Het dagelijks toilet, een job voor verpleegkundigen?

'Het dagelijks toilet, een job voor verpleegkundigen?’

Als student verpleegkunde, 2e jaar bachelor, nam ik in februari 2006 deel aan een studiereis naar Toledo (Spanje), waar wij ontvangen werden door een leerkracht verpleegkunde van de Universidad de Castilla la Mancha. Eén van onze activiteiten was een bezoek aan een kliniek voor paraplegiepatiënten. Gesprekken met verpleegkundigen en studenten, alsook de informatie die wij kregen van de hoofdverpleegkundigen, maakten al snel duidelijk dat wij veel gelijkenissen vonden met wat wij in België als taakomschrijving kennen en wat ik ook kon ondervinden tijdens mijn stages als zijnde “de job van de verpleegkundige”. Eén voor mij opvallend verschil, was het dagelijks toilet dat in de meeste gevallen werd uitgevoerd door verzorgenden of familie van de patiënt. Dit verbaasde mij erg, daar er in mijn opleiding toch veel aandacht wordt besteed aan deze zorg en tijdens mijn stages het dagelijks toilet toch één van de meest uitgevoerde zorgen betreft die je, zeker als student, uitvoert.

Daar dit gegeven erg mijn aandacht trok, heb ik ook in onze ziekenhuizen met meer aandacht gekeken wie er nu vooral betrokken is bij de hygiënische zorgen van de patiënten en dan in eerste instantie het dagelijks toilet.

Vrij snel werd het mij duidelijk dat ook hier in Vlaanderen in de algemene ziekenhuizen het dikwijls verzorgenden, verpleeghulpen en verpleegkundigen met een A2 opleiding zijn, die instaan voor het dagelijks toilet.

Mijn bedenking en wat ik dan ook in dit eindwerk heb getracht te achterhalen, is dan ook:

Zal de verpleegkundige met bachelor opleiding het dagelijks toilet uit handen geven?

Ik heb getracht aan de hand van een synthese van de belangrijkste aspecten die bij een dagelijks toilet aan bod komen, mijn eigen ervaringen tijdens mijn opleiding, een bevraging van een honderdtal mensen uit mijn omgeving, ondersteund door enkele wetenschappelijke artikels, tot een conclusie te komen die een idee geeft over de huidige situatie, wat betreft het uitvoeren van het dagelijks toilet in een algemeen ziekenhuis.

De taak van verpleegkundigen wordt vaak onderschat. Als men denkt aan een verpleegster, denkt men onmiddelijk aan medicatie geven en ‘spuitjes geven’. Er wordt enkel gekeken naar de medische aspecten van onze taak, terwijl er zoveel meer bij komt kijken. Ook in de sector zelf, wordt er nog weinig aandacht besteedt aan bepaalde essentiële taken die deel uitmaken van onze job, zoals onder andere het wassen van patiënten. Daarom niet enkel omdat er nog weinig interesse is voor deze dingen, maar ook en vooral door de enorme tijds- en werkdruk. Men heeft minder voldoening in het werk dat men uitvoert.

In mijn eindwerk wil ik laten zien dat dit deel van onze job niet zomaar in de vergeetpot mag gestoken worden en terug wat meer aandacht verdient. Ik heb dan ook een ranking gemaakt van patiëntensituaties die laat zien dat er meer tijd kan besteedt worden aan de patiënt zelf, want uiteindelijk is het moment waarop de patiënten gewassen worden door de verpleegkundigen of met hulp van een verpleegkundige een zeer belangrijk contactmoment voor beide. Als verpleegkundige leert men op die momenten de patiënt beter kennen en heeft men zicht op psychische en fysische observatiepunten die belangrijk zijn bij de uitvoering van onze job.

Ik heb onderzoek gevoerd naar deze verschillende aspecten tijdens mijn verblijf via een Erasmus-project in Spanje. Waarom is mijn interesse hiernaar uitgegaan? Omdat ik als voormalig studente-verpleegkunde door praktijkervaringen ook in aanraking kwam met de werkdruk en ook een minder gevoel van voldoening had. Ik heb mijn onderzoek dan ook in Spanje verdergezet omdat men daar op een heel andere manier te werk gaat in de ziekenhuizen. Zo heb ik een vergelijking gemaakt tussen België en Spanje en zo een gelijkaardig  plan proberen op te stellen voor de manier van werken hier in België. Het is niet makkelijk om zo’n ranking te maken, daarom dat ik ook een voorstel heb gedaan naar volgende afstuderende student-verpleegkundigen om mijn eindwerk verder uit te werken, omdat ik het totaalpakket van de patiënt belangrijk vind.

Ik heb ook een enquête gevoerd waarin ik mensen vragen heb gesteld over hoe zij het zelf zouden ervaren om gewassen te worden, want uiteindelijk is de mening van de patiënt toch ook een van de belangrijkste factoren die een rol spelen bij het wassen van patiënten.

Aan de hand van dit onderzoek, heb ik willen laten zien, dat de verpleegkundige taak veel verder gaat dan de stereotypen en heb ik getracht om dit aspect van het beroep terug meer in beeld te brengen.

Gesteund door wat ik via literatuur kon vernemen, door wat ik gedurende mijn opleiding als verpleegkundige tijdens mijn stages kon ervaren, door de gesprekken die ik kon voeren onder de vorm van een bevraging bij 100 mensen, denk ik te hebben duidelijk gemaakt dat “het dagelijks toilet” een erg geïndividualiseerde en patiëntgerichte zorg is. Daarbij zijn niet alleen technische vaardigheden van belang, maar zijn ook inzicht en sociale vaardigheden, attitude en “know how” zeker niet te onderschatten competenties die van de zorgverlener worden verlangd.

Mijn  zorg is enerzijds dat het dagelijks toilet voor een deel als een dagelijkse routinehandeling met steeds dezelfde procedure wordt beschouwd bij een groot gedeelte van de zorgverleners. Wordt het misschien geen tijd om ook hier een wetenschappelijke onderbouwing te verwezenlijken en af te stappen van de traditie ( wij hebben het altijd op deze manier gedaan ). Ik heb voor zover mogelijk was toch getracht om een beeld te geven van wat er in de huidige situatie in een algemeen ziekenhuis een rol speelt bij de uitvoering van een dagelijks toilet en wat de verwachtingen daarbij zijn. Hier heb ik ook het belang van een dagelijks toilet alsook de rol van de verzorger (tot bachelor verpleegkundige) daarin proberen aan te tonen.

Wat ik heb geleerd en wat ik ook heb trachten te staven, is dat men het “wasgebeuren” zeker niet als een minder essentieel deel van de verpleegkunde mag beschouwen.

In het algemeen ziekenhuis zal het dagelijks toilet er alle belang bij hebben steeds door de verantwoordelijke verpleegkundige ( meestal een bachelor verpleegkundige ) te worden beoordeeld en uitgevoerd of toegewezen aan de voor die situatie voldoende competente zorgverlener.

Laten we zeker de woorden van Florence Nightingale niet vergeten: “het niet wassen van een patiënt, is als een kwalijke inbreuk in het natuurlijke gezondheidsproces en is even nefast als het toedienen van gif”.

Mijn advies naar de toekomst: Laat de bachelor verpleegkunde een goede wetenschappelijke onderbouw uitwerken omtrent het dagelijks toilet in het algemeen ziekenhuis. Voorkom dat het wasgebeuren een marginale plaats gaat innemen in de verpleegkundige praktijkvoering.

Ik denk dat het streven naar een holistische benadering van de patiënt nog niet zo onrealistisch is.