Seksuele Educatie in Egypte. Een kwalitatief onderzoek naar de informatiebronnen van Egyptische jongeren.

 “Later als je groot bent…”: Seksuele Educatie in Egypte

“Als je groot bent, zul je ’t weten[1],” dat is vaak het antwoord dat kinderen in Egypte te horen krijgen, wanneer ze zich afvragen waar ze vandaan komen en hoe dat allemaal in z’n werk gaat. Het moment waarop je ‘groot’ genoeg bent, wordt echter steeds uitgesteld. Met het idee dat informatie over veilig vrijen en seksualiteit jongeren aanzet om seksueel actief te zijn, wordt er zowel binnen het gezin als op school nauwelijks informatie gegeven over de puberteit, reproductie en seksualiteit. Het algemeen aanvaarde maagdelijkheidsideaal en maatschappelijke taboes omtrent voorhuwelijkse seks leiden tot een beleid waarin seksuele vorming niet meer inhoudt dan een waarschuwing: ‘onthouding voor het huwelijk!’. Een degelijke seksuele educatie die niet alleen informatie verschaft over reproductie, anticonceptie en soa’s, maar ook thema’s als seksuele rechten, relaties, genderidentiteit en communicatieve vaardigheden aanraakt, lijkt onbestaand.

Het debat over seksuele opvoeding is in vele landen een hot topic. Het beleid dat in Egypte gevoerd wordt – onder invloed van de gemeenschap, haar (religieuze) leiders en sociale normen – lijkt er een te zijn van desinformatie. Jongeren krijgen noch via ouders, noch via de school gepaste informatie. Waar halen ze die dan wel vandaan?

Met haar scriptieonderzoek wil Ruth Vandewalle een antwoord bieden op deze vraag. Onder het thema ‘Seksuele Educatie in Egypte’ werd aan de hand van een kwalitatief onderzoek, een beeld opgemaakt van de verschillende bronnen die Egyptische jongeren gebruiken om zich te informeren omtrent seks en seksualiteit. Bijkomend werd onderzocht of deze jongeren specifieke informatienoden en -behoeften hebben met betrekking tot deze thema’s.

Uit het onderzoek blijkt dat niet alleen Egyptische jongeren te weinig toegang hebben tot informatie, ook academici rapporteren de ernstige nood aan onderzoek omtrent de seksuele en reproductieve gezondheid van jongeren in Egypte en de hele Arabische wereld. Taboes en culturele gevoeligheden bemoeilijken het onderzoek waardoor er nauwelijks data voorhanden zijn. Deze scriptie is dan ook het eerste onderzoek naar de manier waarop jongeren in Egypte zich informeren over seks en seksualiteit.

Uit het kwalitatief onderzoek waarin 15 ongetrouwde jongeren uit de Caireense middenklasse werden geïnterviewd in verband met hun individuele ervaringen en ideeën op het gebied van seksuele educatie, blijkt dat jongeren gebruik maken van een waaier aan informatiebronnen.

De respondenten verzamelen vooral informatie via eigen ervaringen en via onpersoonlijke bronnen, hierin spelen pornofilms en het internet een belangrijke rol. Verder maken – in volgorde van belangrijkheid – peers, de school, het gezin en de dienstverlening en gespecialiseerde organisaties de informatiebronnen van jongeren uit.

Ondanks de taboes over voorhuwelijkse seks en het maagdelijkheidideaal dat hoog aangeschreven staat in de Egyptische cultuur, vormen seksuele ervaringen – zowel voor jongens als meisjes – de belangrijkste manier waarop de respondenten informatie verzamelen. Het gaat hier vooral om praktische kennis, jongeren leren hun lichaam en dat van hun partner kennen en ontdekken wat ze leuk vinden op seksueel gebied.

Na ervaringen, vormen de media – televisie, film, boeken, tijdschriften en het internet – de belangrijkste informatiekanalen. Binnen deze bronnen worden pornofilms en vervolgens het internet het meest geraadpleegd. Enkele jongeren, zowel mannen als vrouwen, hadden bij het kijken naar hun eerste pornofilm een ‘aha-moment’, waarbij ze voor het eerst begrepen wat seks is. Hieruit blijkt dat pornofilms, omwille van hun visuele karakter en directheid, een welkome bron van informatie vormen voor de jongeren die binnen het gezin en via de school en vrienden slechts vage en onvolledige informatie over seks ontvingen.

Het internet wordt doelgericht gebruikt. Via zoekmachines zoeken jongeren vooral praktische informatie. Opvallend is dat de meerderheid van de respondenten hierbij niet hun moedertaal gebruikt, maar Engelstalige websites raadpleegt. Ze vinden namelijk geen wetenschappelijke informatie in het Arabisch en vertrouwen de bestaande Arabische blogs en fora niet omdat iedereen er ongecontroleerd informatie kan posten en er vaak onjuistheden worden verspreid.

Leeftijdsgenoten of peers, zoals klasgenoten en vrienden, vormen de eerste persoonlijke bron waarmee jongeren communiceren over relaties en seksualiteit. Alhoewel er sprake is van veelvuldige communicatie waarbij jongeren eerder technisch-biologische informatie uitwisselen, evalueert slechts een kleine minderheid van de respondenten deze informatie als nuttig. Onder vrienden worden namelijk veel leugens en mythes rond seksualiteit verspreid. Dit verandert echter naarmate de respondenten ouder worden. Jongeren delen op oudere leeftijd vooral eigen belevingen en ervaringen op het vlak van seksualiteit en relaties met elkaar, en hebben het minder over de technische en biologische aspecten van seks.

Toen ze zo’n 13 à 14 jaar oud waren, kregen alle 15 respondenten op school een éénmalige biologieles waarin de menselijke voortplanting werd besproken. De rol die het onderwijs speelt in de seksuele vorming van Egyptische jongeren is echter zeer beperkt. Terwijl één derde van de respondenten de seksuele vorming op school nuttig vond, is de meerderheid ontevreden over de rol die de school speelt.

Als voorlaatste van de 6 informatiebronnen, vernoemen Egyptische jongeren het gezin. De meeste respondenten praten zelden of nooit met hun ouders over voortplanting, seksualiteit of relaties. Broers en zussen vormen dan wel weer een aanspreekpunt binnen het gezin. Meisjes ontvangen thuis opvallend meer informatie dan jongens.

De dienstverlening en professionele organisaties – de apotheker, arts, ngo’s en hotlijnen – vormen de minst geraadpleegde en minst nuttig bevonden informatiebronnen van de respondenten.

De meerderheid van de jongeren geeft aan ‘alles te weten wat ze willen weten’ omtrent seks en seksualiteit. Ze hebben met andere woorden, geen informatiebehoeften. Wel hebben de respondenten een aantal wensen. De grootste wens die leeft onder de jongeren is die naar een algemene mentaliteitswijziging waarbij er met veel meer openheid over lichaamsveranderingen, seksualiteit en gerelateerde thema’s kan worden gecommuniceerd. Enkele respondenten stellen vast dat niet alleen kinderen en jongeren, maar ook volwassenen nood hebben aan seksuele vorming. De ouders en leraren die instaan voor de seksuele educatie van de Egyptische jeugd, zijn waarschijnlijk zelf nooit voldoende geïnformeerd geweest. Wil men de seksuele educatie in Egypte verbeteren, dan moet het probleem dus bij de opvoeders aangepakt worden, zodat zij in staat zijn om kinderen en jongeren op een degelijke manier te informeren en hun vragen niet langer te beantwoorden met: “Als je groot bent, zul je het weten…”

[1] Hat‘araf lammā tikbar, populair Egyptisch gezegde.