I got 99 performances and Facebook ain't the only one.
I got 99 performances and Facebook ain’t the only one.
Het is september 2017 en verschillende kranten en tijdschriften wijden in hun cultuurkatern paginabreed uit over de nieuwe clip van de Amerikaanse popdiva Taylor Swift. Opmerkelijk is hoe de clip precies benaderd wordt: alle referenties en symbolen die aanspraak maken op het bewogen leven van Swift worden eruit gevist. Er wordt niet gekeken naar specifieke esthetische, narratieve of zelfs slimme marketing kwaliteiten, maar ostentatief gepeild naar de realiteit van de artiest achter de performance. Onder de officiële YouTube clip, stapelen de commentaren zich eveneens op: het ene detail verwijst naar een op de klippen gelopen relatie, een symbolische belichaming steekt de middelvinger uit naar een andere celebrity. De vraag die daaruit opdoemt: waar begint de zogenaamde realiteit van de performer en eindigt de artificialiteit, het idee hoog houdend doorheen de façade te kunnen graven?
Performing the persona
De alsmaar doller draaiende obsessie met het zelf en de DIY-constructie daarvan, vertoont zich in de explosie aan mogelijkheden die sociale media als Facebook, YouTube en Instagram bieden. Deze worden echter niet enkel gretig gebruikt door de individuele gebruiker, maar vormen ook een nieuw speelvlak voor muziekartiesten. Zelfexpressie en zelfpresentatie vloeien in elkaar over.
Het performen van muziek is al even uit de voegen van de klassieke liveshow gebarsten. Performancewetenschapper Philip Auslander introduceerde daarvoor het concept van het musical persona: een vorm van niet-conventioneel acteren van de muzikant die het onderscheid tussen auteur en personage overboord gooit. Het is echter duidelijk dat zich nog meer onontgonnen terrein bevindt waar performance en media studies elkaar kruisen. Musical personae tieren welig op de bühne van sociale media. Wanneer Lana del Rey haar Instagram- en Twitterprofiel opruimt, ontstaat commotie alsof ze haar discografie net van de aardbol liet verdwijnen. Musical personae beslaan een belangrijk deel van de huidige performancecultuur, maar ontspringen vaak de dans van onderzoek vanwege hun grillige bestaan.
Sociale media als virtuele bühne?
De Amerikaanse genderfluïde hiphopartiest Mykki Blanco bouwt een performance uit die graait in een oververzadigde beeld- en performancecultuur: zowel via perfect uitgekiende selfie looks, verhitte Facebookdiscussies als exclusieve beelden die enkel te zien zijn via mobiele applicaties zoals Instagramstories. Glamourgodin Lana del Rey worstelt op hyperesthetische wijze met het historische script van vrouwelijkheid, aan de hand van korte videofragmenten en intelligent kopieergedrag in haar clips en looks. De universa van deze artiesten vertonen zich als geassembleerde gehelen. Daardoor kunnen deze complexe kluwens gezien worden als performances die zich grotendeels op het nieuwe podium van sociale media afspelen, een podium dat zich in ieders broekzak is gaan nestelen en slechts één swipe verwijderd is. Evenzeer performen ze de digitale ruimte als een alternatieve publieke ruimte, analoog met de grondvesten van performance als kunstvorm. De Nieuw-Zeelandse indieartiest Connan Mockasin maakt bijvoorbeeld ook Twitter tot zijn schouwtoneel. Naast een spectaculair visueel bevreemdend universum, voegt hij ook het aspect van digitale tekst toe aan zijn assemblage. Zijn knullige tweets maken integraal deel uit van zijn algehele performance als androgyne outsider. Het lijkt achteloos, maar het zijn details die het geheel dragen. Deze drie muziekperformers tonen aan dat hun praktijk zo breed uitwaaiert, dat de vraag naar muziekperformance op sociale media gelegitimeerd wordt. Ze tonen aan hoe de mogelijkheden voor het opvoeren van een totaalkunstwerk exponentieel zijn toegenomen, maar ook hoe het performen van een virtuele ruimte een performed stage oplevert, een space of appearance.
Verder bordurend op de visionaire tactieken die ook reeds bij het enfant terrible van het Franse chanson Serge Gainsbourg te detecteren vielen - de kiem van dit onderzoek - kunnen Mykki Blanco, Lana del Rey en Connan Mockasin gezien worden als zijn 21ste eeuwse apostelen. Elk zetten ze deze Age of Performance naar hun hand, balancerend op de visionaire springplank die iemand als Gainsbourg in een pril door media gedomineerd klimaat neerlegde. Wat vaak afgeketst wordt als muzikale marginalia, komt in dit onderzoek naar voor als de kern voor de bevraging van sociale media in relatie tot muziek- en personaperformance. De versiering kan soms ook de essentie zijn. Voortvloeiend uit het ontbreken van een vocabularium voor dit zeer dicht op de huid van ons tijdsgewricht zittend fenomeen, baseert dit onderzoek zich op Auslanders performancegerichte pleidooi en het jonge onderzoeksveld van de persona studies, om de betekenis van sociale media als plaats voor geassembleerde personaperformance door te lichten. Het resultaat is een onderzoek dat zich buigt over het belang van de selfie, videoclips en Instagram in het bredere kader van die nieuwe publieke ruimte, de virtuele podia van social media.
