Chemotherapie op de sofa
Verzorgd kunnen worden in de vertrouwde omgeving blijft voor veel mensen een meerwaarde. Kankerpatiënten die, indien hun gezondheid het toelaat, hun chemotherapie thuis kunnen laten doorgaan, ervaren daardoor minder stress en meer comfort. Minder hospitalisatiedagen betekent ook een fikse besparing voor de gezondheidszorg. Maar chemotherapie toedienen vraagt kennis van zaken en is niet altijd zonder gevaren, voor de patiënt of voor de verpleegkundige. In het ziekenhuis zijn alle middelen voorhanden om het medisch afval weg te gooien en zijn de verpleegkundigen op de dienst oncologie voldoende opgeleid, dankzij een verplichte opleiding. Thuisverpleegkundigen mogen in België deze handelingen echter uitvoeren ongeacht hun opleidingsgraad en zonder bijkomende opleiding. En dat brengt problemen met zich mee in de praktijk.
“Bijna 7 op de 8 thuisverplegers wisten niet hoe ze het chemopompje veilig moesten afkoppelen en opbergen”
Weinig kennis
Bij chemotherapie wordt het product Fluorouracil intraveneus toegediend. Het heeft als taak de kankercellen te vernietigen. Het product wordt toegediend via een een draagbaar pompje dat met een katheter in de ader van de patiënt wordt ingebracht. Bij thuisverzorging is het de bedoeling dat de thuisverpleegkundige het pompje afkoppelt en het daarna dubbel verpakt. De patiënt moet daarna het pakje afgeven bij het eerstvolgende ziekenhuisbezoek. De naald moet door de thuisverpleegkundige in een naaldcontainer worden gegooid. Dat is de geijkte procedure. “In de praktijk blijkt een groot deel van de thuisverpleegkundigen echter ernstige fouten te maken tijdens dit proces, grotendeels omdat ze niet over voldoende kennis beschikken,” zegt promotor Caroline Hauquier. Uit de anonieme enquête die Cloes, Kinders en Offermans afnamen bij 71 zelfstandig thuisverpleegkundigen bleek namelijk dat slechts 14% op alle handelingen de correcte methode toepaste. Maar liefst 86% van hen wist niet hoe ze op een correcte manier het pompje moesten afkoppelen en veilig moesten opbergen.
“We willen geen beschuldigende vinger uitsteken naar thuisverplegers, maar ons onderzoek bewijst dat er nood is aan extra opleiding en betere opvolging”
Onderzoekster Caroline Hauquier
Losse eindjes en naalden
In een tweede fase van het onderzoek gingen de studenten de chemopompjes zélf controleren in een aantal ziekenhuizen in Limburg. Uit de controle van 78 pompjes stelden ze vast dat er zeer ernstige fouten gemaakt werden, die schadelijk zijn voor de gezondheid van de patiënt, thuisverpleegkundige én die van de verpleegkundige in het ziekenhuis, die de pompjes in ontvangst neemt. Zo zat in veel gevallen de afgekoppelde chemopomp niet in een afgesloten zak, of was de leiding doorgeknipt. Soms zat de naald los in het zakje of stak ze door het plastic heen. Allemaal fouten die op lange termijn ernstige gevolgen kunnen hebben.
Online leren
Dankzij de enquête en het onderzoek van de pompjes konden de studenten vaststellen op welk vlak de problemen zich precies voordoen. Op basis daarvan ontwikkelden ze een e-learningpakket met filmpjes waarin de procedure voor thuisverpleging en de opvolging van de chemotherapie stap voor stap wordt uitgelegd. De korte versie toont hoe je het pompje correct afkoppelt en hoe je op een veilige manier het afval verwijdert. De uitgebreide versie behandelt de chemo en zijn gevaren, het pompje, en wat je moet doen met het besmet afval.
De filmpjes lieten ze vervolgens zien aan de verpleegkundigen die hadden meegewerkt aan de enquête. De bevraging die daarna werd gedaan toonde een daadwerkelijke verbetering van de kennis.
Nood aan regularisering
“Dit onderzoek pleit voor meer supervisie en opleiding voor zelfstandig thuisverpleegkundigen,” zegt Hauquier. “Een van de grote frustraties bij verpleegkundig personeel in het ziekenhuis is namelijk dat zij verplicht zijn opleidingen te volgen, maar dat die regels niet gelden voor zelfstandig thuisverpleegkundigen. Er is een grote nood vanuit het werkveld aan regularisering voor thuisverpleegkundigen. We willen onder geen beding een beschuldigende vinger uitsteken naar onze collega’s, maar hebben bewijzen verzameld om betere maatregelen te kunnen treffen in de toekomst.”
Een artikel over deze scriptie verscheen ook in Het Belang van Limburg
Promotor: Caroline Hauqieur
