De onzichtbare vader

De Onzichtbare Vader

VANUIT DE HULPVERLENING EN HET ONDERWIJS HOREN WE STEEVAST DEZELFDE KLAAGZANG: “WAAR ZIJN DE VADERS”? IN VERGELIJKING MET MOEDERS, ZIEN WE MINDER VADERS AAN DE SCHOOLPOORT, MINDER VADERS IN DE CONSULTATIEBUREAUS VAN KIND & GEZIN EN VADERS DOEN MINDER EEN BEROEP OP DE HULPVERLENING WANNEER ER VRAGEN OF PROBLEMEN ZIJN ROND DE OPVOEDING VAN DE KINDEREN. HEBBEN VADERS DAN GEEN NOOD AAN ONDERSTEUNING EN/OF ZIJN ZE NIET GEÏNTERESSEERD WANNEER WE HET OVER OPVOEDING HEBBEN?

OF SLAAN WE DE BAL HELEMAAL MIS…

Historisch gezien was de vader een betrokken opvoedingsfiguur zolang vaders in en rond het huis werkten. Dit veranderde door de industrialisatie en de centralisatie van het werk, vooral in grote steden. Vaders waren meer weg van huis en de moeders kregen de taak om zich te bekommeren over de kinderen. Vaders werden minder en minder deel van de leefwereld van de kinderen. De liefdevolle vader werd aangeraden om zijn warme gevoelens jegens zijn kinderen te onderdrukken en te kiezen voor een strengere en meer afstandelijke stijl. Vanaf de 20ste eeuw was er een kentering, vaders werden meer en meer betrokken, maar kregen vooral een bijrol in het gezin. Het concept van de onzichtbare vader bleef echter bestaan, mede door de twee grote oorlogen, maar ook omdat de betrokken vader in de publieke ruimte weinig rolmodellen aantrof om zich aan te spiegelen, dit in tegenstelling tot moeders.  In Europa zien we sinds het einde van de 20ste eeuw meer en meer affectieve en betrokken vaders in beeld, maar deze vaders botsen naast deze archaïsche kijk op vaderbetrokkenheid en maatschappelijke verwachtingen nog steeds op talloze andere blokkades.

We herkennen blokkades voor positieve vaderbetrokkenheid op verscheidene gebieden.  Het begint al in de echtelijke woning waar de vader niet steeds een volwaardige rol kan spelen.  Redouan Ben Driss (oprichter van vaderwerking Link=Brussel vzw) stelt dat de aanwezigheid van de moeder in betrekking tot alles wat met de kinderen te maken heeft te sterk voelbaar is. Volgens hem trekt de ontredderde vader zijn rol in het gezin in vraag. Dit is wat we maternal gatekeeping noemen. Deze term laat zich het best omschrijven als moeders die de regie over de kinderen en opvoeding sterk bepalen en daarmee ook bepalen in welke mate de vader een rol mag spelen als vader en opvoeder. Ook buiten het huis herkennen we systemen die vaders blokkeren om ten volle de vaderrol op te nemen, namelijk de werkvloer. Waar het voor moeders bon ton is om deeltijds te werken om bij de kinderen te zijn, bestaat er voor vaders nog een groot taboe om dit te doen. Vandaag zien we nog steeds minder vaders deeltijds aan de slag gaan in vergelijking met moeders. Dit maakt dat vaders natuurlijk ook minder zichtbaar zijn aan de schoolpoort of bij de hulpverlening aankloppen bij vragen of problemen. Daar knelt het schoentje dus: het aanbod van scholen en de hulpverlening is vaak een aanbod die zich binnen de kantooruren afspeelt en laat dat voor vele vaders ook de uren zijn dat ze aan het werk zijn. Als vaders dan toch eens aan de schoolpoort staan of bij zo een dienst aanklopt, voelt hij zich al vlug de vreemde eend in de bijt. Ze merken dat er weinig tot geen andere vaders zijn en dat zorgt voor een eerder vrouwelijke beeldvorming waar vaders zich niet steeds welkom bij voelen. En dan hebben we het nog niet over het personeelsbestand van vele van deze organisaties. Ook daar zijn de vrouwen aan de macht! Ten slotte zien we dat gescheiden vaders nog steeds minder bedeeld worden in het hoederecht, vooral wanneer de kinderen zich in hun eerste levensjaren bevinden. Hechting en stabiliteit worden dan vaak als belangrijke voorwaarden gezien voor het welbevinden van het kind in de eerste levensjaren, maar zelden zien we de rol van de vader vergroten naargelang de kinderen groter worden.

Pretenderen dat vaderbetrokkenheid van belang kan zijn voor kinderen, de partner, de vader zelf en de partnerrelatie, zonder een woordje uitleg zou spijtig zijn. Een afwezigheid van de vader als ‘active caretaker’ zou erop kunnen wijzen dat vaders noch de partners een nood ervaren dat de vader zich betrokken opstelt. Creëren we dan niet een probleem, waar er geen is? De onderzoeksliteratuur wijst er echter op dat vaders een belangrijke partner zijn in de cognitieve, emotionele en sociale ontwikkeling van de kinderen en op positieve gevolgen van vaderbetrokkenheid op de vaders zelf.

Vaders bereiken en betrekken lijkt meer dan ooit een uitdaging om gezinnen en kinderen die het even moeilijk hebben, beter te kunnen begeleiden. Wat zijn we aan een opvoedingsadvies aan een moeder als de vader bij thuiskomst na het werk dat opvoedingsadvies in de wind slaat?

De preventieve gezinsondersteuning en ruimere hulpverlening is toe aan herbronning. Vaders bereiken doen we niet van nine to five en we zullen ze ook niet snel ontmoeten op plaatsen die al teveel in de beeldvorming als vrouwelijk worden bestempeld. De platgelopen paden die ons zo bekend zijn - en zo comfortabel aanvoelen als we moeders willen bereiken - moeten we durven verlaten en andere manieren van toeleiding van vaders onderzoeken. Het belang van investeren in de vertrouwensrelatie met vaders, vaders thuis bezoeken, zichtbaar zijn in de wijken waar vaders leven en actief bezoeken van hun ontmoetingsplaatsen, zijn efficiënte manieren om vaders toegang te verlenen tot de hulpverlening en onderwijs.

Investeren in vaders en de wil om vaders te willen begrijpen zijn twee schitterende manieren om de vinger aan de pols te houden bij vaders en de gemeenschappen waar ze deel van uitmaken. Zo maak je contact en hou je vooral contact met vaders. Gemakkelijk zal het niet zijn, op weg gaan met vaders zal steeds een route over hobbelige wegen zijn, maar het belang van vaderbetrokkenheid op kinderen en de hulpverlening kan enkel positieve effecten hebben op het kind, de vader, de partner, de partnerrelatie en de samenleving.  Reden genoeg tot actie.