Onderzoek naar lacunes in de perinatale begeleiding bij vrouwen met een eetstoornis in de voorgeschiedenis

Zwangere vrouwen met een eetstoornis: de vergeten patiëntengroep?

 ‘Zwangere vrouwen met een eetstoornis? Die zien wij niet, juffrouw. U weet toch dat een eetstoornis een erg goed anti-contraceptivum is?’. Dit is het antwoord dat de auteur van dit onderzoek meer dan eens te horen kreeg na het contacteren van een aantal gynaecologen. Anno 2012 evolueert de medische wereld als geen ander, maar blijkbaar is men hier toch ergens de mist ingegaan.

Het laatste decennium is een periode geweest van graatmagere modellen op de catwalk en pro-ana sites die als paddenstoelen uit de grond schieten. Daarnaast blijft het ook een periode waarin de modale Vlaamse vrouw nog steeds het leven wenst te schenken aan één of meerdere gezonde kinderen. Hierbij beschouwen wij een kwalitatief hoogstaande begeleiding tijdens de zwangerschap als een vanzelfsprekend recht.

Maar, wat als recente literatuur schrijft dat de kans op het ontwikkelen van een klinisch belangrijke eetstoornis (dit is een eetprobleem dat effectief een invloed heeft op het dagelijks functioneren van de vrouw of man) in een zestal Europese landen bij de 10 tot 30 jarigen maar liefst tot 29% bedraagt? Dan kan hieruit zonder overdrijven worden afgeleid dat de kans dat een zwangere vrouw met een eetstoornis – al dan niet in het verleden- een gynaecoloog bezoekt meer dan reëel is. En zoals iedereen heeft ook zij recht op een kwaliteitsvolle dienstverlening tijdens haar zwangerschap. Maar, laat dit nu net het probleem zijn.

In een poging om de huidige Vlaamse perinatale en postnatale begeleiding (dit is de begeleiding van vrouwen tijdens de zwangerschap en de eerste weken daarna) bij deze problematiek te verbeteren heeft dit onderzoek vrouwen ondervraagd die minstens 1 kind hebben én die allemaal te maken hebben gehad met een eetstoornis voor en/of tijdens hun zwangerschap. Op basis van hun verhalen kunnen een aantal interessante vaststellingen gedaan worden.

Zo is een eetstoornis een chronisch psychiatrisch probleem of, om het met de woorden van de meeste eetstoornispatiënten te zeggen: ‘Het blijft altijd in je hoofd rondzweven’. Kortom, wanneer een zesentwintigjarige zwangere vrouw langs gaat bij de dokter en die vrouw vertelt dat zij op haar zestiende anorexia nervosa had maar nu reeds 4 jaar stabiel is. Dan is de kans groot dat zij tijdens, en voornamelijk na de zwangerschap, opnieuw in zekere mate met haar eetprobleem zal worden geconfronteerd. Dit kan zich uiten op verschillende manieren gaande van het hebben buitensporige angstgevoelens tijdens de zwangerschap en  het ervaren van meer onzekerheid tijdens de zwangerschap, tot het - al dan niet bewust - gaan diëten. Opvallend vaak gebeurt het dat (ex-) anorexiapatiënten na de bevalling minder blijken te wegen dan voor hun zwangerschap. Dat het lichaamsgewicht in het dagelijkse leven van deze patiënten een belangrijke rol speelt is vanzelfsprekend. Meestal is het dan ook zo dat deze vrouwen, na hersteld te zijn van een actieve eetstoornis, de weegschaal uit hun leven verbannen. Jammer genoeg wordt hen net tijdens deze zwangerschapsmaanden telkens opnieuw gevraagd om op die weegschaal te gaan staan om zo de gewichtstoename te kunnen controleren. Deze weegmomenten brengen dan ook vaak heel wat dubbele en onaangename gevoelens met zich mee.

Wanneer na negen maanden vol verlangen de baby uiteindelijk geboren wordt is dit bij de meeste pas bevallen vrouwen een periode van intense vreugde en ongekend geluk. Helaas blijkt dit bij deze vrouwen net iets minder vaak dan normaal het geval. De ‘baby blues’ of de huildagen in de eerste week na de bevallig zijn een gekend en normaal fenomeen. Maar bij deze vrouwen is het risico groot dat deze ‘baby blues’ uitmondt in een echte postpartum depressie. Naast het ontwikkelen van een depressie vertonen deze vrouwen ook vaak de neiging om opnieuw te hervallen in slechte en abnormale eetpatronen om zo snel mogelijk de overtollige zwangerschapskilo’s –als deze al aanwezig zijn- kwijt te raken. Kortom, de weken na de zwangerschap kunnen erg veel stress met zich meebrengen. Deze weken dienen daardoor als een hoog risico periode beschouwd te worden. Andere stressvolle periodes kunnen bijvoorbeeld zijn wanneer de vrouw een miskraam achter de rug heeft, wanneer er iets fout gaat met de baby of wanneer de vrouw en haar partner problemen ondervinden om zwanger te worden.

De bovenstaande vaststellingen zijn slechts een korte samenvatting van de belangrijkste punten waar de hulpverleners voor, tijdens, en na de zwangerschap extra aandacht aan zouden moeten besteden. Jammer genoeg blijven eetstoornissen, net zoals veel andere psychiatrische aandoeningen, in een taboesfeer hangen. Dit zorgt ervoor dat de dokters, en de andere hulpverleners, bij het begeleiden van deze vrouwen vaak het probleem niet opmerken of gewoonweg negeren. De eetstoornispatiënten zelf durven er meestal zelf niet over praten wanneer zij opnieuw problemen ervaren. De angst om een ‘etiket’ te krijgen en vervolgens als ‘abnormaal’ te worden beschouwd blijft namelijk groot. De gevolgen van de eetstoornis, of het verleden hiervan, beperken zich niet alleen tot de vrouw, maar ook haar omgeving en voornamelijk haar kinderen ondervinden hier hinder door. Bij het stellen van een extra vraag naar het eetpatroon van hun eigen kinderen antwoordt de meerderheid van de deelnemers dat zij anders, en dan eerder negatief, met de voeding van hun eigen kinderen omgaan. Ze weten vaak niet goed hoeveel hun kinderen moeten eten om net zoals hun klasgenootjes een normaal voedingspatroon te ontwikkelen en ze zijn opvallend angstig om ‘dikke’ kinderen te krijgen.

Op basis van deze resultaten kunnen we stellen dat eetstoornispatiënten een andere en meer individueel aangepaste zwangerschapsbegeleiding verdienen om zo deze negen maanden, zowel lichamelijk als geestelijk, tot een goed einde te brengen. Helaas blijken de hulpverleners waar deze vrouwen mee in contact komen hen hier ruim onvoldoende in tegemoet te komen. Op dit moment wordt de impact van eetstoornissen binnen de gynaecologische en verloskundige praktijken miskend waardoor deze vrouwen in één van de belangrijkste periodes in hun leven in de kou blijven staan.