Kunst in Oostenrijk. Een Intensive Programme in de klas.

Kunst wordt keitof



Het blijft een hardnekkig cliché: kunst, en dan vooral kunstbeleving, is een elitair gebeuren

waarbij mensen van middelbare leeftijd op een zondagnamiddag naar een schilderij staan te

turen. Een compleet foute perceptie, want als je al van in de kleuterklas kinderen vertrouwd

maakt met kunst, verlaag je niet alleen de drempel voor latere contacten met kunst, je zet

mensen aan tot reflectie, samenwerking en wederzijds begrip. Kan kunst de wereld redden?



Greet van Gasse studeerde in juni van dit jaar af als kleuterleerkracht aan de Hogeschool

Antwerpen en weet er alles over. De kersverse kleuterjuf dompelde zich voor haar eindwerk

meer dan een jaar onder in de wereld van kunstbeleving bij kleuters. Haar onderzoek voerde

haar naar workshops en colloquia in Oostenrijk, waar ze de gedane ervaringen en indrukken

mee naar huis nam om ze te kunnen toepassen in de eigen klas.

Alles draait rond interactie: kunst mag in geen geval éénrichtingsverkeer worden, want dan

haken veel mensen af. Dat geldt niet alleen voor kleine kinderen, je ziet net hetzelfde bij

volwassenen.



In juni 2006 kreeg Greet de kans om met enkele van haar medestudenten deel te nemen aan

een internationaal colloquium voor professoren, docenten en studenten in het Oostenrijkse

Graz. De bedoeling van dit colloquium was om rond een centraal thema – de Franse

beeldhouwster Camille Claudel – en met behulp van allerhande workshops mensen uit de hele

Europese Unie samen te brengen en hen te confronteren met hun eigen inzichten, visies en

denkpatronen én met die van anderen. Door de unieke setting en het framework rond Camille

Claudel, merkten de deelnemers al gauw dat ze door samen bezig te zijn met kunst,

kunstbeleving en kunstervaring, de taalbarrières wegvielen. Belgen werkten er samen met

Hongaren, Kroaten, Duitsers, Oostenrijkers en Zweden. Zowel de beïnvloeding van de

omgeving, stad en platteland, als het personage Camille Claudel dat inspiratie aanreikte rond

beeldhouwen, gebruikte materialen en thema’s, stelden de deelnemers in staat om hun ideeën

en vooroordelen over kunst achter zich te laten en individueel zowel als in groep tot nieuwe

inzichten te komen.



Blijft natuurlijk de vraag hoe je deze zaken kunt vertalen naar de leefwereld van de

gemiddelde 3 à 4 – jarige. Aanvankelijk geen eenvoudige opdracht, zo besefte de kleuterjuf –

in – spe. De meeste kleuters vinden het uiteraard wel leuk om met verf en krijtjes te gaan

kliederen, maar het komt er natuurlijk op aan dit speelse niveau te overstijgen, zonder dat de

kleuters afhaken. Het is handig om weten dat je als kleuterleerkracht niet alleen voor deze

uitdaging staat.

Een tweede belangrijk deel van haar studie wijdt Greet aan kunstbeleving buiten de klas. Om

kinderen vertrouwd te maken met kunst, sta je er als kleuterjuf heus niet alleen voor. Alleen al

in Antwerpen zijn er minstens twee belangrijke instellingen die je aardig op weg kunnen

helpen om kleuters te helpen van kunst te gaan genieten. Uiteraard is er het Museum voor

Schone Kunsten (MSK), dat monumentale gebouw op het Antwerpse Zuid, waar

programma’s zijn samengesteld op maat van alle niveaus vanaf de kleuterklas tot de

middelbare school. Kinderen worden er op sleeptouw genomen door een speciale gids, die

rond een bepaald thema (dieren, de zee,…) de kleuters op een uitermate laagdrempelige

manier meeneemt in de wereld van de kunst, waarna ze in een atelier van het MSK zelf aan de

slag kunnen gaan. Uiteraard speelt het narratieve element hier een erg belangrijke rol. Duiding

en kadering zijn essentieel voor jonge kinderen, veel dingen spreken immers absoluut nog niet

‘voor zich’. Kleuters en kinderen hebben veel meer dan volwassenen de gave van de verwondering,

stellen zich opener en meer onbevangen op voor hun omgeving, wat hen mits een goede aanpak tot een uiterst dankbaar publiek maakt.



Een andere belangrijke partner vindt de leerkracht bij ‘Het Paleis’, vooral gekend omwille van

zijn theaterproducties voor jongeren en kinderen (denk aan het recente W@=D@ met Dimtri

Leue en Pieter Embrechts) en hoewel de podiumkunsten het voortouw nemen, stellen ze bij

Het Paleis ook graag de deuren open voor andere vormen van kunst. Zo kunnen kinderen er

zich al acterend, schilderend en boetserend uitleven in de gangen en zalen van het gebouw en

ligt van meet af aan de klemtoon op de eigen fantasie en hoe die uit te beelden. Bij Het Paleis

primeert duidelijk het speelse aspect, al wordt het opvoedende en educatieve luik daar

naadloos ingekapseld.

Klasbezoeken aan Het Paleis of het MSK kunnen zo een perfecte instap zijn om kunst als

thema in de klas aan te snijden, al kunnen ze net zo goed het sluitstuk vormen, de

spreekwoordelijke kers op de taart.



In haar laatste hoofdstuk snijdt Greet wellicht het belangrijkste punt aan: dat van de

maatschappelijke relevantie. De kleuterklas is immers meer en meer een doorsnede van de

maatschappij. In een grootstad als Antwerpen waar Greet doorgaans aan de slag is, is de

kleuterklas een typevoorbeeld van een multiculturele mini – samenleving. Door kunst en

kunstbeleving aan te pakken als een socialisatieproces zet je een eerste stap in de richting van

een beter wederzijds begrip, van onderling respect en bovendien help je de kleuters hun

gevoel voor eigenwaarde te ontwikkelen. Fierheid en trots over het eigen kunstwerkje

koppelen aan respect voor de ander, het is een win - win situatie, een onontbeerlijk tegengif

voor de verzurende en kennelijk alsmaar harder wordende samenleving.