Latino Light !? Stereotypering en hybridisering binnen een populaire Venezolaanse telenovela, made in de USA: Gata Salvaje

Latino Light !?

Het is niet verwonderlijk dat één van de belangrijkste uitingen van Latijns-Amerika’s populaire cultuur, de telenovela, een wel heel vruchtbare voedingsbodem vindt in een samenleving die in velerlei opzichten als extreem valt te bestempelen. Nergens tekenen tegenstellingen als vreugde/verdriet, rijkdom/armoede, lach/traan… zich zo scherp af als in dit continent en nergens liggen ze zo dicht tegen elkaar aan. Het zijn niet toevallig net die grote emoties die zo kenmerkend zijn voor deze Spaanstalige variant van de soap opera. Voor of tegen, telenovelas laten niemand onberoerd en maken deel uit van de dagelijkse routine van miljoenen Latino’s.

Dit onderzoek richt zich op een begrip als stereotypering dat we binnen deze novela aan de hand van vijf onderzoeksvragen nagaan. Door een afdoend antwoord op deze onderzoeksvragen proberen te formuleren kunnen we ons dan weer buigen over andere vragen die zich opdringen in het licht van een wereld die steeds globaler wordt en waarin grenzen meer en meer vervagen. Via een inhoudsanalyse hebben we zo duidelijk mogelijke antwoorden proberen te vinden op al deze vragen.

Wanneer telenovelas vanuit de thematische invalshoek worden bekeken, worden de belangrijkste telenovela markten vaak veralgemenend in twee kampen opgedeeld. In landen als Venezuela en Mexico worden doorgaans novelas geproduceerd die een allesoverheersende klemtoon leggen op het drama en de romantiek binnen het verhaal.

De reeds aangehaalde onderzoeksvragen zijn:

1. Ondergaan de hoofdpersonages een karakter evolutie doorheen het verhaal of niet? Zijn de vier archetypische grondpersonages van het melodrama van de partij of niet als dusdanig?

2. Komt het grondthema van de verwaarlozing van een identiteit of de strijd om identiteit regelmatig aan bod en hoe uit zich dat?

3. Welke typische Latijns-Amerikaanse waarden en normen komen naar voren en welke problemen eigen aan hun maatschappij worden er aangekaart?

4. Hoe komen bepaalde dichotomieën eigen aan het genre zoals: urbaan/ruraal, rijk/arm, man/vrouw…tot uiting?

5. Is er sprake van een zgn.hybridisering tussen traditionele(re) Latijns-Amerikaanse elementen en een zgn. “Pan-Latino”cultuur die een soort mix is van algemene gestroomlijnde Latino elementen (Latino Light!) en elementen uit de overheersende Angelsaksische (Lees: VS-) cultuur.

We hebben geprobeerd aan de hand van een inhoudsanalyse van zes verschillende episodes van Gata Salvaje een afdoend antwoord te formuleren op al deze vragen. Het gaat hierbij om twee episodes in het begin, twee episodes in het midden en twee episodes aan het einde van de serie. Op die manier werpen we een duidelijke blik op de verhaallijn en de personages doorheen de tijd en kunnen we ons een vrij representatief beeld van het geheel vormen. Elke scène van de bewuste episode werd afzonderlijk geanalyseerd op basis van negen verschillende criteria.

De meeste hoofdpersonages zijn afgeronde personages gebleken die in de loop van het verhaal niet fundamenteel van karakter veranderd zijn. Toch is er één belangrijke uitzondering op die regel. Het personage van hoofdrolspeelster Rosaura heeft doorheen de plot wel degelijk ingrijpende evoluties ondergaan. Rosaura beantwoordt dus niet helemaal aan die ongenuanceerde en al te éénzijdige personages waar de Telenovela Rosa een patent lijkt op te hebben. Ook de persoonlijkheden van enkele andere hoofd- en nevenpersonages zijn naar het einde toe ingrijpend gewijzigd. De vier melodramatische grondpersonages zijn duidelijk in de serie geïntegreerd, zij het aangepast aan de geplogenheden van de hedendaagse samenleving.

