Geschiedenis van maritiem onderwijs in Antwerpen: van 1421 tot 1814

Geschiedenis van maritiem onderwijs in Antwerpen 

Was er sprake van enig zeevaartonderricht in Antwerpen sinds eind 14de eeuw? Hoe zat dit onderricht in elkaar? Bestond er een zeevaartkundig instituut aan wal? Michael De Bruycker, student nautische wetenschappen aan de Hogere Zeevaartschool van Antwerpen, probeerde met zijn onderzoek enig inzicht te krijgen in verband met maritiem onderwijs in de periode vóór 1814. Dit onderzoek gebeurde op vraag van huidig directeur van de Hogere Zeevaartschool Kpt. Blondé. Hoewel Michael zelf geen historicus is, heeft hij toch enigszins duidelijkheid kunnen scheppen in verband met zeevaartkundig onderwijs in Antwerpen tussen 1421 en 1814.

Voormalig directeur Kpt. Smet vermeldde reeds de aanwezigheid van sporen van zeevaartonderricht in het stadsarchief van Antwerpen. Kpt. Smet had het bij het juiste eind, de Antwerpse schippers leerden inderdaad het vak alvorens zelf het bevel te mogen voeren over een schip. Binnen de schippersgilde werd in 1421 een redelijke opleiding verplicht. Deze opleiding gebeurde aan boord, de praktische kennis werd mondeling overgedragen van meester op leerling of van vader op zoon. In de tweede helft van de 16de eeuw was er tijdelijk sprake van enig maritiem privéonderwijs aan wal. Dit gebeurde eerder sporadisch en na de val van Antwerpen in 1585 kwam alles gedeeltelijk stil te liggen. Op 9 december 1596 werd de leertijd aan boord vastgelegd op twee jaar en later verlengd naar 4 jaar. Onder Frans bewind was er voor het eerst georganiseerd zeevaartonderwijs aan wal in Antwerpen. In 1800 werd een zeevaartschool gesticht in de oude St-Michielsabdij. In 1809 kwam daar een school bij voor scheepswerktuigkundigen, maar beide scholen verdwenen in 1814. Samengevat was er dus vóór 1800 bijna uitsluitend sprake van praktische opleiding aan boord.