Meer zin in de les LO

Keek jij er als middelbare scholier vaak tegenop om deel te nemen aan de lessen lichamelijke opvoeding? Kwam je opzettelijk te laat zodat de anderen al naar de sporthal vertrokken waren of fakete je één of andere blessure? Ben jij misschien een leerkracht LO die zich afvraagt waarom de leerlingen liever een taak van wiskunde maken in de studiezaal in plaats van zich uit te sloven voor jouw vak? Dit artikel zou wel eens je problemen kunnen oplossen…

Wat is het probleem?

Gebrek aan voldoende fysieke activiteit (bij de jeugd in het bijzonder) was altijd al een belangrijk thema in de huidige maatschappij en is tijdens de coronapandemie nog meer naar de voorgrond geschoven. Regelmatige lichaamsbeweging zorgt immers voor een betere algemene gezondheid en verhoogde immuniteit, waardoor het lichaam beter bestand is tegen ziektes. Voldoende en op de juiste manier bewegen is dus een cruciaal onderdeel van de opvoeding van kinderen en jongeren. De schoolomgeving is hierbij de meest comfortabele en veilige (dus ideale) omgeving om een eventueel gebrek aan fysieke activiteit bij te sturen. In deze omgeving kan de bewegingstijd van de jongere gemaximaliseerd worden en kunnen jongeren aan hun bewegingsarmoede werken. Hier stelt zich echter een uitdaging. Een aanzienlijk aantal leerlingen is onvoldoende gemotiveerd om te bewegen tijdens de lessen LO. Onderzoek van Sport Vlaanderen in 2021 naar de invloed van de coronapandemie op het sportgedrag van jongeren tot en met achttien jaar concludeerde dat 75% van hen minder graag (en dus ook minder) sport beoefent dan vóór het circuleren van het virus. Dit triggerde Ulrike De Frère, studente Educatieve Master LO aan de VUB, om in het kader van haar masterproef naar een oplossing te zoeken. Het structureel gebruik van muziek die aansluit bij de leefwereld van de leerlingen tijdens de les zou wel eens een extra motiverende factor kunnen zijn. Tijd dus voor LO-lessen 2.0!

Is er een oplossing?

Met het oog op het levenslang laten bewegen, wat toch een hoofddoel moet zijn van elke leerkracht LO, is het van cruciaal belang dat leerlingen al op jeugdige leeftijd voldoende intrinsiek gemotiveerd zijn tijdens de les. In het onderzoek werd nagegaan of het afspelen van muziek tijdens de les een invloed heeft op de motivatie van leerlingen secundair onderwijs in de derde graad. Er werden (identieke) lessen basketbal georganiseerd voor veertig middelbare scholieren zonder muziek en nadien mét muziek. Daarna werd hun intrinsieke motivatie bevraagd aan de hand van de Intrinsic Motivation Inventory van Ryan en Deci, waarbij vragen werden gesteld binnen vier subcategorieën: interesse of plezier, competentie, druk of spanning en keuze. Op een schaal van één tot zeven konden de leerlingen bijvoorbeeld aangeven of ze de activiteit leuk vonden, of ze druk ondervonden of hoe goed ze zich voelden. In een tweede stap volgde een groepsgesprek om meer inzicht te krijgen in de denkpatronen achter de antwoorden. Tenslotte werd ook naar de mening van de leerkracht gepolst. Op die manier werden de resultaten van de kwantitatieve studie afgetoetst aan de percepties van leerlingen en leerkracht.

De resultaten gaven aan dat het afspelen van muziek tijdens de lessen LO een positieve invloed heeft op de intrinsieke motivatie van leerlingen secundair onderwijs in de derde graad. Zo werden significant betere totale motivatiescores gevonden in de les met muziek dan in de les zonder muziek. Algemeen gaven de leerlingen aan zich enthousiaster te voelen met muziek, waardoor ze meer energie kregen en gemotiveerder deelnamen. De leerkracht gaf ook aan dat de leerlingen veel vrolijker leken en dat er een leuke sfeer heerste, waardoor ze gemotiveerder deelnamen. 

Uit de studie bleek ook dat leerlingen meer plezier beleefden tijdens de les met muziek. Er werd eerder al bewezen dat muziek de aanmaak van dopamine, een neurotransmitter die zorgt voor plezier, stimuleert. Samen met endorfines zorgt de dopamine voor een meer opgewekte gemoedstoestand, wat dus een verklaring kan zijn voor de resultaten van het onderzoek.

Verder werd er gevonden dat leerlingen zich competenter voelden tijdens de les met muziek dan tijdens de les zonder muziek. Verschillende leerlingen gaven aan dat muziek zorgde voor een stijging van het zelfvertrouwen, waardoor het voelde alsof ze de sportdiscipline beter onder de knie hadden. In vorig onderzoek werd al geconcludeerd dat de beat van de muziek de hersengolven stimuleert, waardoor iemand veel geconcentreerder kan werken en zichzelf dus ook beter en sterker voelt. De leerlingen waren bij het uitvoeren van de studie actiever tijdens de les met muziek. Een leerling gaf tijdens het groepsgesprek bijvoorbeeld aan: “Je staat niet langer stil tussen de verschillende opgelegde oefeningen, maar zingt en danst mee met de liedjes”. Ze oefenden meer en konden daardoor de bewegingen automatisch ook beter uitvoeren. De combinatie van een verhoogde concentratie (met als gevolg een intenser oefenmoment) en een verhoogd zelfvertrouwen zorgt er dus voor dat leerlingen zich competenter voelen met muziek. De invloed van muziek uit zich vooral in een verhoogde plezierbeleving, meer interesse en een groter competentiegevoel. Het afspelen van muziek heeft dan weer geen invloed op de keuzevrijheid van leerlingen of op de druk of spanning die ze voelen tijdens de les LO.

Wat moet er veranderen?

De resultaten van deze studie zouden het gebruik van muziek in de onderwijspraktijk, met name tijdens de les LO, moeten stimuleren. Op klasniveau moet door elke leerkracht individueel afgewogen worden of muziek geïntegreerd kan worden in de les aangezien het positief effect op de motivatie bewezen werd. Daarnaast moet er ook op vakniveau werk gemaakt worden van de implementatie van muziek. Zo zou bijvoorbeeld de vakwerkgroep een belangrijke rol kunnen spelen in het uitwerken van specifieke richtlijnen hierrond voor de lessen LO in de hele school. Tot slot kan de vakgroep LO inzichten delen met andere vakwerkgroepen (schoolniveau) om samen te bekijken of muziek ook in andere vakken nuttig kan zijn en of er misschien in het schoolbeleid ruimte is voor muziekimplementatie.