Voedseltaksen en Global System Dynamics: een vergelijkende kwalitatieve casestudy tussen Denemarken en Finland

VOEDSELTAKSEN EN GLOBAL SYSTEM DYNAMICS: EEN KWALITATIEVE CASE STUDY VAN DE VETTAKS IN DENEMARKEN IN VERGELIJKING  MET VOEDSELTAKSEN IN FINLAND

Albrecht, L., Annemans, L.*

* Faculteit Gezondheidswetenschappen, Universiteit Gent

Doelstelling: In deze masterproef werd een vergelijking gemaakt van de vettaks in Denemarken, die na één jaar werd afgevoerd, met de bestaande voedseltaksen in Finland, welke wel effectief bleken te zijn. De voor- en nadelen alsook de impact op economisch vlak en het globale maatschappelijke systeem van zowel voedsel- als vettaksen werden weergegeven.

Methodologie: Een vergelijkende kwalitatieve case study werd opgezet. Er werd een uitgebreide literatuurstudie uitgewerkt, aangevuld met gestructureerde interviews. De interviews werden afgenomen via mail met vier personen, elk representatief voor zowel Deense als Finse autoriteiten. De vragen peilden telkens naar opinie, visie en suggesties omtrent huidige en voorgaande maatregelen in verband met voedsel- en vettaksen.

Resultaten: In tegenstelling tot het falen van de Deense vettaks, bleken voedseltaksen in Finland, waaronder een zoetwarentaks, wel effectief te zijn. Oorzaken hiervan kunnen toegeschreven worden aan de grootte alsook de vorm van taxatie. De voedseltaks in Finland woog zwaarder door in de koopprijs dan in Denemarken en had bijgevolg een meer ontradend effect in het consumptiegedrag. Finland hief tevens belastingen per kilogram afgewerkt product, terwijl de Deense heffing van kracht was op het vetgehalte bij de productie van een voedingsmiddel en niet op het vetpercentage van het eindproduct. Bovendien ontving de vettaks in Denemarken heel wat weerwerk van consumenten en voedselproducenten- en retailers, welke kampten met grote administratieve lasten en het moeilijk hadden om de hieraan verbonden kosten te dragen. De Finse autoriteiten ondervonden minder verzet tegen hun voedseltaksen.

Het feit dat het Deense ministerie, voor het overgaan op de vettaks, onvoldoende research verrichtte en er in Finland meer onderzoek gevoerd werd naar de effectiviteit van een voedselbelasting, alsook de verdelingseffecten hiervan, kan eveneens een belangrijke rol gespeeld hebben in het succesverhaal van de voedseltaks in Finland en de gefaalde vettaks in Denemarken.

Tot slot was er een verandering van de Deense regering sinds het tijdstip waarop de belasting werd besloten waardoor er slechts weinig stakeholders waren die werkelijk ‘eigendom’ hadden over de belasting, en bijgevolg zeer weinigen bereid waren om de belasting te verdedigen wanneer er kritiek tegen begon te ontstaan.

Conclusie: Zowel uit de literatuur als uit de afgenomen interviews blijkt de nood aan het beter in rekening nemen van alle maatschappelijke gevolgen van een voedsel/vettaks, en aan meer onderzoek omtrent vet- en voedseltaksen vooraleer deze in te voeren.