Reist u om de wereld te zien of om hoe u de wereld verwacht te zien?
“Nee, dus, we hebben vandaag inderdaad geen mensenzoo meer. We hebben nu toerisme. We denderen door kwetsbare gebieden waar we foto’s maken van mensen die ons het Afrika tonen dat wij willen zien.”
Meer dan een jaar geleden schreef Kaat Schaubroeck deze opinie in De Standaard nadat ze met haar dochter naar Namibië reisde. Heel wat mensen willen vandaag de wereld ontdekken. Maar zien toeristen tijdens hun reis niet vooral wat ze willen zien? Een reiziger in Tanzania zoekt eerder naar een paradijselijke natuur en wildleven dan naar de realiteit. Lente Van Hee onderzocht hoe Britse reisgidsen Tanzania beschreven vanaf de jaren vijftig tot nu.
Vakantiegangers brengen in Tanzania vooral tijd door in safariparken om wilde dieren te spotten en bezoeken de lokale stammen die dansen in traditionele kledij. Het geeft toeristen een beeld van een ongerept, authentiek soms zelfs oud Afrika. Maar strookt dat beeld met de realiteit? En verdient het toerisme naar Afrika niet een plaats in het postkoloniale debat naast Zwarte Piet en het recent geopande Africa Museum in Tervuren?
De verwachting van de toerist
De sociologen John Urry en Dean MacCannell beschrijven hoe toeristen de bestemming vooral te zien krijgen zoals ze die willen zien. Een Afrikaanse stam voert opvoeringen voor toeristen uit, maar danst in het echte leven niet een volledige dag in traditionele kledij. De vertoning voor een toerist blijft een commercieel product. Neem nu Tanzania, als zij veel toeristen willen lokken, doen ze dat best door te beantwoorden aan de verwachtingen van de toerist. Dat kan in elk land zo zijn. Het is vooral interessant te kijken naar wat de toerist dan net van Tanzania verwacht. Of te wel, aan welk beeld de toeristische campagnes over Tanzania willen voldoen.
“Even kijken wat de reisgids erover schrijft”
Als u een reis voorbereidt, grijpt u waarschijnlijk naar een reisgids over het land dat u wil bezoeken. Ook tijdens uw reis zal u in de reisgids bladeren om te lezen welke bezienswaardigheden de moeite zijn. U zal niet snel twijfelen of de reisgids de realiteit in een land beschrijft. Toch schetst een reisgids steeds een beeld van een land. Het kiest welke bezienswaardigheden het neerschrijft en welke niet. Daarnaast probeert het u als consument te overtuigen om het land te bezoeken. Dat zorgt ervoor dat de reisgids liever een positief, dan een realistisch beeld van de bestemming schetst.
Tanzania in Britse reisgidsen
Lente Van Hee onderzocht hoe de Britse reisgidsen schreven over de Tanzaniaanse natuur, infrastructuur, bevolking en de reiziger zelf. Een toerist uit de koloniale periode las in de Britse reisgidsen over hoe gevaarlijk, wild en verlaten de Tanzaniaanse natuur is, hoe er bijna geen gebouwen rechtstaan in Tanzania, enkel de hutten die de Britse kolonisator bouwde. De Tanzaniaanse bevolking wordt even primitief beschreven als de dieren in de wildparken. De reiziger zelf waant zich in de reisgids als een moderne ontdekker. Een stukje uit een Britse reisgids over Tanzania uit de jaren vijftig vat dat mooi samen.
“Paradoxes like these abound in East Africa, which is never without a surprise in store for travellers and settlers alike. It is not many years since the first brave explorers cut their paths through East Africa. But already a swiftly established civilisation can offer every comfort and assistance to the modern explorer. If adventure, beauty or glimpses of life as it was in the world’s beginning have any appeal to you, let us give you a formal introduction to… East Africa.”
Hoe recenter de reisgidsen, hoe meer de uitgever aandacht besteedt aan Tanzaniaanse steden en de cultuur van de bevolking. Al blijven de reisgidsen de steden beschrijven als authentiek en mystiek en de Tanzaniaanse bevolking als integrerend en traditioneel. Tot op vandaag leest een toerist die naar Tanzania wil reizen niet wat de alledaagse realiteit is voor een Tanzaniaan, maar wel hoe paradijselijk, authentiek en ongerept Tanzania is. Dat beschreef een Britse reisgids over Tanzania al in de jaren negentig.
“We all romanticise Africa. An incredible amount of drivel was written about it during the colonial era, and this dominates our perception of the continent. The macho blustering of Hemingway and exaggerated accounts of the Great White Hunters vie in our heads with the nostalgic meandering of Out of Africa. For the west, Africa represents wildness and space, vast horizons and shimmering red sunsets; powerful images we do not want shattered by the realities of the late 20th centuries.”
Het toeristisch beeld over Tanzania verandert, maar het blijft onrealistisch
Probeer zelf eens te denken wat in u opkomt als u Tanzania voor de geest haalt. Waarschijnlijk denkt u eerst aan exotische dieren, dan aan een uitgestrekte natuur en misschien ook aan de kleurrijke stammen die dansen op het geluid van tamtams. Als u even verder nadenkt, beseft u dat het leven van een Tanzaniaan er waarschijnlijk anders uitziet.
We reizen veel en ver om de wereld te zien, maar het toerisme blijft een commerciële sector. Reisgidsen en andere toeristische producten willen dus vooral beantwoorden aan uw eigen verwachtingen van een bestemming. En in het geval van Tanzania, lijken die verwachtingen soms nog op een oud koloniaal beeld. Al lijkt het eigen aan het toerisme dat het geen realiteit, maar eerder verwachtingen van de reiziger beantwoordt. We kunnen het Africa Museum, ons onderwijs en onze media dekoloniseren, maar we betrekken best ook de toeristische industrie in dat debat.
