Performing the past: 100 jaar Eerste Wereldoorlog in Vlaanderen
Performing the past: Vlaanderen voert de Eerste Wereldoorlog op!
1. Inleiding
Vandaag anno 2014 is het bijna onmogelijk dat u als Vlaming nog niets heeft vernomen van de herdenkingen die de volgende 4 jaar zullen georganiseerd worden in het kader van 100 jaar Eerste Wereldoorlog. Praktisch elke dag hoort of ziet u wel ergens een element van deze herdenking. De interesse om deze episode uit het verleden steeg vanaf de jaren zeventig en er kan gesteld worden dat ze nu, anno 2014, haar climax heeft bereikt met het honderd jarig bestaan van deze Grote Oorlog.
Omwille van het grote aanbod aan herinneringsmomenten rond deze oorlog, zal dit onderzoek enkel de tv-serie In Vlaamse velden en de Spektakelmusical 14-18 analyseren omdat zij ten eerste een letterlijke heropvoering zijn van dit traumatische verleden en ten tweede gericht zijn op een groot publiek. Bij deze analyse staan er twee vragen centraal: op welke wijze herdenken zij de Eerste Wereldoorlog? En zijn zij hierbij vernieuwend of eerder traditioneel?
2. Een nieuwe manier van herdenken?
Zowel de tv-serie In Vlaamse velden als de spektakelmusical 14-18 herdenken de oorlog elk op hun eigen manier. Maar in hoeverre herdenken zij de oorlog op nieuwe, eigentijdse manier? En in hoeverre delen zij dezelfde aanpak?
De tv-serie In Vlaamse velden koos ervoor om niet enkel het verhaal van het front te vertellen, maar ook het leven in bezet gebied aan te halen. Hierdoor stappen ze weg van de traditionele benadering van film, series en theatervoorstellingen over de Eerste Wereldoorlog, waarbij het ‘spannende’ leven aan het front vaak de rode draad van het verhaal was. Het verhaal in de musical 14-18 daarentegen legt wel de nadruk op de spanning en het leven aan het front. Een ander aspect dat het ene herinneringsmoment meer belicht dan de andere, is de rouwgemeenschap die ontstond tijdens de Eerste Wereldoorlog. Bij 14-18 wordt er aan dit rouwen enorm veel belang gehecht, terwijl dit gegeven bij In Vlaamse velden amper aan bod komt.
Ook zijn er gelijkenissen te vinden tussen de musical en de tv-serie. Allereerst doen ze beiden beroep op de traditionele taal doordat ze regelmatig gebruik maken van symbolen die eigen zijn aan de Eerste Wereldoorlog. De papaverbloem bijvoorbeeld speelt zowel bij In Vlaamse Velden als de musical 14-18 een belangrijke rol. Een tweede gegeven dat ze beiden aanhalen, is dat ze onderhuids kritiek leveren op de oorlog. In Vlaamse velden wil met deze tv-serie het universeel geweld dat oorlog met zich brengt veroordelen. Voor Matthys, de regisseur van de tv-serie, is het mogelijk om de beelden van de Eerste Wereldoorlog terug te projecteren op alle oorlogen, zelfs die van de eenentwintigste eeuw. Bij de musical 14-18 blijft deze kritiek voorzichtig. Toch veroordeelt zij het hoge dodenaantal dat ontstond door toedoen van deze misschien onnodige oorlog.
Zoals u kon lezen herdenken zowel de musical als de tv-serie de oorlog op hun manier. Hierbij valt toch op dat 14-18 meer neigt naar een traditionele voorstelling van de oorlog, terwijl In Vlaamse velden tracht om de kijker een bredere historische blik, mee te geven. Toch moet opgemerkt worden dat beiden, ondanks de kritiekpunten, toch enorm populair waren bij het Vlaamse publiek. Hierdoor speelde zij een enorm grote rol om de herinnering van de oorlog bij dit publiek te versterken, inclusief degene die niet zou deelnemen aan de plechtige herdenkingen, zelden een musea zouden bezoeken en/of academische literatuur zouden lezen.
3. Dreigt de Eerste Wereldoorlog te vergeten worden?
Zowel Studio 100 als Één speelde met deze twee herinneringsmomenten in op de ‘populariteit’ van WOI die door haar honderdjarige verjaardag enorm gestegen is. Maar wat met de herdenking van deze oorlog na het einde van de projecten opgesteld voor dit honderd jarig bestaan? Dreigt er een daling na 2018? Zal het grote publiek door het grote aantal herinneringsmomenten georganiseerd voor de volgende vier jaar haar interesse tegen 2018 niet afnemen? En dreigt hierdoor de herinnering aan de Eerste Wereldoorlog in vergetelheid te komen?
