Diëtist binnenkort zonder weegschaal?
BMI zegt niet alles
Om te bepalen of de patiënt een gezond gewicht heeft, worden snelle maten genomen zoals de Body Mass Index (BMI) en de middelomtrek. Deze parameters houden samen rekening met gewicht, lengte en vetverdeling. Zo krijgt men een idee over het risico op verwikkelingen die met overgewicht gepaard gaan zoals hart- en vaataandoeningen, diabetes type 2, een hoge bloeddruk, te hoge cholesterolwaarden, …. Steeds meer onderzoeken wijzen op de tekortkomingen van deze parameters. Naast medische parameters voorspellen namelijk de bredere gezondheidsparameters zoals psychosociaal welzijn en functionele beperkingen in het dagelijks leven beter het risico op verwikkelingen en sterfte door overgewicht dan de BMI alleen. Andersom zijn er ook mensen met een zogenaamd gezonde BMI maar die wel leiden aan de genoemde welvaartsziekten. Het probleem van te veel vetmassa wordt immers veroorzaakt door een complex samenspel van biologische, psychologische, en omgevingsfactoren. Daarom ontwikkelden Sharma & Kushner in 2009 een model dat rekening houdt met de aard en ernst van de bredere gezondheidsparameters om overgewicht en obesitas aan te pakken, het Edmonton Obesity Staging System ofwel de EOSS-stagering.
Logisch dat dit een multidisciplinaire samenwerking vraagt. De tijd waarin de huisarts of de diëtist de patiënt alleen op de weegschaal zet en een vermageringsdieet voorschrijft in de strijd tegen overtollige kilo’s, is dus voorbij. Sterker nog, de patiënt met zijn eigen bezorgdheden, verwachtingen en mogelijkheden is de kapitein van het eigen zorgtraject.
Van gezond gewicht naar gezond gedrag, ook diëtisten zijn mee!
De focusverschuiving van gewicht naar gezondheid kan de voorkeur wegdragen van steeds meer diëtisten. Niet toevallig constateren ze dat 80% van de diëters terug hun oorspronkelijk gewicht bereiken en dat minstens twee derde van de patiënten binnen de twee jaar zelfs meer weegt dan voor het dieet. Vlaanderen is sportief op het vlak van jojoën.
Patiënten niet meer meten en wegen is één ding. Maar wat is een wetenschappelijk onderbouwd alternatief? Eetexpert vzw, het Vlaams kenniscentrum voor eet- en gewichtsproblemen, heeft draaiboeken ontwikkeld voor alle leden van het multidisciplinair team om obesitas conform de brede gezondheidsvisie aan te pakken. Het nieuwe draaiboek voor diëtisten kon echter nog praktijkondersteuning gebruiken wat het onderwerp werd van de bachelorproef. Vanuit de noden van de beroepsgroep zelf een toolkit met digitale, vrij verkrijgbare praktijkfiches ontwikkeld. Zo helpt een conversation map om de patiënt en zijn omgeving het pad van het lijnen te verlaten en de weg te kiezen naar duurzame gezondheid. Afhankelijk van de motivatie voor een thema zoemt de patiënt in op een specifieke tool: cijfervoorbeelden om de zin en onzin van het lijnen in te zien, een prent die uitlegt waarom gezond eten helpt om beter te slapen, een overzicht van cardio- en krachtactiviteiten om effectief te bewegen, opdrachten voor mentale rust en weerbaarheid, …, voor elk wat wils. Via prenten, oefeningen, levendige voorbeelden en eenvoudige maar rake boodschappen wil de toolkit de diëtist ondersteunen om de patiënt met overgewicht in al zijn facetten te coachen naar duurzame gezondheid, stapsgewijs, voor lichaam èn geest.
De diëtist, van voedingsexpert naar gezondheidsexpert?
Als zwaarlijvigheid ook een psychologisch, sociaal en fysiek aspect inhoudt, kan je de vraag stellen hoe de rol van de diëtist afgelijnd wordt. Ook hiervoor werd een hulpkaart voor de diëtist ontwikkeld, gebaseerd op de EOSS-stagering. De grens tussen bevoegdheden van het multidisciplinair team is inderdaad dun maar ook flexibel en dat biedt mogelijkheden! Al naargelang de zorgnoden van de patiënt en de eigen professionaliteit kan de diëtist een ruimer aandeel van het beweegkundig en/of psychologisch luik voor haar rekening nemen. De drempel om naar de psycholoog te stappen is immers voor heel wat patiënten nog (te) hoog. Toch blijft multidisciplinaire samenwerking een noodzakelijke reflex als de zorgnood de eigen competenties te buiten gaat en een wenselijke reflex om het beste maatwerk te leveren voor de patiënt. Met of zonder weegschaal, dat laten we aan de expert ter zake.
