Fusie of ruzie: de weg naar een gedeelde visie
Inleiding
In onze huidige samenleving is het fusioneren van organisaties alomtegenwoordig. Hierbij is het belangrijk om stil te staan bij de voordelen van een fusie en te bepalen welke factoren essentieel zijn om te spreken van een succesvolle fusie. Eén van deze factoren wordt omschreven als het creëren van een ‘gedeelde visie’. Een gedeelde visie verwijst naar de individuele, met kennis onderbouwde denkbeelden van teamleden die vervolgens verder ontwikkelen naar een gemeenschappelijke opvatting die een beeld van de toekomst biedt en deze ook zal vormgeven. Het belang van deze gedeelde visie werd onderzocht in drie Vlaamse hogescholen waarvan er twee recent een fusie ondergingen. Daarbij werd het mogelijk om twaalf componenten in kaart te brengen die het ontstaan van een gedeelde visie faciliteren.
Een gedeelde visie binnen een lerende organisatie
De maatschappij verlangt dat scholen moeiteloos kunnen inspelen op de verwachtingen die op hun geprojecteerd worden. Dit transformatieve karakter van een school is echter afhankelijk van de mate waarin ze functioneert als een lerende organisatie. Een organisatie kan pas leren wanneer de leden leren en een gedeelde visie functioneert hierbij als een katalysator. Het geeft de teamleden energie, zorgt voor toewijding en vormt om deze reden een belangrijke bouwsteen om te komen tot proactief leren.
De bouwsteen naar een succesvolle innovatie
Een begrip als innovatie is niet weg te denken uit het onderwijssysteem. Hierbij dient de klemtoon niet te liggen op de innovatie maar op de organisatieleden. Het is namelijk essentieel dat ze kennis ontwikkelen omtrent de impact van een innovatie op een effectieve leeromgeving. Een succesvolle innovatie is echter afhankelijk van de mogelijkheden van een organisatie om te leren. Het veranderen van de organisatiecultuur is een moeilijk en tijdrovend proces waardoor het belang van een gedeelde visie inzake de implementatie van een innovatie benadrukt wordt. Indien deze verschillende visies niet omgezet worden naar een gedeelde visie ontbreekt er een cruciale factor om tot een succesvolle innovatie te komen. Zonder deze gedeelde visie zal het team doelloos handelen en is het onmogelijk om harmonie te creëren. Een gedeelde visie leert de teamleden het potentieel inzien van het uitwisselen en combineren van kennis om nadien een consensus te bereiken over de informatie die samenhangt met de te bereiken doelen. Vervolgens kan een gedeelde visie ervoor zorgen dat een creatief idee naar een hoger niveau wordt getild wat zal leiden tot een succesvolle implementatie. Wanneer een idee ontstaat in een omgeving die niet ondersteund wordt door een gedeelde visie, vergroot de kans dat het zich niet verder kan ontwikkelen.
Van een visie naar een gedeelde visie
Het ontwikkelen van een gedeelde visie komt tot stand door de interactie van de algemene (communicatie, tijd, leiderschap & de collaboraties omgeving) en de interpersoonlijke elementen (toewijding, perspectief van anderen begrijpen & leiderschap). Het is met andere woorden een proces dat plaatsvindt op zowel het niveau van het team als op het niveau van het individuele lid. Deze zeven visievormingselementen worden weergegeven in figuur 1. Persoonlijk meesterschap vormt het fundament bij de ontwikkeling van een gedeelde visie en wordt in dit schema voorgesteld door middel van een kader. Hierbij wordt door de dubbele pijlen aangegeven dat er een wederzijdse relatie bestaat tussen het visievormingsproces en persoonlijk meesterschap. Vervolgens is er een centrale plaats voor de nauw aansluitende componenten toewijding, perspectief van anderen begrijpen en communicatie. Deze elementen worden weergegeven als tandwielen omdat ze de eigenschap hebben elkaar te stimuleren. Communiceren is een eerste stap om elkaars perspectief te kunnen begrijpen. Het beluisteren van iemands zienswijze biedt erkenning, vergroot de betrokkenheid en leidt vervolgens tot toewijding. Leiderschap is een stuwende kracht binnen dit proces en is een belangrijke factor voor het creëren van toewijding, stimuleren van communicatie en het bevorderen van collaboratie. Daarnaast verwijst de cyclische pijl naar de benodigde tijd voor het visievormingsproces. Tijd vormt een cruciaal element binnen het ontwikkelen van persoonlijk meesterschap, collaboratie, perspectief van anderen begrijpen en communicatie. Tot slot gebeurt het creëren van een visie best in een collaboratieve omgeving. De verschillende actoren, die voorgesteld worden als puntenwolk, staan bij shared vision veel dichter bij elkaar omdat er nu gewerkt wordt vanuit eenzelfde perspectief.
Vervolgens konden er vanuit het onderzoek vijf extra elementen worden benoemd, deze werden geïntegreerd in figuur 2. Hierbij worden de nieuwe interpersoonlijke componenten weergegeven in de kern van het model. Openheid, vertrouwen en respect vormen de basis voor communicatie en het begrijpen van elkaars perspectief. Hierdoor ontstaat namelijk een gevoel van appreciatie die de betrokkenheid ten aanzien van het visievormingsproces zal vergroten en vervolgens de toewijding ten opzichte van de organisatie zal doen toenemen. Daarnaast werd ook het element zichtbaarheid toegevoegd om te benadrukken dat de transparantie van de visie de gedragenheid ervan zal doen toenemen.
Conclusie
Om een fusie niet te laten eindigen in een ruzie is het essentieel om te streven naar een maximale betrokkenheid van de stakeholders. Er kan namelijk pas sprake zijn van een succesvolle fusie indien er binnen de nieuwe organisatie een gedeelde visie heerst. Wanneer de visies van de oorspronkelijke organisaties naast elkaar blijven bestaan kan er onmogelijk sprake zijn van een effectieve organisatie. Organisatieleden handelen dan vanuit verschillende perspectieven waardoor er geen overeenstemming zal zijn tussen hun acties.
