Wordt Europa het eerste klimaatneutraal continent? Zo doet België het
In de strijd tegen de klimaatverandering heeft de Europese Unie klimaat- en energiedoelstellingen vooropgesteld in de zogenaamde The EU green deal. Met deze doelstellingen wil de Europese Unie in 2050 het eerste klimaatneutraal continent worden, wat moet leiden tot een gezonder klimaat, meer betaalbare energie, slimmer vervoer, nieuwe banen en een algehele betere levenskwaliteit (Europese Commissie, 2019). Als lidstaat van de Europese Unie heeft ook België ingetekend op dit samenwerkingsakkoord. Zo probeert ook België zijn steentje bij te dragen door de uitstoot van de broeikasgassen aanzienlijk te verminderen.
Uit statistieken van (IEA, 2018) blijkt dat de bouwsector verantwoordelijk is voor 40% van de CO2-uitstoot wereldwijd. Volgens de Confederatie Bouw België nog zo’n 135 000 renovaties per jaar realiseren om de Europese klimaat- en energiedoelstellingen tegen 2050 te behalen of met andere woorden zijn er zo’n vijftien renovaties per uur nodig. Er moet dus nog een enorme steen verlegd worden (Vanacker, 2021).
Het belangrijkste onderdeel van de Europese Green Deal zijn de energiedoelstellingen. Dit valt te verklaren doordat 36,6% van de totale broeikasgasemissies in België tijdens het jaar 2020 te wijten zijn aan het energiegebruik. Meer specifiek, wordt hiervan 17,9% uitgestoten tijdens industriële toepassingen, 13,8% wordt uitgestoten voor de verwarming van residentiële gebouwen en 4,9% voor de verwarming van tertiaire gebouwen (FOD Volksgezondheid, 2021). Om de broeikasgasemissies te drukken besloot de Europese Unie via de Europese energiedoelstellingen om verder in te zetten op twee luiken. Zo wordt enerzijds gestreefd naar een lager energiegebruik. Anderzijds wordt de focus gelegd op het milieuvriendelijker opwekken van energie. Hierdoor zal de energiemix (of met andere woorden de onderlinge verhouding van de verschillende energiebronnen) komende jaren sterk wijzigen.
De milieueffecten van de gehanteerde energiemix kan via verschillende soorten beoordelingsmethodieken gekwantificeerd worden. In de literatuur wordt voor de energiemix gebruik gemaakt van de primaire energie of CO2-intensiteitsfactor. Indien er gekeken wordt naar een ruimere context, zoals de milieueffecten van een woning met de implementatie van de energiemix, wordt vooral de milieu-impact als beoordelingsmethodiek gebruikt.
De toekomstige elektriciteitsmix van België
In de veronderstelling dat elke Europees land erin zou slagen om de vooropgestelde klimaat- en energiedoelstellingen te behalen, kan er een voorspelling gemaakt worden van de toekomstige Belgische elektriciteitsmix. Zo is te zien dat kernenergie zal uitfaseren tegen 2025, dat gas uitdooft tegen 2050 en dat zowel zonne-energie als windenergie de bovenhand nemen, maar wat is nu het effect op het milieu?
Grafiek 1: De toekomstige Belgische elektriciteitsmix voor 2022 tot 2082
De milieu-impact van de Belgische elektriciteitsmix
Om het milieueffect van de toekomstige Belgische elektriciteitsmix te bepalen, wordt de milieu-impact voor één kWh elektriciteit per jaar bepaald en uitgedrukt in milieupunten. De totale milieu-impact doorheen de jaren zal eerst een stijgende trend tot in 2030 vertonen om nadien te dalen. Doordat de Europese Unie tegen 2050 streeft naar een klimaatneutraal continent, ligt het eindpunt voorlopig al vast. Het is echter de transitie voor het behalen van de klimaat- en energiedoelstellingen dat doorweegt in de weerslag op de klimaatveranderingen. Er moet dus gezocht worden naar een alternatief scenario, waarbij de totale milieu-impact van de beginjaren (2022-2050) lager zal liggen dan de huidige voorspellingen.
Grafiek 2: De milieu-impact van de toekomstige Belgische elektriciteitsmix voor 2022 tot 2082
Houdt België dan toch geen kernuitstap in 2025?
België ruziede al een lange tijd over de sluiting van de centrales. Ondertussen zou ons land de nucleaire centrales van Doel en Tihange, die eigenlijk in 2025 zouden moeten sluiten, nu toch blijven gebruiken tot in 2035. Dit komt door de huidige prijsstijgingen van gas als energiebron ten gevolge van de oorlog in Oekraïne. Indien België de kerncentrales in Doel en Tihange langer openhouden, zou België één miljard euro extra kunnen investeren in de overgang naar hernieuwbare energie. Echter is het nog niet zeker dat deze centrales ook daadwerkelijk zullen openblijven. Hiervoor zal de huidige regeringscoalitie nog verder moeten onderhandelen (RTL nieuws, 2022). Vooraleer er een duidelijk standpunt kan worden ingenomen, moet er eerst gekeken naar de milieu-impact van het nieuwe voorstel.
De globale trend van het kernscenario, uitgezet in kleuren, vertoond een lagere milieu-impact dan het huidige voorspelde basisscenario. Voor de milieu-impact levert het kernscenario een verbetering op van 12% ten opzichte van het basisscenario, bijgevolg kan gesteld worden dat vanuit de milieu-impact het kernscenario een beter scenario is om in te investeren dan het basisscenario.
Grafiek 3: De milieu-impact van het kernscenario voor 2022 tot 2082
Logischerwijs volgt hieruit volgende prangende vraag: Hoe komt het dat er vanuit het vroegere beleid toch niet werd ingezet op kernenergie terwijl deze energiebron weliswaar goed scoort volgens de onderzochte milieueffecten? Dit komt onder andere doordat grote investeringen in kernenergie zullen leiden tot een schaarste van Uranium. Daarnaast is het bouwen van een kerncentrale relatief moeilijk. Hierdoor duurt het bouwen van een kerncentrale gemiddeld 15 jaar, bijgevolg loont een hedendaagse investering in kernenergie pas in 2037. In combinatie met de vooropgestelde klimaat- en energiedoelstellingen heeft deze investering weinig nut, omdat in 2037 het aandeel hernieuwbare energiebronnen al gegroeid zal zijn tot 71% van de totale elektriciteitsmix. Bovendien moet er ook gekeken worden naar een veel ruimere context dan louter de milieueffecten. Zo speelt ook het emotionele aspect mee. Sinds de kernrampen van Tsjernobyl en Fukushima in respectievelijk 1986 en 2011 wordt er met een negatievere blik gekeken naar kernenergie, bijgevolg weegt de strijd van de klimaatverandering niet op tegen de emotionele leed dat deze kernrampen teweegbrachten.