De verwaarlozing van een identiteit is een grondthema dat voortdurend in verschillende verhaallijnen en plotontwikkelingen tot uiting komt. Het merendeel van de personages heeft het moeilijk om zich als individu staande te houden in een wereld vol intriges en onrechtvaardigheid. Verschillende personages worstelen met hun identiteit en hun gedrag wijst vaak op een innerlijke ontevredenheid die hier een gevolg van is. 

Zoals in alle traditionele telenovelas  spinnen de talloze conflicten, intriges en verwikkelingen in de plot zich rond primaire gevoelens. Die typische, clichématige problematiek wordt in deze novela echter regelmatig aangevuld met een dieperliggende, meer realistische problematiek op het metafysische niveau. Hedendaagse maatschappelijke problemen, waarden en normen die leven onder de Latijns-Amerikaanse samenleving en meer bepaald onder de Latino gemeenschap in de VS, worden in de verhaallijnen en de lotgevallen van de personages verweven. Dit is atypisch voor de Telenovela Rosa die dergelijke real life problems liever uit de weg gaat dan haar publiek er mee te confronteren.

De klassieke polarisaties die aan de basis liggen van de telenovela komen doorheen de verhaalafwikkeling voortdurend terug. Wij hebben ons geconcentreerd op enkele belangrijke, de dichotomieën urbaan/ruraal en arm/rijk. Deze uiten zich vooral in criteria zoals locatie en dialoog. Het klassenverschil is een vaste rode draad in veel zo niet alle telenovelas en Gata Salvaje is daarop geen uitzondering.

Het feit dat Gata Salvaje een Venezolaanse productie (met een grote Mexicaanse inbreng) is die in Florida is geproduceerd, heeft zo haar stempel gedrukt op de mix van allerhande Latijns-Amerikaanse elementen die meebepalend is voor het karakter en de sfeer die deze novela uitademt. Wij hebben in ons onderzoek een opdeling gemaakt tussen Traditionele Latino elementen aan de ene kant en Pan-Latino elementen aan de andere kant. Het was niet altijd even makkelijk dit onderscheid haarscherp af te bakenen. De elementen uit de mise-en-scène of de dialogering die wij als traditioneel hebben aangeduid, slaan bijna uitsluitend op elementen die sterk verbonden zijn met twee landen nl. Mexico en Venezuela. Vaak gaat het hierbij om accentverschillen en zeer landgebonden uitspraken en uitdrukkingen. Andere traditionele elementen hebben te maken met gewoonten, gebruiken en gedragingen die door andere Latijns-Amerikanen geassocieerd worden met één welbepaald land uit de regio. Tenslotte zijn er nog objecten in de mise-en-scène of in het script aangehaalde nationale fenomenen die de revue passeren. Op die manier blijven afzonderlijke naties hun stempel drukken op een sterk internationaal gerichte productie als Gata Salvaje. Hiertegenover staat de invloed die Miami, als smeltkroes van verschillende Latijns-Amerikaanse volkeren en tradities aan de ene zijde en de Angelsaksische VS cultuur aan de andere zijde, op deze novela uitoefent. Deze cross-breeding tussen traditionelere, authentiekere elementen en verwesterde universelere Latino elementen is in deze serie zeker aan de orde. Het identiteitsbegrip wordt hierdoor geherdefinieerd en minder natiegebonden.

Dit proces van hybridisering waardoor er een soort mengvorm ontstaat kan eigenlijk worden doorgetrokken naar deze telenovela in haar geheel. Gata Salvaje bezit onmiskenbaar de hoofdkenmerken van de Telenovela Rosa. De producers van dit liefdesverhaal laten het echter niet na gevoelige thema’s en pijnpunten uit de dagelijkse Latijns-Amerikaanse realiteit aan de oppervlakte te brengen door ze in de verschillende verhaallijnen te verwerken. Hierdoor wordt deze Telenovela Rosa aangevuld met een kenmerk dat eigen is aan de Telenovela de Ruptura en krijgt het verhaal een realistischere inslag die nauwer aansluit bij de leefwereld van miljoenen Latinos, zowel in Latijns-Amerika als in de VS. Op die manier is Gata Salvaje, ondanks haar traditioneel melodramatische karakter, een synthese van verschillende novelagenres geworden. Grenzen vervagen…ook in “Telenovelalandia”.

LEMOGODEUC (J.) & SAGUIER (R.B.). Op.Cit. pp.352-353.

ACOSTA-ALZURU (C.). Op.Cit. p.271.