Voedseloverschotten als opportuniteit voor een win-win-win situatie

Inleiding

Wie gelooft mij als ik zeg: “Er is in Vlaanderen géén voedseltekort, het is gewoon slecht verdeeld”? Het spreekt voor zichzelf dat een systeem, dat met overschotten en tekorten kampt, niet optimaal is. Niet voor de ‘profit’, niet voor de ‘people’ en niet voor de ‘planet’. Eetbare voedseloverschotten van onder meer retailers kunnen ingezet worden om voedseltekorten op te vangen bij mensen in armoede. Dit gebeurt al via zogenaamde sociale distributieplatformen, maar nog niet voldoende efficiënt, nog niet op grote schaal en nog niet overal.

In deze masterproef heb ik onderzocht (i) waarom de maatschappelijke doelstellingen van (sociale distributieplatformen als logistiek systeem voor) voedselherverdeling in Vlaanderen nog niet voldoende bereikt worden en (ii) hoe de sociale doelstellingen van voedselherverdeling beter bereikt kunnen worden in Vlaanderen. Dit werd onderzocht aan de hand van een casestudy van het Vlaams voedselherverdelingslandschap door middel van diepte-interviews, een observatie en de analyse van grijze literatuur. Ook het terugkoppelingsmoment naar de respondenten zorgde voor een antwoord op deze vragen.

Ik beveel aan om voedselherverdeling te stimuleren door meer data te gebruiken over de stroom van voedseloverschotten en door een Vlaams logistiek netwerk van sociale distributieplatformen uit te bouwen. Op die manier kan een sociaal-maatschappelijke-circulaire win-win-win situatie gecreëerd worden. Minder voedselverlies, gezonde en toegankelijke voeding voor mensen in armoede, én sociale tewerkstellingsmogelijkheden. Zoals reeds gezegd: win-win-win.

Knelpunten in het Vlaams voedselherverdelingslandschap

De redenen waarom de koppeling tussen het aanbod van, en de vraag naar voedseloverschotten vandaag nog niet vanzelfsprekend is, hebben te maken met vijf systeemproblemen die zich voordoen in het complexe Vlaams voedselherverdelingslandschap, dat voorgesteld wordt in de figuur hieronder.

Ten eerste is er een grote diversiteit tussen de lokale spelers, zijnde de schenkers, herverdelers en afnemers. Ze verschillen intern in manier van werken alsook hanteren ze veel verschillende samenwerkingsmodellen.

Ten tweede is er een tekort aan fysieke infrastructuur bij de direct betrokken actoren voor operationele samenwerkingen, door een gebrek aan financiële middelen.

Ten derde is er een verschil in organisatieculturen van retailers en herverdelers of afnemers en ten vierde is er in Vlaanderen een zwak herverdelingsbeleid.

Deze vier problemen belemmeren de herverdeling op grote schaal en in combinatie met een zeer groot aanbod van voedseloverschotten, het vijfde systeemprobleem, zorgt het ervoor dat het huidige herverdelingssysteem zijn limieten nadert.

Nood aan innovatie van het Vlaamse voedselherverdelingslandschap

Er is met andere woorden nood aan een innovatie van het voedselherverdelingslandschap. Waar men naar toe wil is duidelijk, de weg ernaar toe nog niet. Hoe zou je zelf zijn als je bij drie kabinetten moest aankloppen om iets gerealiseerd te krijgen?

Hoewel de Vlaamse Regering en de lokale besturen een zeer grote rol op te nemen hebben, gaat deze kwestie verder dan het beleid. Het is nodig dat alle actoren in het systeem hun rol en verantwoordelijkheid kennen en opnemen. Het is nodig dat alle actoren geresponsabiliseerd zijn. Verder is er nood aan lokale afstemming tussen deze rollen en een bovenlokale coördinatie. Tot slot is er uiteraard nood aan financiering. Maar denk verder dan subsidies, denk bijvoorbeeld aan een intern businessmodel, waar voor een service betaald wordt. Aan deze drie voorwaarden dient simultaan voldaan te worden om het voedselherverdelingslandschap te innoveren.

Aanbevelingen

Nu concreet, de uitbouw van een logistiek netwerk van sociale distributieplatformen doe je niet zomaar. Het is volgens mij belangrijk dat men op basis van cijfers kan aantonen hoe dat netwerk er moet uitzien. Hoe groot is de vraag of het aanbod in een bepaalde regio? Wat zal het kosten? Welke doelstellingen willen we halen?

Ik raad aan om eerst een IT-netwerk uit te bouwen om inzicht te krijgen in de prestaties, en die te gebruiken om een concreet plan uit te werken voor een logistiek netwerk van sociale distributieplatformen. Hierbij moet aandacht besteed worden aan de locatie van de platformen, de dekkingsregio, de samenwerking met de voedselbanken, de professionalisering van de platformen enzovoort. Nadien kan in een regionaal pilootproject getest worden of de doelstellingen gehaald worden.

Hier zou verder onderzoek ondersteuning kunnen bieden, maar het is vooral een kwestie van doen. Ik hoop dat mijn aanbevelingen een eerste aanzet kunnen zijn tot het creëren van een sterk en innovatief Vlaams herverdelingsbeleid.