actiegroepen voor mensen zonder wettig verblijf. Een verkennend onderzoek naar actiegroepen die strijden tegen uitwijzingen van mensen zonder wettig verblijf in Vlaanderen.

De eindverhandeling rond actiegroepen die zich inzetten voor mensen zonder wettig verblijf kwam tot stand op vraag van Vluchtelingenwerk Vlaanderen. Deze organisatie zet zich in voor de belangen van vluchtelingen en asielzoekers. Ze wil een ruim publiek bewust maken van de situatie van vluchtelingen en biedt ondersteuning aan al wie vluchtelingen bijstaat.

Vluchtelingenwerk Vlaanderen merkte op dat er regelmatig berichten verschijnen in de pers over actiegroepen die protesteren wanneer mensen zonder wettig verblijf uit ons land worden gewezen. Bij deze berichten had Vluchtelingenwerk Vlaanderen allerlei vragen zoals: wie zijn de mensen die actie voeren? Bestaan er onderlinge contacten tussen de actiegroepen? Hebben de actievoerders kennis over de asielprocedure? Kennen de actiegroepen een lang bestaan? Etc.

Om op al deze vragen een antwoord te krijgen, diende Vluchtelingenwerk een aanvraag in bij de Wetenschapswinkel van de Vrije Universiteit Brussel. Het onderzoek werd uitgevoerd door mezelf, in samenwerking met Prof. Dr. Fred Louckx, Vluchtelingenwerk Vlaanderen en de Wetenschapswinkel.

De eindverhandeling bestaat uit een uitgebreide literatuurstudie en een empirisch onderzoeksluik. Voor het onderzoek hebben we een schriftelijke vragenlijst voorgelegd aan 35 actiegroepen die we hebben opgespoord op basis van krantenartikelen uit het Laatste Nieuws en het Nieuwsblad.

Leidraad doorheen het onderzoek zijn vijf onderzoeksvragen waar we een antwoord op hebben gezocht.

Ten eerste zijn we op zoek gegaan naar het profiel van mensen die actie voeren voor mensen zonder wettig verblijf. We stellen vast dat actievoerders voornamelijk uit de middenklasse komen. Vrienden van mensen zonder wettig verblijf en scholen zijn vaak de initiatiefnemers van acties. De mensen die zich inzetten voor mensen zonder wettig verblijf protesteren over het algemeen niet opvallend vaak of zijn niet verbonden aan een specifieke vereniging.

Ten tweede bekeken we de doelen van actiegroepen. Uit ons onderzoek blijkt dat de meeste actiegroepen strijden voor een verblijfsvergunning voor één welbepaald gezin of persoon zonder wettig verblijf. Toch merken we op dat actiegroepen ook bredere doelen nastreven zoals het bereiken van meer aandacht voor de situatie van mensen zonder wettig verblijf, het waarborgen van onderwijs en het streven naar een beter asielbeleid. Actiegroepen zoeken de media op om het begrip van de publieke opinie voor mensen zonder wettig verblijf te verhogen.

Ten derde brachten we de motivatie van actievoerders in kaart. Mensen identificeren zich met anderen die zich inzetten voor de strijd. Het gevoel van verbondenheid en gedeelde opvattingen zorgen ervoor dat mensen bereid zijn zich in te zetten voor een groep. Groepsgebaseerde woede en ideologie zorgen er eveneens voor dat mensen gemotiveerd zijn om actie te voeren voor anderen. Mensen zijn verontwaardigd over de situatie van mensen zonder wettig verblijf en ze voelen zich verontrust over het huidige asielbeleid.

Ten vierde stelde we ons de vraag of er onderlinge contacten bestaan tussen actiegroepen. Uit ons onderzoek blijkt dat actiegroepen weinig onderlinge contacten hebben. Ook hier heeft een verenigingsleven een beperkte invloed.

Ten vijfde besluiten we op basis van de resultaten van de vragenlijst dat actiegroepen een losse, informele organisatiestructuur hebben. Actievoerders komen door middel van overleg en op basis van persberichten en eigen ervaringen tot een brede waaier van actievormen. Veel voorkomende acties zijn petities, optochten, contacten met de pers en mobilisatie- of sensibilisatieacties.

Het onderzoek biedt een verkennend beeld over actiegroepen die zich inzetten voor mensen zonder wettig verblijf. Vele vragen blijven echter onbeantwoord. Omdat het onderzoek in een korte tijdspanne werd uitgevoerd, drong een afbakening van de vraagstelling en de doelgroep zich op. Een uitgebreide kwantitatieve studie of een case-studie over actiegroepen die zich inzetten voor mensen zonder wettig verblijf zou antwoorden kunnen bieden op vragen die nu nog onbeantwoord blijven.

Toch kunnen we Vluchtelingenwerk Vlaanderen adviseren om informatie, vormingen, publicaties en helpdesks aan te bieden op maat van de mensen die zich inzetten voor mensen zonder wettig verblijf. Hierbij moet de organisatie rekening houden met de losse, informele structuur van de actiegroepen. De groepsdynamiek van actiegroepen mag daarbij niet uit het oog worden verloren. Informatiecampagnes specifiek gericht naar scholen en samenwerkingsverbanden met scholen kunnen eveneens een grote meerwaarde bieden voor de organisatie.