Vitamine D en borstkanker

De impact van vitamine D tekort op borstkanker

Trillende handen. Het was enorm moeilijk om zo deftig mascara op te doen. Elien was zich aan het klaarmaken voor het feest van Manon. Ze had onder de douche gestaan toen de vreselijke gedachte in haar was opgekomen. Zo snel als die kwam, probeerde ze hem te verdringen. Maar ze voelde haar hart nogal fel bonzen, zo hard was ze verschrokken. Was dat een knobbeltje, daar in haar linkerborst? Nee, dat kon toch niet?!! Een flashback naar haar buurvrouw die vorig jaar chemotherapie had gekregen, drong zich aan haar op...

Achtergrond
Borstkanker. 1 op 8 vrouwen zal hier ooit mee te kampen krijgen. Het ontstaan van kanker is iets multifactorieel. Het is een combinatie van genen, omgevingsfactoren en levensstijl die ertoe leidt dat cellen ongecontroleerd gaan delen. Omwille van de grote bijdrage van deze laatste twee aspecten, gaat er in wetenschappelijk onderzoek steeds meer aandacht naar levensstijl en ook voeding voor de preventie van kanker. Zo heeft men geobserveerd dat zo’n 80% van de bevolking te weinig vitamine D heeft en dat dit tekort veel gevolgen met zich kan meebrengen.

Vitamine D is een vetoplosbaar vitamine. Het grootste deel van het vitamine D in ons lichaam maken we zelf aan in onze huid, door blootstelling aan zonlicht. Een klein beetje nemen we op uit onze voeding, vooral uit vette vis. Samen met calcium, zorgt vitamine D ervoor dat onze beenderen voldoende sterk blijven, zodat we minder snel iets breken. Daarnaast is vitamine D belangrijk voor het goed functioneren van ons afweersysteem, dat ons beschermt tegen infecties en het ontstaan van kanker. Er wordt in de epidemiologie geobserveerd dat het risico op borstkanker afneemt naarmate men dichter bij de evenaar woont waar er meer zonlicht is. Onderzoek heeft aangetoond dat vitamine D de groei van kankercellen, en uitzaaiing van deze cellen in het lichaam, zou kunnen tegenwerken.

Hoewel een gebrek aan vitamine D invloed heeft op verschillende kankers, is de impact op borstkanker en colonkanker duidelijk het sterkst. Een verklaring voor de sterke invloed op borstkanker ligt in het feit dat vitamine D zo belangrijk is voor het behoud van een sterk bot. Borstkankerpatiënten krijgen namelijk een zeer broos bot door verschillende specifieke borstkankerbehandelingen. Omdat het bot zo poreus wordt, is het voor uitgezaaide borstkankercellen gemakkelijker om zich in het bot te gaan verschuilen voor sommige behandelingen. Hier kunnen ze gedurende een lange periode in slaaptoestand aanwezig blijven en overleven. Vervolgens kunnen ze na vele jaren beginnen te groeien en woekeren, een grote botuitzaaiing vormen, en vandaaruit ook naar andere organen gaan uitzaaien. Bijgevolg zijn veel wetenschappers het er over eens dat vitamine D tekort niet alleen kan bijdragen tot het ontstaan van borstkanker, maar ook tot een agressiever verloop van deze ziekte. Of toedienen van een vitamine D supplement het ontstaan en het verloop van borstkanker zou kunnen beïnvloeden, staat nog niet vast.

Studiedoelen
Er werd door ons een studie opgesteld om na te gaan in welke mate er in de praktijk aandacht is voor het meten van vitamine D en voorschrijven van supplementen, en om de rol van vitamine D in het ontstaan en verloop van borstkanker verder te onderzoeken. Er werden vier onderzoeksvragen
gedefinieerd. 1. Hoe frequent wordt vitamine D gemeten bij borstkankerpatiënten in het Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA)? 2. Hoe vaak komt vitamine D tekort voor bij borstkankerpatiënten en een controlegroep van vrouwen zonder kanker? 3. Liggen de vitamine D waarden lager bij vrouwen met borstkanker dan bij vrouwen zonder kanker? 4. Is er een verband tussen de vitamine D concentratie en een aantal merkers (zie verderop) die het verloop en de agressiviteit van borstkanker voorspellen?

Studieopzet
Voor de eerste onderzoeksvraag werd een steekproef van 62 patiënten genomen uit de databank van het UZA. Voor onderzoeksvragen twee en drie werden de vitamine D waarden van 144 borstkankerpatiënten en 144 vrouwen zonder kanker vergeleken. De vrouwen kregen mondelinge uitleg en een informatiebrochure over de studie. Voor de vierde onderzoeksvraag werd er bij de 144 borstkankerpatiënten in het dossier gekeken naar verbanden tussen de vitamine D waarden en een aantal specifieke merkers die informatie geven over de agressiviteit van de kanker. Een belangrijke merker is bijvoorbeeld het stadium van de tumor, wat bepaald wordt aan de hand van de grootte van de tumor, het aantal klieren dat kwaadaardige cellen bevat, en het al dan niet aanwezig zijn van uitzaaiingen in andere organen. Andere onderzochte merkers waren het aantal aangetaste klieren, de aanwezigheid van uitzaaiingen, aantasting van het bot, expressie van verschillende hormoonreceptoren of andere factoren die de groei van de tumorcellen bevorderen, de rijpheid van de tumorcellen…

Resultaten
1. Vitamine D werd slechts bij 31.7% van de borstkankerpatiënten gemeten. 2. Bij 86% van de borstkankerpatiënten en 91% van de controlegroep was er een vitamine D tekort. Slechts aan 45% van de borstkankerpatiënten werd een supplement voorgeschreven. 3. De vitamine D waarden lagen paradoxaal en onverwachts hoger in de borstkankergroep. De borstkankerpatiënten waren echter globaal ouder, wat een verklaring kan zijn voor hun hogere vitamine D waarden. Ze waren bijgevolg immers vaker gepensioneerd en daardoor mogelijks ook meer aan zonlicht blootgesteld. 4. Hoe lager de vitamine D waarden van de borstkankerpatiënten waren, hoe verder gevorderd het tumorstadium bij diagnose was, en hoe meer uitzaaiingen in lymfeklieren gevonden werden. Er werd hierbij rekening gehouden met verschillen tussen de vrouwen onderling, wat betreft leeftijd bij diagnose, BMI en seizoen van bloedafname. Vrouwen die supplementen hadden ingenomen, mochten niet deelnemen aan dit deel van de studie. De andere onderzochte voorspellers van agressiviteit vertoonden geen significant verband met de vitamine D concentratie.

Conclusie
Vitamine D tekorten komen frequent voor, ook bij gezonde jonge vrouwen. Ondanks de potentiële invloed op borstkanker, is er nog onvoldoende aandacht voor het meten van de vitamine D spiegel en het voorschrijven van supplementen. Er zijn nog meer studies nodig om duidelijkheid te krijgen over de effecten van vitamine D en om de meerwaarde van een supplement in te kunnen schatten.