Over Uber

Uber, whut?

Als meest bekende voorbeeld van de deeleconomie is Uber de laatste jaren niet meer uit het nieuws weg te slaan. Wat begon in 2009 in San Francisco, Californië als een bedrijf dat luxevervoer wilde aanbieden met een simpele druk op de knop, groeide als snel uit tot één van de meest spraakmakende bedrijven van de afgelopen 10 jaar. Rijden met Uber is een ‘way of life’ geworden.  Tegenwoordig is het bedrijf wereldwijd actief en is het er al in geslaagd om meer dan 5 miljard (!) ritten uit te voeren sinds haar oprichting, dat is waanzinnig. Uber heeft ervoor gezorgd dat het goedkoper, gemakkelijker, sneller en betrouwbaarder is om met een druk op de knop een taxi te bestellen.

Maar niet iedereen is fan. Zo zou er bijvoorbeeld sprake zijn van oneerlijke concurrentie met de taxisector en werd Uber ook reeds ‘gebanned’ in verschillende landen. Daarbovenop wordt Uber ook nog geconfronteerd met vele rechtszaken, niet alleen vanwege taxibedrijven omwille van de oneerlijke concurrentie, maar zelfs vanwege haar eigen chauffeurs.

Omdat er de laatste jaren al zeer veel gepubliceerd werd over Uber, voornamelijk in diverse media, werd gekozen om in deze masterproef te focussen op hoe Uber juridisch precies in elkaar zit. Aan de hand van drie deelvragen zal worden nagegaan hoe bij Uber nu precies de vork aan de steel zit.  

A helping friend offering a ride to one another?

Uber profileert zich graag als ‘a helping friend offering a ride to one another’. Hiermee bedoelt Uber dat haar diensten louter worden aangeboden aan de Uber-community en dat die diensten dus onder car-sharing vallen. Uber maakt dus maar al te graag gebruik van de positieve connotaties die vasthangen aan de sharing gedachte en surft maar al te graag mee op de golf van de deeleconomie. Maar eigenlijk hoopt Uber op die manier gewoon om niet te worden beschouwd als een taxidienst en niet te moeten voldoen aan de strenge taxireglementering.

Transportbedrijf of softwarebedrijf?

Uber zelf zegt een software- of technologiebedrijf te zijn en geen transportbedrijf. Uber is naar eigen zeggen een tussenpersoon die optreedt als bemiddelaar tussen vraag en aanbod, tussen gebruikers en chauffeurs. Tegenstanders en critici van Uber daarentegen beweren dat Uber gewoon een transportbedrijf is dat vervoersdiensten aanbiedt aan het publiek. Meer nog, volgens de taxisector is Uber tevens aanbieder van taxidiensten. Eigenlijk is het een mix van beide, het is een combinatie van bits en atomen zoals Kalanick het zelf zo graag zegt. Maar het Hof van Justitie moest n.a.v. een prejudiciële vraag toch een keuze maken en besluit dat Uber een transportbedrijf is, met alle gevolgen van dien. Is Helpling dan ook een schoonmaakbedrijf, Facebook een mediabedrijf en Airbnb een hotelketen?

De Uber driver: werknemer of zelfstandige?

Net zoals Uber er alles aan doet om te worden gekwalificeerd als een technologiebedrijf en niet als een transportbedrijf, doet het er ook alles aan om haar drivers als zelfstandigen te laten kwalificeren en niet als werknemers. Het sociaal statuut van de Uber chauffeurs is het onderwerp van veel controverse. Sommige elementen wijzen duidelijk in de richting van een werknemer, terwijl andere elementen dan weer duidelijk wijzen in de richting van een zelfstandige. Hier wordt dan ook uitgebreid bij stilgestaan. Eerst wordt er gekeken naar de gevolgen van het sociaal statuut, daarna volgt er een analyse van de betrokken contractspartijen en hun onderlinge relaties en vervolgens wordt het arbeidsrechtelijke kader toegepast op Uber. Verschillende klassieke arbeidsrechtelijke criteria passeren de revue en worden zeer concreet toegepast op Uber. Zijn de chauffeurs wel zo vrij om zelf te bepalen wanneer en hoe ze werken, gelet op onder meer het ratingsysteem, het surge pricing systeem, de eenzijdige prijszetting en de mogelijkheid tot deactivatie? Rechtspraak uit de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Zuid-Afrika maakt ons alvast iets wijzer, maar toch moeten we helaas besluiten dat er grote rechtsonzekerheid is. Met de huidige criteria geraken we er niet of toch zeer moeilijk aan uit. Ons huidige arbeidsrecht is achterhaald. Het strakke keurslijf van het huidige arbeidsrecht botst met de flexibiliteit en innovatie van de deeleconomie. Daarom wordt er ook gezocht naar enkele mogelijke oplossingen naar de toekomst toe.

Tot slot zal worden nagegaan of er een verband bestaat tussen deze vragen. Met andere woorden: heeft de kwalificatie van Uber als bedrijf een invloed op de kwalificatie van de Uber drivers? Het is alleszins opvallend dat dezelfde argumenten in grote mate terugkomen.

Zelfrijdende auto’s

De echte toekomst ligt echter in de zelfrijdende auto’s waarmee Uber al druk aan het experimenteren is. De vraag naar het sociaal statuut van de drivers zal dan een overbodige vraag worden en voor Uber zal het dan wel heel moeilijk zijn om te blijven ontkennen dat ze geen aanbieder zijn van transportdiensten.

Lise-Marie Platteau