Geloven in kolanoten of geld verdienen met koffiebonen? Beeldvorming bij plattelandsjongeren in Kameroen (Djottin)...

 ‘de toekomst ligt in de handen van de jeugd,’ is een veel gebruikte uitspraak.  87% van de jongeren tussen de 15 en 20 jaar oud groeit op in een ontwikkelingsland. Het merendeel van de toekomst zou eigenlijk in hun handen moeten liggen. Dit statistische gegeven is geen evidentie. Onderzoek naar de leefwereld van jongeren op het platteland in Kameroen kaart aan dat ondermeer een gebrek aan recht op eigen meningsuiting een probleem vormt. “Soms denk ik dat de ouderen uit mijn dorp tegen ontwikkeling zijn.”

Bovenstaande woorden klinken enerzijds ontgoocheld, maar anderzijds ook berustend uit de mond van Prudencia, een 17-jarig meisje uit Djottin, een dorp met naar schatting 12 000 inwoners, in de Engelstalige Noord-Westregio van Kameroen. Prudencia maakt deel uit van een groep van twintig jongeren die uitgebreid werden geïnterviewd. De gesprekken die hieruit voortvloeiden scheppen een beeld over de manier waarop jongeren op het platteland in Kameroen hun lokale leefomgeving en het land waarin ze leven, beleven.

Dat deze twintig jongeren de kans kregen om hun stem te laten horen is belangrijk. In Kameroen is 40,5% van de bevolking 14 jaar of jonger en naar schatting is 23% van de populatie tussen de 14 en 19 jaar oud. UNICEF hamert er al jaren op dat het noodzakelijk is om rekening te houden met de opinies van kinderen en jongeren aangezien hun leven beïnvloed wordt door de  beslissingen van volwassenen. Toch is dit niet overal in de wereld vanzelfsprekend. Jonge mensen uit ontwikkelingslanden groeien vaak op in sterk hiërarchische samenlevingen waarbinnen respect voor ouderen vaak gelijk staat aan volgzaam zijn en niet in discussie treden. In Djottin is dit niet anders.

Prudencia heeft het in eerste instantie dan ook over sabotageacties van dorpsouderen om vooruitgang in Djottin tegen te houden. Volgens haar is het niet eenvoudig om als jongere iets op te bouwen in het dorp. Verschillende anderen konden zich vinden in haar ideeën. “Koffiebonen brengen geld op voor het dorp,” vertelt Patrick een jongen van 21, ”toch willen veel ouderen er geen bijplanten omdat ze de traditionele kolanootbomen willen beschermen, maar dat is toch absurd?”

De reacties van de geïnterviewde jongeren wijzen op een generatiekloof waarbij ze soms het gevoel hebben dat dorpsouderen uit jaloezie moderne ontwikkelingen als elektriciteit en verharde wegen uit het dorp willen bannen. De 20-jarige Christina heeft het over “misbruik maken van tradities”. Toch vonden alle geïnterviewden dat tradities bewaard moesten blijven. Ze waren helemaal geen voorstander van een ‘westerse levensstijl’ pur sang. “Je eigen traditie is bijna zoals een religie. Ik zou het omschrijven als dorpsreligie, het bepaalt wie je bent,” zegt Christina.

De normen en waarden die schuil gaan achter de tradities zijn belangrijk voor de jongeren. Ze bieden een houvast, tonen respect voor de voorouders en bovenal geven ze vorm aan de identiteit van de dorpsbewoners. “Ik kan mij niet inbeelden dat tradities ooit verloren gaan. Ik denk niet dat we moeten vrezen voor de invloed van Westerse gebruiken. Mensen reizen nu eenmaal. Er zijn ook Kameroeners in België en dat wil daarom nog niet zeggen dat België zoals Kameroen wordt,” vertelt de 15-jarige Saraphia. Tradities kunnen en mogen doorheen de tijd best veranderen, een mix tussen het moderne dat het Westen te bieden heeft en het authentieke dat centraal staat binnen het leven in Djottin, lijkt voor veel jongeren ideaal. Ook Donatus, die net 18 is geworden denkt er zo over: “Vroeger werden onze huizen in gras gebouwd, nu worden ze uit cement opgetrokken. Vroeger liepen mensen hier naakt rond, nu dragen ze kleren. Vooruitgang en traditie zijn geen tegenpolen.”

Verschillende jongeren ge­loven dat een attitudeverandering bij ouderen noodzakelijk is om vooruit te komen. “Soms lijkt het alsof iedereen zit te wachten tot de overheid eindelijk iets voor ons zal doen, maar dan kunnen we nog lang wachten,” vertelt de 20-jarige Rose. Volgens Joel een jongen van 17, blijven er twee opties over: “Zelf iets onder­nemen voor het dorp of wegtrek­ken naar de stad.”  De meningen zijn verdeeld. Hier blijven om het dorp uit te bouwen tot een aangename plaats om te leven ondanks het gebrek aan inspraak waarmee jongeren te kampen krijgen, of wegtrekken en zelf alle kansen grijpen om je eigen leven te leiden.

De vraag is of het elders in Kameroen eenvoudiger leven is dan in Djottin. In steden is er weliswaar elektriciteit, een goed gsm-bereik en hebben jongeren meer bewegingsvrijheid, maar er is geen sociaal vangnet en er zijn geen vruchtbare gronden die hongerige magen vullen. Diploma’s helpen je in de Kameroense samenleving niet noodzakelijk vooruit. “Iedereen weet dat het in Kameroen niet gaat om wat je kan, maar om wie je kent,” zegt de 20-jarige Thomas. Christina vult aan: “Je hebt een peetvader nodig die je aan een job helpt. Vaak worden jonge mensen in de stad gedwongen om dieven en oplichters te worden.” Daarnaast geloven de meeste jongeren dat hun Engelstalige identiteit hen parten speelt in een land waarvan de meerderheid Franstalig is. “Wanneer je in Douala een taxi zoekt als Engelstalige zullen ze gewoon door naar je uiterlijk te kijken onmiddellijk ‘ah Bamenda’ (Bamenda is de hoofdstad van de Noord-Westregio, nvdr.) zeggen en je negeren,” vertelt de 16-jarige Marcella.

Jongeren weten dat ze, indien ze hogerop willen geraken binnen de Kameroense samenleving, moeten meestappen in een proces van vriendjespolitiek, en dat stemt hen eerder somber.  “De elite van dit land kent de betekenis van het woord ‘democratie’ blijkbaar niet en dat is gevaarlijk want alleen echte democratie kan ons land vredevol houden,” zegt Prudencia. Laat het vredevolle karakter van Kameroen net een van de grootste verwezenlijkingen van de Kameroense samenleving zijn volgens de geïnterviewde jongeren. Een verwezenlijking waar ze wat vrijheid voor willen opofferen, want zo is het leven nu eenmaal volgens hen, het vraagt opofferingen. Of zoals een populaire radiohit uit Kameroen het mooi in Pidgin-Engels omschrijft: “Wetti be life ye, some are rich, some are poor, some are sick, some are strong, some are dying and some live long”. Wetti be life ye, zo is het leven nu eenmaal…