Klantvriendelijke internering?!

Nu en dan krijgt de problematiek van de internering media-aandacht, vaak gaat dit samen met mediatieke gebeurtenissen zoals het assisenproces tegen Kim de Gelder of de euthanasieaanvraag van de geïnterneerde Frank VDB. Op 1 oktober 2016 werd de nieuwe interneringswet van kracht die als bedoeling heeft de juridische situatie van geïnterneerden te verbeteren. In haar masterproef Criminologische wetenschappen onderzocht studente Gloria Jacquet hoe men vanuit de juridische wereld de interneringsmaatregel klantvriendelijk kan uitvoeren. Internering is de beveiligingsmaatregel die psychisch zieke mensen die een misdrijf plegen en ontoerekeningsvatbaar zijn, opgelegd krijgen.

Klantvriendelijke internering: een noodzaak

Op het eerste zicht lijkt het vreemd om een managementbegrip als klantvriendelijkheid te linken aan de internering. In het eerste deel van de masterproef werd de uitvoering van de internering, door de Commissies tot bescherming van de maatschappij (CBM’s) op klantvriendelijkheidsgehalte doorgelicht. Het zijn deze CBM’s die de beslissing van de rechter tot internering in de praktijk uitvoeren. In dit eindwerk werd de focus gelegd op de CBM Gent. Gloria Jacquet: “Ik koos voor de CBM Gent omdat ik daar reeds stage heb gelopen en omdat de werking van iedere CBM dermate verschillend is dat men niet op basis van de werking van één CBM uitspraken kan doen van alle CBM’s in België. Tijdens mijn stage in 2015 zette ik enkele projecten op om de CBM Gent klantvriendelijker te maken, het meest succesvolle project is dat waarbij ik de uitnodigingen voor de CBM-zitting gericht aan de geïnterneerden, herschreef in een duidelijker taalgebruik. Op die manier kunnen geïnterneerden beter begrijpen waarover het gaat.”

Het tweede deel van de masterproef lichtte de nieuwe interneringswet van 2014, die op 1 oktober van kracht werd, door op klantvriendelijkheid. In deze nieuwe wet worden de CBM’s vervangen door echte rechtbanken, de Kamers voor de bescherming van de maatschappij (KBM). Geïnterneerden krijgen in deze wet meer rechten en mogelijkheden om te voorkomen dat ze in de vergeetput belanden. Tot slot onderzocht de studente, in het derde deel, hoe de overgang van oude CBM’s naar nieuwe wet KBM’s praktisch gezien zo kwaliteitsvol mogelijk kon worden georganiseerd zodat de dienstverlening voor de geïnterneerden vlot bleef verlopen.

Klantvriendelijkheid is een cruciaal aandachtspunt omdat het hier om psychisch en vaak ook financieel kwetsbare mensen gaat. Ook zorgt aandacht voor klantvriendelijkheid ervoor dat de CBM’s en KBM’s meer legitimiteit krijgen en dat zo het vertrouwen in justitie stijgt. “Klantvriendelijkheid heeft niets te maken met een “u vraagt wij draaien mentaliteit” waarbij de wensen van geïnterneerden, advocaten en slachtoffers klakkeloos ingewilligd worden. Je kan bijvoorbeeld als CBM of KBM niet beslissen om een geïnterneerde vrij op proef te stellen als deze nog een te groot gevaar is voor de maatschappij, zelfs al zou de geïnterneerde zelf dit heel graag willen. Klantvriendelijk handelen betekent; de mensen correcte en verstaanbare informatie geven, hen op zitting hun verhaal laten doen, begripvol en vriendelijk zijn, snel reageren op een hulpvraag en een oplossing zoeken en, uiteraard, als organisatie goed functioneren.” stelt Gloria Jacquet.

Uit deze masterproef komt sterk naar voor dat aandacht voor klantvriendelijkheid cruciaal is en dat er binnen de CBM Gent reeds een cultuur van klantvriendelijkheid aanwezig is. Toch is er altijd nog werk aan klantvriendelijkheid en blijft het een punt dat steeds te verbeteren valt. “Simpele, goedkope projecten zoals het herschrijven van documenten en infofolders verspreiden, kunnen in de praktijk al heel wat betekenen. Bij het opzetten van deze projecten merkte ik dat ik op de steun van heel wat enthousiaste mensen kon rekenen, ook dit is belangrijk.” aldus Gloria Jacquet.

Nieuw is niet altijd beter

De nieuwe interneringswet in zijn geheel is niet klantvriendelijker of klantonvriendelijker dan de oude wet, maar is eerder een verhaal van sterktes en zwaktes. Groot voordeel is dat geïnterneerden nu meer rechten krijgen; ze kunnen beslissingen vragen binnen een bepaalde termijn, krijgen dossierinzage en recht op zorg. Ook het slachtoffer krijgt meer informatie over het verloop van de internering en mag zijn stem laten horen. De nadelen van deze wet zijn dan weer de logge procedures en de keuze om een rechtbank over deze interneringsdossiers te laten beslissen. Gloria Jacquet: “Deze KBM zal meer gebonden zijn aan strikte procedures, men zal nu bijvoorbeeld schriftelijk moeten vragen om te verschijnen terwijl er bij de CBM Gent op deze regel al eens een uitzondering werd gemaakt voor mensen die analfabeet zijn. Vroeger belden geïnterneerden of hun familieleden naar het CBM-secretariaat om informatie te vragen maar ook gewoon om eens hun verhaal te kunnen vertellen. Op dat moment waren de secretarissen vaak meer maatschappelijk werker. Dit gaat bij de KBM niet meer kunnen omdat men meer afstand moet houden tegenover alle partijen. Een KBM is een rechtbank en moet dus onpartijdig zijn. De zorgende houding zal er dus wat meer bij inschieten, dit was een grote bekommernis die ik hoorde tijdens mijn interviews met mensen uit het werkveld.” Ook zal de internering nu enkel voor ernstige feiten kunnen worden uitgesproken, dit is positief maar kan er ook voor zorgen dat sommige mensen niet meer de nodige gespecialiseerde zorg krijgen omdat geïnterneerd zijn een voorwaarde is om toegelaten te worden tot bepaalde zorgtrajecten.

Voor wat betreft het overgangsproces van CBM naar KBM is er heel veel goodwill bij alle actoren aanwezig, maar er werd vastgesteld dat er vaak onvoldoende ondersteuning was bij deze overgang. Gloria Jacquet: “Het klassieke punt van voldoende mensen en middelen blijft ook bij dit overgangsproces cruciaal, zeker op ICT- en administratief vlak, met goede wil alleen komt men er niet. Zo niet betaalt alweer de geïnterneerde de rekening….”

Infofolder voor geïnterneerden

In de nasleep van deze masterproef wordt momenteel een informatieve folder ontwikkeld die de nieuwe interneringswet van 2014 op begrijpelijk wijze uitlegt aan geïnterneerde mensen. Gloria Jacquet: “Het idee ontstond in mijn masterproef en wil tegemoet komen aan de onrust over deze nieuwe wet die nu heerst onder geïnterneerden. Het project kan rekenen op de medewerking van heel wat mensen en organisaties uit het werkveld. Op die manier blijven we samen bouwen aan klantvriendelijke internering, nu en in de toekomst.”