De kunst van het opvoeden

“He’s her father, he doesn’t “babysit”: he parents.” –Jessica Valenti (The Guardian, 9 juni 2014)

Als een vader een avondje thuisblijft om voor zijn kinderen te zorgen, is dat dan een mooie geste of simpelweg zijn taak als vader? Hoe stelt u zich dan een huisvader voor? Een typisch “mannelijke” vader die thuisblijft om voor vrouw en kinderen te zorgen? Of wordt hij door zijn zorgzame eigenschappen beschouwd als zijnde “vervrouwelijkt”? Stereotypes omtrent gender hebben onze maatschappij sterk doordrongen. Mannen horen geld in het laatje te brengen en slechts in het weekend aandacht te hebben voor het gezin. Vrouwen, daarentegen, worden verwacht bezorgde moederkloeken te zijn die gewillig hun ambities opofferen voor man en kinderen. Maar wat als de rollen worden omgedraaid en de man een huisvader is terwijl de vrouw voltijds haar ambitie nastreeft? Hoe reageert de directe omgeving daarop? Sarah Moss, een Schotse schrijfster, en Rachel Cusk, een Canadese auteur, goten dergelijke situatie elk in een roman die ontzet en ontroert en vragen oproept bij de culturele idealen en de verwachte rollenverdeling die in onze huidige samenleving in stand worden gehouden. 

Sinds het begin der tijden wordt de mens onderverdeeld in twee geslachten, man en vrouw. In de achttiende eeuw vindt de Engelse term gender meer voeten aan de grond en wordt ook het mannelijke van het vrouwelijke onderscheiden. De culturele normen om aan die labels te voldoen worden almaar strikter. Vandaag horen mannen er fysiek sterk uit te zien, rationeel te denken en thuis de plak te zwaaien. Vrouwen, echter, worden getypeerd als emotionele wezens die hun biologische klok horen tikken en eens ze moeder zijn, worden ze verwacht alles te willen opgeven in het belang van hun kind(eren). Doorheen decennia van activisme hebben tal van feministen geprobeerd dergelijke culturele normen te ontwrichten en de samenleving te bevrijden van zulke beperkende verwachtingen. Op lange termijn heeft dat al enig resultaat opgeleverd: het dragen van make-up en bepaalde kledij, bijvoorbeeld, is hoe langer hoe minder gender-gerelateerd. De vraag is of dergelijke beweging van aanvaarding en omkering ook waarneembaar is wanneer het gaat om de rollenverdeling in het huishouden.

Sarah Moss’ The Tidal Zone (2016) vertelt het verhaal van Adam Goldschmidt, een huisvader, zijn vrouw Emma, een arts die voltijds werkt, en hun twee kinderen, de vijftienjarige Miriam en de achtjarige Rose. Op een dag zakt Miriam in elkaar op het sportveld op school. Haar hart houdt op met kloppen, ze wordt gereanimeerd en meegenomen naar het ziekenhuis. Diagnose? Ze lijdt aan een zeldzame vorm van anafylaxie, een allergische reactie, die kan opgewekt worden door sporten. Ze blijft in het ziekenhuis voor twaalf dagen, keert dan naar huis terug en de familie probeert hun leven weer op te pikken, maar Miriam zal altijd moeten oppassen. 

Rachel Cusk bracht in 2009 The Bradshaw Variations uit, een verhaal dat inkijk biedt in het leven van de drie broers Bradshaw. Het verhaal concentreert zich op Thomas Bradshaw en zijn vrouw Tonie; Thomas is huisvader sinds Tonie gepromoveerd werd tot Hoofd van de afdeling Engels aan de universiteit waar ze werkt. De rol van huisvader is geheel nieuw voor Thomas en het koppel ervaart allerlei moeilijkheden. De problemen stapelen zich op en culmineren wanneer Tonie een affaire begint en Alexa, hun negenjarige dochter, in het ziekenhuis belandt met een hersenvliesontsteking. 

In beide romans wordt de traditionele huishoudelijke rollenverdeling omgekeerd: de vrouw werkt full time, terwijl de man thuisblijft en de verantwoordelijkheid voor kinderen en huishoudelijke taken op zich neemt. Een dergelijke huisvader krijgt in het Engels de naam stay-at-home dad. In een vergelijkende analyse werd gekeken naar hoe beide romans de figuur van de stay-at-home dad representeren en hoe ze gendernormen onderstrepen of uitdagen: worden genderrollen omgekeerd, aangepast of helemaal verworpen?

Adam (The Tidal Zone) is al vijftien jaar huisvader en beweegt bijna probleemloos in de wereld van moeders en verantwoordelijkheid. Bijna, want na vijftien jaar vraagt hij zich nog altijd af waarom het “mannelijker” wordt geacht buitenshuis te werken dan te poetsen. Thomas (The Bradshaw Variations), echter, moet op zoek gaan naar een manier om zijn masculiene ego een plaats te geven in een wereld van zorgzaamheid. Bovendien krijgen beide stay-at-home dads, onder andere, te maken met grootouders die hun moderne situatie afkeuren, of andere vaders die een lach moeten onderdrukken wanneer ze hen een huishoudelijke taak zien vervullen – dat is immers niet wat een man hoort te doen. Beide romans leggen pijnlijk bloot hoeveel waarde de huidige samenleving hecht aan traditie en conventie. Het is aan zij die afwijken van de norm om zich daarover te zetten.

In haar feministisch manifest ‘We Should All Be Feminists’ (2014) stelt Chimamanda Ngozi Adichie dat de manier waarop gender vandaag functioneert onrechtvaardig is. Ze zegt: “Stel je eens voor hoeveel vrijer we niet zouden zijn om onze echte, individuele zelve te zijn, als we niet het gewicht van genderverwachtingen hadden” (vertaald uit Adichie 2014: 21, 34). Dergelijke verwachtingen beïnvloeden niet alleen vrouwen; ook mannen worden beperkt door genderstereotypen. Terwijl vrouwen nog steeds verwacht worden de verantwoordelijkheid op te nemen voor het huishouden en het opvoeden van de kinderen en zelfs bekritiseerd worden wanneer ze dat niet doen, botsen mannen die meer verantwoordelijkheid opnemen ook op scepsis; hun status als "man" wordt in vraag gesteld. Zeker de stay-at-home dad of huisvader wordt geconfronteerd met cynisme, aangezien hij de bestaande sociale conventies tart. Zoals Adichie argumenteert, “denken aan het veranderen van de status-quo is altijd ongemakkelijk” (40). 

Bibliografie

Adichie, Chimamanda Ngozi. We Should All Be Feminists. London: Fourth Estate, 2014. Print.

Valenti, Jessica. “Stop Congratulating Stay-at-Home Dads for Doing Their Job As Parents.” The Guardian, 9 juni 2014, theguardian.com/commentisfree/2014/jun/09/stay-at-home-dads-job-parents. Opgezocht op 26 november 2018.

Bron afbeelding: https://theconversation.com/rules-of-how-to-be-a-dad-are-changing-as-ge…. Opgezocht op 13 september 2019.