ETA: een gerechtvaardigde strijd of een veiligheidsprobleem?

Studente Pol&Soc graaft in complexe geschiedenis ETA

Euskadi Ta Askatasuna (ETA): een gerechtvaardigde strijd of een veiligheidsprobleem?

Nel Vandekerckhove

Vorige zomer liet de ETA opnieuw van zich horen: met een aantal bomaanslagen zette de organisatie nog maar eens haar eis voor een onafhankelijk Baskenland kracht bij. Een beperkt deel van de Basken volgt de ETA en ziet haar nog steeds als een bevrijdingsorganisatie die terecht voor een onafhankelijke staat pleit. De tegenstand is de laatste jaren echter enorm toegenomen. Miljoenen Spanjaarden, waaronder duizenden Basken, komen al meer dan tien jaar op straat om de ontwapening van de terreurgroep te eisen. Het Spaanse gerecht en de regering voeren al jaren een bijzonder harde repressie tegen de ETA en krijgen hiervoor sinds kort ook de volle steun van Europa. De ETA komt steeds meer alleen te staan in haar strijd om onafhankelijkheid. Hoe is het zo ver kunnen komen? Kan men spreken van een gerechtvaardigde strijd of is de ETA enkel een veiligheidsprobleem geworden? Deze en andere vragen beantwoordt Nel Vandekerckhove in haar thesis ‘Euskadi Ta Askatasuna (ETA): een gerechtvaardigde strijd of een veiligheidsprobleem?’. Haar scriptie is meteen het eerste Nederlandstalige naslagwerk dat de gehele geschiedenis en evolutie van de ETA ontleedt.

‘Vascos sí, ETA no’, ‘Euskadi por la paz’ ‘¡Basta es Basta!’. De boodschap is duidelijk, in Baskenland heeft men genoeg van het geweld waarmee de ETA – voluit “Euskadi Ta Askatasuna”, “Baskenland en Vrijheid” – de Baskische provincies al jaren in de tang houdt. Honderdduizenden Basken laten hun afkeer tegen dat geweld blijken. Desondanks zet de ETA haar strijd verder. De ETA ziet zichzelf als een bevrijdingsorganisatie die voor een onafhankelijke staat pleit en bomaanslagen moeten die strijd kracht bij zetten.

Toch verliest de organisatie heel wat terrein. Niet alleen keren de Basken haar de rug toe, ook de middelen om te overleven worden voortdurend beknot. Het Spaanse gerecht en de regering houden een ware heksenjacht op de ETA-leden en krijgen hierbij – sinds kort – steun van de Europese Unie. De ETA en haar vele nevenorganisaties prijken sinds december 2001 op de Europese lijst voor terroristische groeperingen en haar leden worden dan ook actief gezocht.

Ooit was het anders. In een niet eens zo ver verleden werden ETA-aanslagen door de plaatselijke bevolking op gejuich onthaald en stonden jonge Basken te dringen om lid te worden van de organisatie. Met de jaren werd de ETA echter gewelddadiger, werden aanslagen bloediger en groeide de afkeer bij de Baskische bevolking.

Trendanalyse

Door middel van een uitvoerige trendanalyse zoekt de auteur een antwoord op haar centrale vraag ‘Euskadi Ta Askatasuna (ETA): een gerechtvaardigde strijd of een veiligheidsprobleem?’ Die analyse gebeurt op een zeer systematische manier met de bedoeling een aantal evoluties en veranderingen bloot te kunnen leggen. Daarom beschrijft Nel Vandekerckhove de geschiedenis van de ETA en de perceptie van haar omgeving in zeven afgebakende periodes, van 1939 tot nu, waarbij ze elke periode analyseert aan de hand van drie dimensies. In de eerste dimensie bespreekt zij de evolutie van de ETA besproken waarbij haar visie, strategie en homogeniteit aan bod komen. In de tweede dimensie behandelt de auteur de Spaanse overheid, die als beleidsinstantie constant met de ETA geconfronteerd wordt. In de derde en laatste dimensie laat ze de Baskische bevolking aan het woord. De Basken komen immers voortdurend in contact met de ETA en de evolutie van hun perceptie biedt een schat aan informatie. Per periode vat de auteur de belangrijkste tendensen samen om ten slotte een blik op de toekomst te werpen.

Kans op vrede?

“Hoewel de ETA een veiligheidsprobleem is en iedereen het geweld meer dan beu is, lijkt vrede voorlopig niet voor morgen”, aldus Nel Vandekerckhove. “Binnen de ETA is er immers een voortdurende strijd tussen radicalen en gematigden. Hen op dezelfde golflengte krijgen is op dit moment niet mogelijk. Daarom lijkt vrede op dit moment moeilijk te bereiken.” Toch betekent dit volgens de auteur niet dat de ETA nog verschillende jaren met haar aanslagen zal verder gaan. “Het wordt voor de ETA steeds moeilijker om te overleven. Door een veel doelgerichtere aanpak heeft de Spaanse regering de bevolking aan haar kant gekregen. En dankzij de intensieve medewerking van buurland Frankrijk en de nieuwe visie van de Europese Unie, is de slagkracht van de Spaanse overheid veel groter geworden.”

Maar wat zijn dan de mogelijkheden voor de ETA?

Nel Vandekerckhove betwijfelt of de ETA nog lang een onafhankelijkheidsbeweging zal blijven. “Meer dan veertig jaar streefde de ETA naar een groot, onafhankelijk Baskenland omdat de Basken binnen de Spaanse staat nooit echt vrij konden zijn. Jarenlang steunden jonge mensen vanuit die ideologie de ETA. De laatste jaren echter kwam die ideologie steeds meer op de achtergrond. Veel jonge mensen die in de ETA traden, zagen zich vooral gedreven door het geweld waarmee de ETA haar omgeving in haar greep hield. Het is dus niet zeker dat de ETA een radicale nationalistische ‘bevrijdingsorganisatie’ zal blijven. In het ergste geval evolueert ze naar een criminele organisatie die zich meer en meer in de wereld van de afpersing en wapenhandel begeeft.”

Toch blijft het moeilijk een gedetailleerde voorspelling te doen, “aangezien de ETA geen homogene organisatie is en dit ook nooit zal zijn…”

Nel Vandekerckhove kreeg voor ‘Euskadi Ta Askatasuna (ETA): een gerechtvaardigde strijd of een veiligheidsprobleem?’ een quotering van 16,7 op 20 en behaalde daarmee het diploma Licentiaat Politieke Wetenschappen, optie Internationale Betrekkingen. Prof. Dr. Hendrik Vos (UGent) was promotor van de thesis.