Het belang van (w)elk kind?

Stel u voor dat het plannen van een uitstap, zorgeloos winkelen of spontaan een terrasje doen opeens geen vanzelfsprekende activiteit meer is in uw gezin. Uit de verhalen van pleegzorgers met eigen kinderen blijkt dat de komst van een pleegkind voor grote veranderingen zorgt binnen die dagelijkse dynamieken van het (pleeg)gezin. Daarenboven dreigen de eigen kinderen uit die gezinnen vaak over het hoofd te worden gezien.

Pleegzorger: Wat het belangrijkste is, is echt wel die impact op het gezin en bijna niemand heeft het daarover.

Een pleeggezin - lees: een warm nest, een nieuwe thuis – neemt de zorg op voor uithuisgeplaatste kinderen met een van jongs af aan zware rugzak. Uiteraard is zo’n pleegzorgengagement steeds in het ‘beste belang van het pleegkind’, maar we kunnen het belang van eigen kinderen niet uit het oog verliezen. Tenslotte delen zij plots hun ouder(s) met een ander kind - een vriendje, pleegbroertje of ‘huis’zusje - die ze beetje bij beetje leren kennen. Daarnaast nemen eigen kinderen in een pleeggezin een eindeloze lijst aan (ver)zorgende, spelende, normaliserende, netwerkende… rollen op. Hoewel er reeds een tendens zichtbaar is binnen pleegzorgdiensten om die eigen kinderen te betrekken, blijft dit steeds eenmalig, niet prioritair en op vraag van de pleegzorgers.

Een warm nest met pleeg -en eigen kinderen



Maar liefst 44% van de mensen die kiezen voor pleegzorg zijn naast pleegzorger ook ouder. Bijgevolg moeten zij continu een afweging maken tussen het belang van hun eigen kinderen die ze als biologische ouders uiteraard belangrijk achten, en het belang van hun pleegkinderen van waaruit ze volgens pleegzorg steeds dienen te handelen. Nu eens moeten de eigen kinderen zichzelf wegcijferen zodat alle aandacht naar de pleegkinderen kan gaan, dan weer moeten pleegkinderen begrip tonen voor het feit dat pleegzorgers ook ‘quality time’ willen met hun eigen kinderen. Uit dit onderzoek blijkt dat pleegzorgers vaak het gevoel hebben dat ze de ene keer als ouder, de andere keer als pleegzorger falen en dus heel erg moeten zoeken naar een stabiel evenwicht. Balancerend op een dun koord tussen hun rol als ouder en als pleegzorger/hulpverlener, voelen ze zich soms schuldig of erg onwetend ten opzichte van hun pleeg -en eigen kinderen.

Pleegzorger: We hebben voor het pleegkind een beslissing van semi-internaat moeten nemen om het leefbaar te houden. We zijn ook alleen op reis geweest, dat was nodig. Zowel voor de gasten [eigen kinderen] als voor ons [pleegzorgers].

Ervaren ouders? 



De bevraagde pleegzorgers vinden het een misvatting dat het hebben van eigen kinderen er meteen voor zorgt dat ze bekwame pleegzorgers zouden zijn, net omdat het opvangen van een pleegkind iets helemaal anders is dan het krijgen van een extra kindje. Toch worden vanuit pleegzorgdiensten die pleegzorgers net door hun ervaring met eigen kinderen geframed als bekwame ouders, en zo ook als bekwame pleegzorgers.

Pleegzorger: Dat meisje [pleegzorgbegeleider] is eind de twintig. Zij zegt ook: "Jij weet beter hoe je ermee moet omgaan dan ik". 

Een uitdagend warm nest



Door de onvoorspelbaarheid van het pleegzorgtraject, zoals een traject dat langer duurt dan verwacht of een pleegkind dat achteraf een beperking blijkt te hebben, voelen pleegzorgers zich vaak machteloos wat het voor hen bemoeilijkt om hun eigen kinderen te informeren, voor te bereiden of hun mening mee te nemen.

Pleegzorger: ’t Is helemaal anders uitgedraaid dan de oorspronkelijke bedoeling. Onze toekomst ziet er nu helemaal anders uit. [...] Moesten we dat op voorhand geweten hebben, zouden we dat misschien nooit gedaan hebben. Nu ben je erin gerold en doe je ermee verder....

Ook het stigma dat in het algemeen rond pleegkinderen en hun biologische ouders hangt, maakt het voor pleegzorgers extra moeilijk om op een genuanceerde manier over pleegzorg en de vragen die eigen kinderen hebben in dialoog te gaan. Want hoe communiceer je op een kindvriendelijke, maar correcte manier over beladen thema’s zoals kwetsbare kinderen met ouders in kansarmoede, de gevangenis of drugsmilieus? Hoe leg je aan een kind van vier uit waarom sommige kinderen niet bij hun ouders kunnen blijven? Dergelijke vragen maken het niet evident, maar des te noodzakelijker, om eigen kinderen te betrekken bij de keuze voor pleegzorg en bij het verdere pleegzorgtraject.

In het belang van het (pleeg)gezin!



Het voorzien van quality time, het verdelen van aandacht over de verschillende kinderen, het actief op zoek gaan naar externe hulp en het twijfelen over het vroegtijdig stopzetten van een pleegzorgtraject, zijn voor pleegzorgers manieren om het belang van hun eigen kinderen in beeld te krijgen en te houden. Pleegzorgers willen met andere woorden goed doen voor een ander kind, maar die hulp mag niet geheel ten koste gaan van hun eigen kinderen. Het zou pleegzorgers met eigen kinderen net helpen om te weten dat het zoeken en het niet onmiddellijk vinden van die balans alles behalve abnormaal is.

Dit masterproefonderzoek pleit ervoor om eigen kinderen als een aparte actor te betrekken van bij het begin van het pleegzorgtraject. De rol van pleegzorgbegeleiders is hierin cruciaal. Als we willen loskomen van pleegzorgdiensten die enkel oog hebben voor het welzijn van het pleegkind, hebben we immers nood aan pleegzorgbegeleiders, sociaal werkers en pedagogen die het belang van dialoog en participatie motiveren, stimuleren en faciliteren door (1) eigen kinderen zelf te betrekken en (2) pleegzorgers preventief en gericht te informeren over de impact op een pleeggezin.