Mindfulness-based Eating Awareness Training bij verstoord eetgedrag en obesitas. Thesisonderzoek naar de invloed van Mindfulness op eetgedrag bij obese mensen.

Mindful eten (s)maakt licht

Minder eten en meer bewegen, zo val je af. Simpel, toch? Maar iedereen die ooit een poging tot evenwichtig eten of vermageren deed weet dat er tussen theorie en praktijk een diepe kloof gaapt. Aan kennis over gezonde voeding nochtans geen gebrek. In deze informatiemaatschappij verkopen boeken met gezonde recepten als zoete broodjes. En toch, ondanks al de kennis is de Belg nog nooit zo dik geweest als nu. Ondertussen valt één op tien Belgen in de categorie obesitas, met alle gezondheidsnadelen als gevolg. Ligt dat dan aan gebrek aan wilskracht? Eten is meer dan voedsel consumeren. Het is een complexe activiteit die beïnvloed wordt door gewoontepatronen, emoties, gedachten en zoveel meer. Daarom kan het falen van een dieet niet enkel toegeschreven worden aan gebrek aan wilskracht. Spijtig genoeg is het een diepgeworteld stigma dat obesen vaak opgeplakt krijgen. Onnodig zo blijkt uit vele wetenschappelijke studies. Het menselijk lichaam is nu eenmaal biologisch geconditioneerd om zoveel mogelijk energie uit voedsel op te slaan voor tijden van schaarste. Die er weliswaar (gelukkig) niet aankomen. Als je dan ook nog eens de aanleg hebt om snel bij te komen, levert je fantastisch energiesparend mechanisme uit de prehistorie je nu allesbehalve voordelen op. Miljoenen jaren van biologische evolutie en instinct drijven de mens nu eenmaal om zo vaak en zo snel mogelijk te eten wanneer er voedsel voorhanden is. Het is duidelijk dat veel mensen in de huidige westerse maatschappij een normaal gewicht (BMI < 25) niet natuurlijk kunnen behouden zonder bewust en aandachtig te zijn van hun eigen eetgedrag. Helaas tonen de klassieke voedingsinterventies erg teleurstellende lange termijn resultaten. Van iedereen die zich de inspanning heeft getroost om de cijfers op de weegschaal naar beneden te krijgen, blijft slechts maximaal één op vijf personen na drie jaar op zijn nieuwe gewicht. Weten hoe men gewicht verliest en kennis van gezonde voeding is duidelijk onvoldoende om verstoorde eetgewoontes effectief te veranderen. De noodzaak drong zich dus op om te zoeken naar andere of aanvullende behandelingswijzen.Als baby is het leven eenvoudig. Zij eten wanneer ze honger hebben en stoppen wanneer ze voldaan zijn. Maar al snel is ons lichaam niet meer de enige prikkel die ons tot eten aanzet. Sprekende voorbeelden zijn onder andereuit gewoonte blijven eten tot het bord leeg is of automatisch reageren op reclameboodschappen. Een andere aanleiding om te eten kan ook uit emotionele hoek komen. We kiezen dat koekje omdat het er niet alleen lekker uitziet, maar ook omdat we een beloning verdienen of zoete troost zoeken. Vaak is eten een onbewuste activiteit waarbij onderschat wordt hoeveel gedachten –en emotionele drijfveren ons aanzetten tot het consumeren van voedsel.Het is bij dit onbewuste proces dat een mindfulness gebaseerde voedingsinterventie een hulpmiddel kan zijn. Mindfulness is een vorm van aandachtig zijn bij wat, hoeveel en hoe je eet. Door dagelijks ‘mindful’ of opmerkzaam te zijn, krijgt men duidelijker inzicht in de eigen ondermijnende eetpatronen en wat de oorzaak ervan is. Als gevolg kunnen meer evenwichtige voedselkeuzes worden gemaakt en controle over het verstoorde eetgedrag worden bereikt zoals daling van eetbuien. In het kader van de bacheloropleiding voedingsleer werd een mindfulness gebaseerd voedingsprogramma ontwikkeld, specifiek voor mensen met obesitas. Het grote verschil met andere gezondheidsprogramma’s of diëten is dat er geen voedingsrichtlijnen worden gegeven. Met andere woorden, de deelnemers worden niet aangemoedigd om calorieën te tellen of om een streefgewicht te bereiken. De training heeft dan ook niet tot doel om van de chocolade af te blijven. Mindfulness is veeleer een techniek om alles wat je eet met alle zintuigen te leren degusteren. Vergelijkbaar met een wijnliefhebber die een nieuwe wijn proeft. Mindful eten werkt met andere woorden verhelderend, bepaalde vastgeroeste mechanismen worden door observatie blootgelegd. Tijdens de training leren de deelnemers vaardigheden om hun neiging tot eten bij bijvoorbeeld stress of verveling op te merken. Door aandachtig te zijn voor hun verzadigingspunt, zullen ze sneller stoppen met eten en voldoening vinden in kleinere portiegroottes. Mindful Eating, zoals de training in de pilootstudie werd genoemd, kan ook een meerwaarde zijn bij klassieke voedingsinterventies en het patroon van jojo-diëten doorbreken. Wie worstelt met zijn gewicht of oude voedingsgewoonten probeert te wijzigen, kan vaak onnodig streng zijn voor zichzelf. Mindfulness helpt om een houding van acceptatie en niet-oordelen te cultiveren om zo de hindernissen tijdens het veranderingsproces te overwinnen. In plaats van verwijten of schuldgevoelens bij herval, pleit mindfulness voor meer mildheid en acceptatie van jezelf. Zoals S.R. Bishop beschrijft : ”In a state of mindfulness, thoughts and feelings are observed as events in the mind, without over-identifying with them and without reacting to them in an automatic and habitual pattern of reactivity.”(1) Iemand die milder is voor zichzelf, zal minder de neiging hebben om zwart/wit te denken en bijgevolg volledig op te geven bij herval in het oude voedingspatroon. Bovendien doet een positiever zelfbeeld de motivatie om te vermageren verschuiven van uiterlijke redenen naar meer gezondheidsmotieven. Uit de pilootstudie blijkt dat -net omdat de deelnemers zich bewust zijn wat er gebeurt op lichamelijk, emotioneel en cognitief vlak- zij zonder enige vorm van beperking, gewicht hebben verloren en meer evenwichtig gingen eten. Zelfs na 6 maanden follow-up blijven de principes van de Mindful Eating training nazinderen…Caroline Baerten (1)Bishop,S.R., Lau,M., Shapiro,S., Carlson,L., Anderson,N.D., Carmody,J., Mindfulness: A proposed operational definition, Clinical Psychology: Science and Practice, 11, 2004, 230-24