachtige vorm van e-seks uitgevonden.
Hoewel deze technologie nog in haar kinderschoenen staat, kunnen we aannemen dat het in de toekomst onze visie op seks en seksualiteit grondig door elkaar zal schudden. Even seksen via MSN? E-vreemdgaan? Hallo?
Al het voorgaande werd aangehaald om tot het volgende punt te komen. Sekswerk, pornografie, en seksualiteit blijven nog al te vaak onbespreekbaar. Porno is privaat bemind maar publiek onbekend. Het huidige gedoogbeleid brengt bovendien geen zoden aan de dijk. In elk land reguleert een of andere obsceniteitsstandaard wat aanvaardbaar is en wat niet. In een wereld waar alles op een muisklik afstand ligt is dit een gevecht tegen de bierkaai. Iedereen krijgt uiteindelijk wat hij wil, of de maatschappij dat nu graag heeft of niet.
De maatschappelijke verhoudingen mogen dan wel veranderd zijn, de aard van de porno is dat vaak niet. Die blijft hoofdzakelijk mannelijk van karakter. Westerse seksuele problemen worden bovendien via het sekstoerisme geëxporteerd naar derdewereldlanden.
Een oplossing ligt misschien in het nadrukkelijker aan bod laten komen van vrouwelijke vormen van pornografie en seksualiteit. Als mannen recht hebben op pornografie of op een betrekking met een prostituee, dan hebben vrouwen en holebi’s dat ook. De overheid moet trachten te voorkomen dat enkel een deel van de maatschappij aan zijn trekken komt. Zij moet daarenboven de rechten van de sekswerker nauwgezetter beschermen, ook op globaal vlak. En daarbij hebben ze een groot voordeel: de seksuele moraal en de pornografie staan niet vast. Integendeel, ze zijn maakbaar en zijn het resultaat van de maatschappelijke verhoudingen tussen de onderlinge partijen.
