Interne fraude in de retailsector: een empirisch onderzoek naar de aard van interne fraude en de meldingsbereidheid van de personeelsleden in een modeketen

Interne fraude in de retailsector

Fraude is een fenomeen dat in elke denkbare sector gepleegd kan worden, door eender wie en op verschillende manieren, met telkens één gemeenschappelijk kenmerk, namelijk misleiding en bedrog. Zo kan een wetenschappelijk onderzoeker frauderen, maar ook een taxichauffeur en zelfs een profwielrenner. In de media krijgen voornamelijk de grootschalige fraudezaken aandacht. Denk maar aan de fraudepraktijken van de Zwitserse HSBC-bank die Swissleaks begin dit jaar onthulde. Een fraudevorm die minder in de belangstelling staat, is interne fraude.

Bij interne fraude laten werknemers zich in met deviante praktijken (bv. stelen van goederen, jezelf een extra korting toekennen, enz.) ten voordele van de eigen situatie, maar ten nadele van de werkgever. Dergelijke praktijken komen vaker voor dan men zou verwachten. Interne fraude is dan ook een mysterieus misdrijffenomeen doordat deze problematiek zelden aan het licht komt. Fraudeurs gaan stiekem en doordacht te werk om niet betrapt te worden, en bedrijven regelen fraudesituaties liever binnenshuis om het bedrijfsimago niet te schenden. De interne fraudeproblematiek is bijgevolg een uitdagend domein voor onderzoekers uit verschillende disciplines.

Het onderzoek naar deviante handelingen in organisaties staat nog in haar kinderschoenen. Academici zijn er tot nu toe nog niet in geslaagd om tot een alomvattend beeld van interne fraude te komen. Bovendien kost de interne fraudeproblematiek bedrijven handenvol geld. Ongeveer een derde van het inkomstenverlies van bedrijven is te wijten aan frauduleuze werknemers. Dit komt overeen met een verlies van miljoenen euro’s. Tegelijkertijd worden er immense bedragen geïnvesteerd in de veiligheid van bedrijven. Bedrijven hebben er dus belang bij dat ze over een efficiënt en effectief preventiebeleid beschikken. Een onderzoek gericht op deze problematiek was dus meer dan welkom.

Inventieve fraudeurs

De focus van het onderzoek lag op de interne fraude die gepleegd wordt in de retailsector, meer bepaald in de kledingbranche. Zo werd er samengewerkt met retailer X, een modeketen actief in verschillende landen met meer dan 100.000 personeelsleden. In een eerste onderzoeksfase werden 64 fraudedossiers bij retailer X geanalyseerd. De analyse toont aan dat de fraudeurs inventief te werk gaan. Bij veranderingen in het anti-fraudebeleid passen ze hun technieken namelijk aan. Extra controles op kassafraude gaan bijvoorbeeld gepaard met een daling van kassafraude, maar ook met een toename van diefstal van goederen. Opportuniteit en gelegenheid blijken hier een belangrijke rol te spelen. Verschillende bevindingen tonen dit aan. De meeste fraude-incidenten werden bijvoorbeeld vooral tijdens de jaarovergangen, meer bepaald in december en januari, gedetecteerd. Doordat deze periodes drukker zijn, worden de personeelsleden minder gecontroleerd waardoor ze meer mogelijkheden hebben om te frauderen. Verder staan de verkoopmedewerksters die al meer dan drie jaar in dienst zijn, het meest vermeld in de fraudestatistieken. Aangezien er meer verkoopmedewerkers dan managers werkzaam zijn in de kledingbranche, kan echter niet geconcludeerd worden dat zij meer frauderen dan de managers.

Melden of toch maar niet?

In een tweede onderzoeksfase werd er nagegaan in welke mate de personeelsleden bij retailer X bereid zijn interne fraude te melden. Wanneer ze een collega betrappen op diefstal, gaan ze dit melden aan de manager, of toch maar niet? Uit de analyse van 16 interviews blijkt dat zowel de managers als de verkoopmedewerkers over het algemeen bereid zijn fraudezaken te melden wanneer ze deze opmerken. De verkoopmedewerkers die nog niet lang in dienst zijn aarzelen echter meer dan de managers bij het maken van hun beslissing om een voorval te melden, zeker wanneer de dader een managementfunctie heeft. De voornaamste reden hiervoor dat de verkoopmedewerkers zelf aangeven, is dat ze bang hebben voor de negatieve gevolgen van een melding. De manager moest bijvoorbeeld maar eens wraak nemen…

To be continued…

Dit onderzoek heeft enkel een tipje van de sluier opgelicht over de interne fraudeproblematiek. Er is nog veel te ontdekken over de criminaliteit die zich binnen bedrijven afspeelt, in zowel de bovenste als onderste rangen. Weten werknemers doorgaans welke gedragingen wel en niet door de beugel kunnen in hun bedrijf? Treden werkgevers op wanneer ze ontdekken dat een werknemer een misstap begaat, en zo ja, hoe? Kortom, interne fraude is een complex fenomeen waar het laatste nog niet over gezegd is.