FOOD SECURITY AND NUTRITION IN SOMOTO, NICARAGUA
Geen rijst en bonen, geen leven!
Vraag jij je wel eens af hoe het kan dat er genoeg voedsel is om de wereldbevolking te voeden, maar toch 842 miljoen mensen honger lijden? Wij staan er vaak niet meer bij stil want voldoende voedsel is nu eenmaal evident voor ons. Voedselzekerheid is helaas voor velen geen alledaagse realiteit!
In het kader van de Bachelor na Bachelor opleiding Internationale Samenwerking Noord-Zuid (KHLeuven) trok ik zes maanden naar Somoto, een stadje in het noorden van Nicaragua. Vanuit mijn achtergrond als bio-ingenieur onderzocht ik de voedselzekerheid van gezinnen in de stedelijke buitenwijken van Somoto. De socio-economische factoren die hierbij een rol spelen en het dagelijks dieet van moeders en kinderen behoren ook tot het onderzoek. Duurzaamheid staat hierbij centraal.
Maar wat is voedselzekerheid?
Voedselzekerheid bestaat wanneer elke persoon, op elk moment, economisch en fysisch toegang heeft tot voldoende, veilig en voedzaam voedsel om aan zijn dieetbehoeften te voldoen om actief en gezond te kunnen leven (World Food Summit).
Met dit begrip worden vier dimensies verbonden: beschikbaarheid, toegang, gebruik en stabiliteit. Is er voldoende voedsel om aan de dagelijkse energiebehoeften te voldoen (beschikbaarheid)? Hebben de individuen voldoende middelen om voedsel te kopen en is de nodige infrastructuur aanwezig (toegang)? Wordt de geschikte bereidingswijze, opslag en hygiëne toegepast (gebruik)? De vierde dimensie verwijst naar de stabiliteit in de tijd van de drie voorgaande dimensies.
Ik wou met mijn scriptie een duurzaam resultaat (relevant, toepasbaar en bruikbaar) voor de lokale partnerorganisatie realiseren. Om structurele verandering te creëren zijn de lokale mensen belangrijk, niet wat wij, Westerlingen, denken dat belangrijk is! Het gaat erom mensen te helpen zodat ze zichzelf kunnen helpen. Je geeft de man geen vis, je leert hem vissen! Samen met mijn organisatie werd het onderwerp afgebakend, gerelateerd aan hun behoefte en mijn kennis. Met mijn bevindingen zouden zij hun activiteiten beter kunnen afstemmen op de noden van hun doelgroep. De gebruikte onderzoeksmethoden en conclusies (naar het Spaanse vertaald) stellen de organisatie in staat om gelijkaardige onderzoeken in de toekomst uit te voeren en de data te vergelijken.
Voor mijn onderzoek gebruikte ik enquêtes, informele interviews en observaties van bezoeken bij de families thuis. De focus lag op moeders met kinderen jonger dan 4 jaar . Kinderen tussen 0 en 4 jaar zijn namelijk een kwetsbare groep voor voedselonzekerheid en ondervoeding. De voedselconsumptie van een huishouden over 24uur werd in kaart gebracht. Dit gebeurde door vooraf 16 voedselgroepen te definiëren (volgens de richtlijnen van het FAO, Food and Agriculture Organization) en het geconsumeerde voedsel binnen deze voedselgroepen te ordenen.
Deze enquête geeft enerzijds een indicatie van de toegang van huishoudens tot voedsel en anderzijds een benadering van de kwaliteit van het dieet van individuen (gerelateerd aan vitaminen, mineralen). Om deze cijfergegevens te kunnen nuanceren en meer diepgang te geven, werd gebruik gemaakt van de informele gesprekken en observaties. Voedseldagboeken werden gebruikt om een zicht te krijgen op de eetgewoonten.
Even belangrijk als het onderwerp goed definiëren, is bewust te zijn van mogelijke beperkingen. De communicatie in het Spaans was een hele uitdaging. Belangrijk was ook om families niet te bevragen tijdens periodes met speciale eetgewoontes (vb. Pasen). Deze zouden immers geen reflectie zijn van het typische dieet. Daarnaast moest ik rekening houden met sociaal wenselijke antwoorden die de data konden vertekenen. Soms kreeg ik het gevoel dat de moeders antwoorden gaven waarvan ze dachten dat deze van hen verwacht werden.
Uit mijn onderzoek kan ik concluderen dat het dieet voornamelijk bestaat uit energierijk voedsel dat arm is aan vitamines en mineralen. Rijst en bonen staan dagelijks en soms zelfs als enigste op het menu. Groenten en fruit ontbreken vaak in het dieet. Voedselprijzen, inkomen en het aantal familieleden die van dit inkomen afhankelijk zijn, spelen een cruciale rol in het koopgedrag en de economische toegang. Werkloosheid, tienerzwangerschap en machocultuur zijn enkele sociale factoren die voedselzekerheid beïnvloeden. Veel vrouwen leven van informele economie en verkopen eten op straat. Zo leven families dag per dag. Het geld dat ze die dag verdienen, bepaalt hoeveel eten er die avond op tafel staat. Sensibilisatie rond anticonceptie en een gebalanceerd dieet is belangrijk. Ondervoede tienermoeders hebben meer kans op een baby met een laag gewicht, die op hun beurt meer kans hebben op een ondervoed kind. Vrouwen bewust maken van gezonde voeding is eveneens belangrijk gezien zij in de machocultuur voor het huishouden en het eten zorgen. Voedselzekerheid is een complex begrip en vele vragen blijven dan ook nog onbeantwoord.
Mijn onderzoek zou niet volledig zijn, moest er geen duurzaam project aan gekoppeld zijn. Op vraag van de families werden verschillende workshops georganiseerd over o.a. voeding voor zuigelingen en een gebalanceerd dieet. De belangrijkste verwezenlijkingen waren het composteren en het aanleggen van model groentetuintjes. Groentetuintjes zijn een goede manier om families van meer voedselzekerheid te voorzien. Het dieet wordt aangevuld met groenten/fruit en kan een extra bron van inkomsten betekenen. Hierbij werd rekening gehouden met de beperkte plaats en irrigatie mogelijkheden van de families. Na het beëindigen van mijn opleiding keerde ik 2 maanden terug naar Nicaragua om verder te helpen met de praktische uitwerking van mijn onderzoek.
Voedselzekerheid staat niet los van lokale machtsstructuren, nationale en internationale politiek en klimaatsveranderingen. Nicaragua, het tweede armste land van Centraal Amerika, wordt momenteel zwaar getroffen door extreme droogte. De noodtoestand is afgeroepen en voedselpakketten worden uitgedeeld. Door de mislukte oogst, de stijgende voedselprijzen en de waterschaarste is voedselonzekerheid voor velen niet ver weg meer.
Nicaragua heeft misschien nu bonen nodig, maar de strijd tegen honger moet heel het jaar door gebeuren! Honger en voedselonzekerheid moeten de wereld uit! Maar wat doe jij er al aan?
