Praktijkanalyse van genderdiscriminatie van de Vlaamse sportverslaggeving tijdens de Olympische Zomerspelen 2012

Genderdiscriminatie is een aspect dat overal in de samenleving aanwezig is, zo ook in de sportwereld. Sporten die als mannelijk worden gezien, worden meer gewaardeerd dan de sporten die met vrouwen worden geassocieerd. Media en sport kennen een grote onderlinge afhankelijkheid en vrouwensport kende in het verleden vaak een onderrepresentatie door de media. Hoewel gendergelijkheid als waarde aan belang wint, blijft de genderongelijkheid zichtbaar.  

Er is een verschil in media-aandacht voor vrouwen tussen de reguliere sportverslaggeving en de verslaggeving betreffende een evenement zoals de Olympische Spelen. Tal van onderzoeken hebben reeds bevestigd dat er sprake is van een onderrepresentatie van vrouwensport door de media. Uit diverse onderzoeken blijkt dat de media-aandacht in de reguliere sportverslaggeving voor vrouwen onder de 10% blijft. Opvallend was dat bij de sportverslaggeving over de Olympische Zomerspelen de kloof veel kleiner is en dat er soms sprake is van een gelijke representatie. De participatie van vrouwen op de Olympische Spelen kwam de laatste decennia in een stroomversnelling. Tijdens de Spelen in Londen (2012) werd boksen voor vrouwen aan het programma toegevoegd, vanaf nu is er geen enkele sport die alleen door mannen word beoefend op de Spelen. Tegelijkertijd stijgt de media-aandacht voor vrouwen in de verslaggeving rond de Spelen.

Ook mijn onderzoek kwam tot deze conclusie. Globaal gezien is de media-aandacht voor vrouwensport in verhouding met het percentage vrouwelijke deelnemers aan de Olympische Zomerspelen van 2012 in Londen. Verder is de Vlaamse sportverslaggeving nationalistisch gekleurd. Heel wat nationale sporters krijgen veel media-aandacht, ongeacht of het vrouwen dan wel mannen betreft. Media-aandacht voor internationale atleten gaat vooral naar de mannen. Dit is logische aangezien de helden van deze Spelen mannen waren. Bij het vergelijken van topprestaties van Belgische atleten was opvallend dat er geen uitgesproken atleet naar voor werd geschoven. Hierbij werd de media-aandacht voor Charline Van Snick (winnares bronzen medaille Judo) vergeleken met de medaille aandacht voor Lionel Cox (winnaar zilveren medaille in het Karabijnschieten). De verslaggeving op Canvas (Sporza) was in evenwicht, wat niet gezegd kan worden van de verslaggeving tijdens het Journaal op één en het Nieuws op VTM. Beide zenders legden de nadruk op één atleet. In het Journaal was dit Charline Van Snick, in Het Nieuws ging de aandacht naar Lionel Cox. Beide populariserende kranten verdeelden hun aandacht ongeveer gelijk. De kwaliteitskrant ‘De Standaard’ legde dan weer de nadruk op Charline Van Snick. In tegenstelling tot andere media, maakte men tijdens de uitzending op Canvas gebruik van verschillende soorten verslaggeving. Het was daarom aangewezen om deze te analyseren en te kijken of er een verschil is in het soort verslaggeving daar het vrouwen dan wel mannen betreft. In totaal ging bijna 85% van de zendtijd naar live uitzending van de wedstrijden. Andere rapporteringen waren reportages, interviews, vermeldingen en heruitzendingen. De verdeling van de live uitzendingen en de reportages waren opnieuw in balans met het percentage vrouwelijke deelnemers aan de spelen. Er waren meer interviews met vrouwelijke atletes en ook de vermeldingen van sporten die niet live werden uitgezonden waren vooral over vrouwensport.

Tot slot waren 85% van de heruitzendingen van wedstrijden voor mannensporten. We moeten wel waarschuwen dat de vermeldingen en de heruitzendingen slechts 0,1% en 3,2% van de totale zendtijd betreffen. Als laatste onderzocht ik de sporten zelf die in beeld werden gebracht tijdens de uitzending van Sporza op Canvas.

De top vijf van de sporten die het meeste media-aandacht kregen op Canvas zijn atletiek, gymnastiek, wielrennen, zwemmen en basketbal. In vergelijking met de registratie van de Spelen in Sidney, staan boksen en volleybal niet langer meer in de top vijf. Wielrennen en basketbal nemen hun plaats in.

Genderstereotypen spelen nog steeds een belangrijke rol in de interesse naar topsport door het publiek. De mannelijke prestaties gelden als norm en de prestaties van vrouwelijke sporters worden vaak als minderwaardig gezien ten opzichte van de mannen. Die stereotypen zijn verankerd in een complex geheel van maatschappelijke levensdomeinen en instellingen. Een specifiek beleid is een eerste stap naar gendergelijkheid maar gender mainstreaming is onontbeerlijk. Als de huidige situatie wordt vergeleken met het verleden, blijkt dat verandering en verbetering op vlak van gelijke kansen en gelijkwaardigheid van man en vrouw mogelijk zijn. Maar tegelijk is er nog een lange weg te gaan. Omdat deze genderstereotypen in elke levensfase terugkomen, is het moeilijk hier specifieke aanbevelingen voor te formuleren. Het is aangewezen om de sportparticipatie te stimuleren met behulp van het onderwijs. Waar de focus de voorbije decennia vooral gericht was op jongens, is het nu belangrijk een beleid te voeren dat eveneens sportparticipatie bij meisjes gaat stimuleren. Verder is het ook belangrijk dat het onderwijs de gelijkwaardigheid van mannen en vrouwen centraal gaat stellen. Deze gelijkheid moet voor de toekomstige generaties een standaard norm worden en stereotypen die een hiërarchie in de man-vrouw relatie suggereren moeten kritisch worden bevraagd en ontmoedigd. Onderwijs vormt zo de basis voor enerzijds een positieve waardering van lichamelijke opvoeding en sport voor zowel vrouwen als mannen en creëert anderzijds een attitude die de gelijkwaardigheid van man en vrouw in alle levensdomeinen als normaal gaat beschouwen. Want pas wanneer men gendergelijkheid als de norm gaat aanschouwen, zal het mediapubliek ook oprecht geïnteresseerd zijn in vrouwensport en zal de populariteitscirkel van mannensport doorbroken kunnen worden.

Sportevenementen brengen een grote maatschappelijke relevantie met zich mee. De Olympische Spelen is een sportevenement dat mensen samen brengt. Mensen staan samen als één blok achter de atleten. Dat creëert een nationaal gevoel van samenhorigheid. Verder zijn sportevenementen geweldige reclame voor de sport zelf. Door mannen en vrouwen in actie te zien, gaat het mediapubliek vaak zelf sportief aan de slag. Het is daarom aangewezen om zowel mannen als vrouwensport in de media te brengen om zo beide groepen aan te zetten tot sporten. Kijken naar sport maakt ons bewust van het belang van sport en zorgt dat het publiek zelf productiever wordt.