Gebrek aan Ondernemerschap in België: Oorzaken & Remedies

Maxime

Bouckaert

“The inherent vice of capitalism is the unequal sharing of blessings; the inherent virtue of socialism is the equal sharing of miseries.” Winston Churchill.

Hoewel dit geen pleidooi is voor kapitalisme, gezien dit buiten mijn kwestie valt, draagt dit citaat een waarheid in zich die ik begrijp. Mensen bewerken ideeën tot ondernemingen, ondernemingen bieden werkgelegenheid, werkgelegenheid voedt consumptie en consumptie zorgt op haar beurt voor “de vraag” waaraan ondernemingen trachten te beantwoorden. Deze mensen zijn ondernemers of innovators. Ze implementeren ideeën in de economische realiteit.

Wat is Ondernemerschap?

Ondernemerschap is het nadenken over middelen en uitkomsten of het ontwikkelen van nieuwe systemen waarin bepaalde middelen worden bijeengebracht om bepaalde uitkomsten te verkrijgen. Dit zijn means-ends frameworks.

Elk individu heeft een mentaal programma dat centraal staat in het nemen van beslissingen en dat gedreven wordt door waarden, overtuigingen, motieven, cognities, attitudes, percepties, emoties en zo verder. Dit mentaal programma wordt door heel wat psychologische elementen beïnvloed zoals cultuur, persoonlijkheid, cognities, welzijn en tevredenheid of nog het leren uit falen. Naast deze psychologische kenmerken bevindt elke persoon zich in een bepaalde levenstoestand met bijvoorbeeld een hoge moeilijk op te geven functie of net werkloos, gehuwd met een partner met een vast inkomen of alleenstaand, met veel ervaring in een bepaalde sector, met een groot sociaal netwerk of nog veel sociale status. Dit vormt het niet-psychologisch profiel van de persoon. Ten derde ageert het individu ook in een bepaalde omgeving (politiek, institutioneel, sociaal, economisch…). Aan de hand van het mentaal programma evalueert het individu haar niet-psychologisch profiel en haar omgeving constant. Het individu vertoont de intentie om te ondernemen indien zij zich niet zou laten weerhouden om te ondernemen door haar levenstoestand of door de omgeving. Dit is de eerste relatie die voor mij aan de basis ligt van ondernemerschap: die tussen het individu en de intentie om te ondernemen.

Tot slot zien sommige mensen opportuniteiten en nemen ze op basis van de informatie die ze hebben de juiste beslissing ten aanzien van deze opportuniteiten. Dit is niet steeds de meest rationele beslissing, onderzoek toont aan dat heel wat ondernemers cognitieve denkfouten maken bij hun beslissingen zoals het niet zien van risico of het hechten van een zwaar gewicht aan kleine kansen. Desalniettemin leidt dit soms tot zeer grote successen. De relatie tussen het individu en de opportuniteit is de tweede relatie die voor mij aan de basis ligt van ondernemerschap.

Een individu zal ondernemen indien het de intentie vertoont om te ondernemen en eveneens een voldoende waardevolle opportuniteit ziet. Dit omvat de twee besproken relaties.

Is er een tekort aan Ondernemerschap in België?

Om dit te beantwoorden vergeleek ik België uitsluitend met landen in dezelfde fase van economische ontwikkeling, met name innovatie-gedreven landen. Hiernaast beperkt deze vraag zich niet tot uitsluitend het aantal opgerichte ondernemingen in België, maar heeft ze ook betrekking op de intentie tot ondernemerschap en het overleven van ondernemingen op korte, middellange en lange termijn. Volgens de gedetailleerde rapporten van de Global Entrepreneurship Monitor scoort België matig tot slecht op al deze elementen en besluit ik bijgevolg inderdaad dat er een gebrek aan ondernemerschap is.

Twee lichtpuntjes dienen wel opgemerkt te worden. Enerzijds ondernemen Belgen eerder omdat ze specifieke opportuniteiten zien dan uit noodzaak, door bijvoorbeeld werkloosheid. Dit zorgt voor een sterk type ondernemerschap. Anderzijds zijn Belgen over het algemeen te risico-avers om een onderneming op te richten maar zijn ze wel zeer ondernemend op de werkvloer binnen bestaande ondernemingen. Dit is uiteraard waardevol voor onze economie.

Oorzaken & Remedies

Een eerste van vier hoofdoorzaken voor het gebrek aan ondernemerschap in België is het ontbreken van ondernemerschapscultuur. Enerzijds zijn Belgen zeer risico-avers, anderzijds genieten ondernemers van weinig sociale status, weinig media-aandacht en wordt succes ten gevolge van eigen inzet onvoldoende gewaardeerd. Een eerste remedie hiervoor ligt in het verkleinen van de kloof tussen subjectieve perceptie en het objectieve risico van ondernemen. Dit kan door mensen beter op te leiden, te informeren en voor te bereiden op ondernemerschap. Hiernaast is het belangrijk ondernemerschap te promoten via de media, evenementen of nog business plan en andere wedstrijden.

Een tweede probleem is de hoge belastingdruk voor ondernemers, deze belemmert zowel het overleven als de groei van ondernemingen. Het fiscaal beleid is echter geen instrument dat gebruikt zou mogen worden om ondernemers te bevoordelen, alleen algemene maatregelen kunnen hier een oplossing bieden.

Ten derde vormt de complexiteit van de overheidsregulering een belangrijk probleempunt. Verder sectorspecifiek onderzoek is nodig om de regulering op een gerichte en relevante manier te vereenvoudigen.

Tot slot spelen ook de arbeidsmarkt en vakbonden een rol in het ontbreken van ondernemerschap in België. Hierin zijn de voornaamste problemen: de algemene werking van de arbeidsmarkt, de dichtheid van de vakbonden (of de macht) en weinig flexibele aanwerving, ontslag en loonbepaling. Een hervorming van de arbeidsmarkt is dus noodzakelijk met aandacht voor de bovenstaande punten.

Wat is de weg naar Ondernemerschap?

Het blussen van de eerder vernoemde knelpunten of “brandjes” is zeker waardevol om het ondernemerschapsklimaat te versterken. Dit is echter geen voldoende voorwaarde om ondernemerschap te laten bloeien. Het opzetten van een algemeen ondernemerschapsbeleid is een noodzakelijke structuur om ondernemerschap op macroniveau te ondersteunen. Hiermee heb ik het niet over specifieke maatregelen of nieuwe agentschappen maar over een verandering van de rol van het huidig beleid en de bestaande agentschappen.

Ik stel acht stappen voor om dit te bereiken waaronder het opleiden van beleidmakers, het bepalen van sleutelmarkten en -regio’s, het bepalen van budgetten voor R&D en innovatie en een aantal specifieke initiatieven ten aanzien van potentiële, werkelijke en succesvolle ondernemers. Dit model is uiteraard slechts een voorstel dat open staat voor verder debat. Tot slot ben ik ervan overtuigd dat individuen met de juiste ondersteuning en waardering de algemene welvaart kunnen dragen naar ongekende hoogtes.