Wat als een etentje met vrienden niet meer vanzelfsprekend is?

Stel, je wordt uitgenodigd voor een etentje met vrienden. Klinkt fijn, maar dat is het niet als je noodgedwongen vis met puree moet bestellen, terwijl een steak met frietjes je meer zou smaken. Dat bestel je al lang niet meer, die steak is zo moeilijk te slikken. Bovendien ontgaan veel gesprekken je omdat je je moet concentreren op de maaltijd: goed kauwen, de tijd nemen om te slikken, niet praten tijdens het eten en vooral vermijden dat je je verslikt. Vervelend… maar herkenbaar voor veel personen met de ziekte van Parkinson. 

Zowat 82% van de parkinsonpatiënten kampt met slikproblemen. Slikstoornissen steken geleidelijk de kop op, het sluipt hun leven binnen en ze merken het niet meteen. Personen met Parkinson zijn zich daarom pas laat bewust dat het slikken moeilijk gaat. Initieel passen zij hun voeding aan, ze eten wat minder en vermijden om in gezelschap van anderen te eten. Het wordt pas echt problematisch wanneer ze zich verslikken en zo het risico lopen op een slikpneumonie. 

Slikstoornissen worden vaak veroorzaakt door een dalende tongkracht. Uit eerder onderzoek weten we dat de tongkracht van gezonde volwassenen stabiel blijft, ook al leveren ze inspannende tongkrachtoefeningen. Of de tongspieren van parkinsonpatiënten vermoeid raken door een vermoeiende taak was nog niet bekend. 

Raken de tongspieren bij personen met Parkinson vermoeid?

In een eerste luik van de studie werden de tongspieren van parkinsonpatiënten onderworpen aan een inspannende taak in een poging om deze spieren te vermoeien. 

Er werden 31 proefpersonen met Parkinson onderzocht die slikproblemen ervaarden. Het inclusie-onderzoek bevestigde deze slikproblemen. Het Iowa Oral Performance Instrument Pro (IOPI) (Figuren 1 en 2), ontwikkeld voor tongkrachtmeting, werd ingezet voor de studie. De proefpersonen doorliepen twee identieke meetsessies. Binnen iedere sessie werd de maximale tongkracht (MIP) gemeten, vervolgens voerden de proefpersonen een uitlokkende vermoeidheidstaak voor de anterieure tongspieren uit en tenslotte waren er drie herstelmetingen die moesten nagaan hoe de tongspieren zich herstelden na de vermoeidheidstaak (Figuur 3). Na elke meting duidden de proefpersonen op een visueel analoge schaal aan hoe inspannend ze de opdrachten ervaarden. Binnen dezelfde week werd een tweede meetsessie georganiseerd.

 

Figuur 1. IOPI-toestel waarmee de tongkrachtmetingen werden uitgevoerd 

Figuur 2. Positionering van de bulb bij het meten van de maximale anterieure (linkerafbeelding) en posterieure (rechterafbeelding) tongkracht 

Opmerking: MIPa: anterieure MIP; MIPp: posterieure MIP; MIPa40: laatste MIPa-meting van de uitlokkende taak; R0, R5 en R15: herstelmetingen meteen, 5 en 15 minuten na de uitlokkende taak

Figuur 3. Verloop van een meetsessie 

Dit onderzoek wees uit dat de tongspieren van parkinsonpatiënten vermoeibaar zijn. Na de vermoeiende taak nam de tongkracht sterk af. Deze tongkrachtvermindering was slechts van korte duur: de kracht steeg snel weer naar het basisniveau van het begin van de sessie (Figuur 4). Toch was de vermoeidheid niet helemaal verdwenen. Tijdens de herstelmetingen van de anterieure tongspieren konden de proefpersonen geen stabiele tongkracht ontwikkelen; de eerste poging startte hoog maar de volgende pogingen waren telkens lager. Parkinsonpersonen lijken dus snel te recupereren van een inspanning maar de gehele vermoeidheid verdwijnt niet meteen. 

Figuur 4. Gemiddelde MIPa van parkinsonpatiënten tijdens een meetsessie 

Wanneer de inspanning vermoeiend is en de tongkracht afneemt, zou je verwachten dat parkinsonpatiënten de taak niet volhouden, maar dat bleek niet het geval. Zij konden de uitlokkende taak even goed volhouden als gezonde volwassenen. 

Daarnaast bracht dit onderzoek aan het licht dat de tongkracht toenam aan het begin van de tweede sessie. Is dit een trainingseffect van de uitlokkende taak van de eerste sessie? Of waren de personen intussen vertrouwd met de taak waardoor de taak vlotter werd uitgevoerd? Het zijn veronderstellingen die verder onderzoek vergen.

Kan je een inspanning correct inschatten wanneer je aan Parkinson lijdt?

In een tweede luik werd aan de personen gevraagd hoe zij deze inspannende oefeningen ervaarden. Bij iedere tongkrachtmeting duidden zij op een visueel analoge schaal hoe vermoeiend ze de opdracht vonden. Personen met Parkinson hebben immers moeite om motorische handelingen correct te evalueren. 

Is dit ook zo voor het slikken? Het is namelijk belangrijk dat zij adequaat inspelen op signalen van dalende tongkracht. Stel dat je een inspanning absoluut niet vermoeiend vindt, dan ga je gewoon door met de inspanning. Maar als de tongkracht wél afneemt en je realiseert je dit niet, dan wordt het risico op verslikken groter. Andersom kan je je plots heel vermoeid voelen door een inspanning waardoor je misschien stopt met eten, terwijl de tongkracht nog voldoende was. Je eet dan te weinig en op termijn vermager je ongewild.

Personen met Parkinson bleken de inspanning niet altijd correct in te schatten. Zij ervaarden de tongkrachtoefeningen tijdens de tweede sessie als minder inspannend, alhoewel de taak identiek was als tijdens de eerste sessie. Dezelfde hypotheses als deze voor de stijgende tongkracht bij aanvang van de tweede sessie kunnen worden geformuleerd. Misschien speelt een mogelijk trainingseffect na de eerste sessie een rol bij de beleving van de inspanning. Of het is mogelijk dat de personen intussen vertrouwd waren met de taak waardoor deze als haalbaarder werd ervaren. Tenslotte weten we dat personen met Parkinson inspanningen niet steeds adequaat percipiëren. Misschien speelt dit een rol bij hun inschatting van de geleverde inspanning. 

Screening van slikproblemen bij personen met Parkinson?

Deze studie vond een antwoord op de vraag of tongspieren vermoeibaar zijn en of deze vermoeidheid waarheidsgetrouw wordt ervaren door parkinsonpatiënten. Deze informatie zal worden ingezet voor de ontwikkeling van een screeningsinstrument om de vermoeibaarheid door eten en drinken bij parkinsonpatiënten vroegtijdig te detecteren. Door een vroege screening van slikproblemen kan revalidatie van tongspieren en compensatie tijdens maaltijden ervoor zorgen dat het functioneel slikken mogelijk blijft, slikstoornissen worden herleid tot een haalbaar minimum en malnutritie wordt vermeden. Het uiteindelijke doel is de levenskwaliteit van parkinsonpatiënten met slikstoornissen te verbeteren. En zo wordt dat etentje met vrienden hopelijk toch nog mogelijk!