Remember - Re-membering

In het kader van mijn professionele bachelor Gezinswetenschappen schreef ik een eindwerk over het thema ‘re-membering’: het herinneren en herdenken van de verhalen van nabestaanden uit de twee Belgische wereldoorlogen en hoe dat te optimaliseren.  

Een stukje geschiedenis van WO I langs de IJzerstreek diende als startpunt,  om daarna in te gaan op de tientallen getuigenissen over de impact van beide wereldoorlogen die ik in een online-enquête en een aantal interviews verzamelde. Daaruit bleek dat heel wat oorlogsleed werd verzwegen, maar wel doorwerkte in de opvoeding van kinderen en kleinkinderen.

In het tweede onderdeel wordt uitgebreid ingegaan op wat wetenschappelijke  studies aan het licht brachten over de nawerking van oorlogsleed. WO I kende ‘shellshock’, WO II ‘Posttraumatic Stress Disorder’ en ‘moral injury’, beschadigde moraal. Traumatische verwerking van oorlogsleed kan generaties lang meegaan, daarom spreekt men van ‘intergenerationele transmissie van trauma’. Allerlei patronen, collusies,… zijn merkbaar tot zelfs in de derde of vierde generatie.

Na de oorlog werden tal van oud-strijdersverenigingen opgericht voor wie op de verschillende fronten actief het land verdedigd had, met als doel hun bijdrage aan de geschiedenis in ere te houden. Oorlogen worden er algemeen herdacht, maar er is weinig of geen oog voor de complexe psychologische problematiek die oorlogservaringen met zich meebrengen. Een ‘Stichting Centrum ‘45’ zoals in Nederland, waar  cliënten met eerste- en tweede generatieproblematiek, oude en jonge veteranen en vluchtelingen met psychotraumaklachten als gevolg van geweld na oorlog terecht kunnen, bestaat in België niet.

 

Enerzijds is er dus nood aan individuele hulpverlening, maar anderzijds ook aan collectieve ondersteuning, waar herinneringseducatie een belangrijke bijdrage kan leveren. Voor het laatste deel van mijn bachelorproef stelde ik daarom een project samen voor een oud-strijdersbond, waarvan de basis al gelegd was gedurende de laatste drie jaar van de plechtigheden. In deze corona tijd, waarin zoveel stil wordt gelegd, binnenkort een  voorzitterswissel weet ik niet het project kan geactiveerd worden in deze oud-strijdersvereniging.

De insteek van het project is de bestaande herinneringseducatie een nieuwe adem inblazen. Nabestaanden zouden zich via een adres op de folder kenbaar kunnen maken. Daarop worden ze uitgenodigd op een gerichte interview, waarin ze in alle discretie zelf de zaken formuleren die ze bespreekbaar wensen te maken. Een volgende stap is dan de doorverwijzing zijn naar de professionele hulpverlening, die zich vooral zou toespitsen op de verstoorde communicatie die trauma met zich meebrengt. Vermijding en afvlakking van emoties, de gehanteerde opvoedingsstijl, … zijn zaken die de persoonlijkheidsontwikkeling grondig kunnen verstoren.

Er zit ook een collectief luik in de pijplijn, dit om meer betrokkenheid bij de burgers te creëren, ook bij jongeren, die meer en meer wegblijven bij de huidige vaderlandslievende verenigingen - omwille van de vergrijzing en een tanende interesse. Daarbij wordt expliciet  ingezet op de verbindende kracht van kunst, van woord en beeld. Verder dringt zich ook een samenwerking met het onderwijs zich op, waar men herinnering projecten kan organiseren, met aandacht voor de link met actuele oorlogsproblematiek.

Soms blijven mensen achter met blikken die geen naam dragen, en de nageslachten nemen die op, zonder enig besef van hun betekenis.

Voor mij persoonlijk een goede motivatie om die herinneringssporen nog dieper uit te graven bij een volgende studie.