Wat is de meerwaarde van beeldende therapie in de palliatieve zorg?
WAT IS DE MEERWAARDE VAN BEELDENDE THERAPIE IN DE PALLIATIEVE ZORG?
Door Wendy Mellaerts, O.l.v. Els Peters – Promotor
PXL HOGESCHOOL HASSELT - Bachelor na bachelor Creatieve Therapie
Palliatieve zorg is een actieve totaalzorg voor patiënten van wie de ziekte niet meer te genezen is. Ernstig ziek zijn betekent meer dan hinderlijke fysieke en psychische klachten. Men spreekt vaak van de vier dimensies: pijn- en symptomen, psychologische problemen, sociale opvang en spirituele nood. In deze laatste levensfase moeten we aandacht hebben voor alle facetten van het mens-zijn. Het doel van de zorg is het bereiken van de best mogelijke kwaliteit van leven voor zowel de patiënt als zijn familie.
In België is palliatieve zorg verweven in verschillende gezondheidsstructuren. Naast algemene palliatieve zorg door de eerste- of tweedelijnszorgverleners wordt er ook specialistische palliatieve zorg aangeboden. Dit zijn experts die samenwerken in een multi-professioneel team zoals thuiszorgequipes, palliatieve dagcentra, palliatieve eenheden en support teams in een ziekenhuis. Verder zijn er heel wat organisaties die instaan voor een kwaliteitsbevordering van zorg, de organisatie van overleg en de ondersteuning van (non-) professionele hulpverleners.
Om een zo volledig mogelijk beeld te verkrijgen van de huidige situatie werd een vragenlijst uitgedeeld in de verschillende palliatieve settings. Uit de vragenlijst blijkt dat hulpverleners in palliatieve settings in België algemeen nog onvoldoende op de hoogte zijn van de mogelijkheden van beeldende therapie. Hierdoor wordt dit op de meeste plaatsen niet aangeboden. Nochtans hechten de meeste hulpverleners zeer veel belang aan psychologische ondersteuning bij palliatieve patiënten en hun familie. Ongeveer de helft van de respondenten vindt dat er nog verbetering hierin mogelijk in. Hypothetisch gezien is er dus nog ruimte voor een complementair zorgaanbod, zoals beeldende therapie. Beeldende therapie kan een goede aanvulling zijn in het huidige aanbod in de palliatieve zorg.
In de praktijk blijkt dat beeldende therapie op de verschillende domeinen ondersteuning kan bieden. In een context waar woorden vaak tekort schieten, kan beeldende therapie een belangrijke rol spelen. Wanneer genezen niet meer mogelijk is, zal de patiënt moeten gaan zoeken naar nieuwe betekenissen in zijn leven binnen een ziekteproces dat continu voortschrijdt en in intensiteit toeneemt.
Het non-verbale karakter van beeldende therapie biedt goede mogelijkheden bij verwerking van emoties en problemen die moeilijk te verwoorden zijn. In het beeldend werken (tekenen, schilderen, kleien,…) kan de patiënt zelf controle uitoefenen, keuzes maken en autonoom zijn. In het ziekte- en behandelproces verdwijnen deze essentiële competenties vaak naar de achtergrond. Beeldende therapie kan daardoor een belangrijke bijdrage bieden in het integrale behandelaanbod. Met behulp van beeldende therapie kan de patiënt zich zowel uitleven (uitlaatklep) als inleven (contact maken met zijn gevoelens).
Uit de literatuurstudie blijkt dat beeldende therapie aansluiting vindt bij elk van de vier facetten van het mens-zijn. Beeldende therapie sluit dus aan bij de holistische mensvisie. Zo kan beeldende therapie bijdragen aan het reduceren van de pijn, angst, vermoeidheid en depressie. Beeldende therapie heeft een positief effect op het gevoel van welbevinden van de patiënt. Het kan patiënten ook helpen bij het hervinden/versterken van hun identiteit en plaats in de maatschappij. Daarnaast kan beeldende therapie bijdragen tot een herstel/verbetering van de relatie tussen patiënten en hun familie door non-verbale communicatie.
In het buitenland zijn er reeds studies gedaan over beeldende therapie in de palliatieve zorg, waarbij men bemoedigende resultaten ziet. En in Engeland - de bakermat van de palliatieve zorg - is beeldende therapie al wel opgenomen in het zorgaanbod voor palliatieve patiënten. Door dit alles kunnen we aannemen dat beeldende therapie een meerwaarde kan betekenen in de palliatieve zorg in België. Misschien kan dit onderzoek een kleine bijdrage leveren in het bekendmaken van de beeldende therapie in deze sector in Vlaanderen?
