De mantelzorgers: hoeksteen van de samenleving of fundering die aan het barsten is?

“Voor ons ging er niets veranderen, juist de naam, maar eigenlijk hebben ze veel veranderd. De papieren, goh… Het is een administratieve rompslomp.”

De mantelzorger is belangrijk?

De mantelzorgers zijn de hoeksteen van de samenleving waaraan veel belang moet worden gehecht, dat beweert althans de Vlaamse Regering in het regeerakkoord. De vraag is echter of mantelzorgers dit ook zo ervaren in de realiteit of zijn er andere bewegingen aan de gang? Mijn thesis is erin geslaagd om deze vraag op een wetenschappelijk manier te beantwoorden door de link te leggen tussen een nieuwe beleidsmaatregel en een specifieke groep mantelzorgers.

De mantelzorg en de mantelzorgers: iedereen is betrokken partij

Het fenomeen van de mantelzorg is ieder welbekend net zoals het belang ervan. Mijn onderzoek wil nagaan hoe het gesteld is met de mantelzorgers van personen met een beperking die een persoonsvolgend budget krijgen. Een persoonsvolgend budget is een soort van rugzakje, aangepast aan de eigen behoeften, dat ter beschikking wordt gesteld aan de persoon met een beperking zelf. Dit budget maakt het mogelijk om zelf de zorg in te kopen die men verkiest. Het persoonsvolgend budget is nog maar recent van toepassing en dus kon ik nagaan hoe de mantelzorgers deze beleidsvernieuwing ervaren en of ze effectief als hoeksteen van de samenleving worden behandeld.

De mantelzorgers zelf aan het woord …

In mijn onderzoek heb ik ervoor gekozen om een tiental mantelzorgers face-to-face te interviewen en hen een aantal vragen voor te leggen omtrent negen overkoepelende thema’s. Het gaat om de administratieve lasten, de eigen financiële situatie, het eigen psychisch welzijn, het eigen fysiek welzijn, de mate waarin men aangeeft mantelzorger te willen blijven, de zorgrelatie en betrokkenheid bij de zorg en ondersteuning, de keuze over en controle op het eigen leven en het sociale leven, het vinden en/of behouden van betaald werk en de relatie met gezin, familie, vrienden en zorgaanbieders. Deze thema’s kwamen reeds aan bod in buitenlands onderzoek. In ons land is er nog geen gelijkaardig onderzoek gebeurd. De mantelzorgers die ik bezocht heb, bleken een aantal tegengestelde en uiteenlopende meningen te hebben wat op zich niet zo vreemd is aangezien de situatie voor elke mantelzorger verschillend is. Niettemin deze vaststelling is er uit deze gesprekken toch een algemeen beeld naar voren gekomen.

Een negatief beeld blijkt te overheersen.

Het viel op dat het merendeel van de mantelzorgers aangaf negatief te staan tegenover vier van de negen thema’s, namelijk de eigen financiële situatie, het eigen psychisch welzijn, de administratieve lasten die men opneemt en de mate waarin men mantelzorger wil blijven. Deze vaststellingen mag men niet zomaar naast zich neerleggen aangezien dit verstrekkende gevolgen kan hebben voor de mantelzorg op de lange termijn.

Binnenkort ook de ouderenzorg en jeugdhulp?

De Vlaamse Regering heeft al te kennen gegeven dat ze een dergelijk persoonsvolgend budget ook wil doorvoeren in de ouderenzorg en de jeugdhulp. De vraag stelt zich echter, na mijn onderzoek, welke impact dit zal hebben op de mantelzorg in het algemeen. Een systeem van persoonsvolgende budgetten hoeft op zich niet slecht te zijn maar ik stel mij de vraag welke plaats de mantelzorger hierin krijgt. Het is al zeker niet als hoeksteen in de samenleving. Het is volgens mij daarom ook aan te bevelen dat het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) en de Vlaamse Regering een aantal aanpassingen zou doorvoeren.

Indien u meer wenst te weten over dit onderwerp, kan u steeds mijn masterproef consulteren: “Het persoonsvolgend budget voor meerderjarige personen met een beperking in Vlaanderen en het effect daarvan op de mantelzorger”.